د.نەڤید شریف قادر
نرخی ئاڵوگۆڕ بریتیە لە بڕی دراوی نیشتمانی کە دەبێت بدرێت بۆ بەدەستهێنانی دراوی وڵاتێکی تر. دراوی بیانی پێی دەوترێت دراو، بە واتایەکی تر ئەو یەکە دراوانەی کە لە وڵاتانی تر جگە لە وڵاتی سەرەکی مامەڵەیان لەگەڵ دەکرێت بە گشتی پێیان دەوترێت دراو.
نرخی یەکسانی دراوە بازرگانییەکان لە ئاڵوگۆڕێکدا لە باشووری ڕۆژهەڵاتی ئاسیا و بەرامبەر بە دراوی نیشتمانی تایلەند (باتی تایلەندی)
دراو جۆرێکی گشتی پەسەندکراوی پارەیە، کە بریتییە لە دراو و پارەی کاغەزی، کە لەلایەن حکومەتێکەوە دەردەچێت و لەناو ئابوورییەکدا دەسوڕێتەوە. دراو کە وەک ناوەندێک بۆ ئاڵوگۆڕی کاڵا و خزمەتگوزارییەکان بەکاردەهێنرێت، بە بنەما و ژێرخانی بازرگانی دادەنرێت.
یەکێک لە جیاوازییەکانی مامەڵە داراییەکانی ناوخۆی وڵات و ئاڵوگۆڕە نێودەوڵەتییەکان ئەوەیە کە لە بازرگانی ناوخۆدا پێویستە پارە بدرێت و وەربگیرێت لەڕووی دراوی نیشتمانییەوە، بەڵام لە مامەڵەی دەرەوەدا بەزۆری ئەو پارانە بە شێوەی هەنووکەیی و کارا دەدرێن دراوی بیانی و نێودەوڵەتی
بۆ نموونە لە ئێران تمەن بۆ ئاڵوگۆڕکردن بەکاردێت، لە ئەڵمانیا، یۆرۆ و دۆلاری ئەمریکی، بەڵام کاتێک ئێرانییەک دەیەوێت کاڵا لە ئەمریکا بکڕێت، دەبێت دۆلاری ئەمریکی بۆ بدات، بۆیە دەبێت لەسەر بنەمای نرخی ئاڵوگۆڕی دیاریکراو بێت ( دراو) ڕیاڵ بدەن و دۆلار وەربگرن و کاڵاکان بەوەوە بکڕن.
پێناسەی نرخی ئاڵوگۆڕ
مانای دراو هەر ئامرازێکە کە لە شێوەی فەسڵ، پارە یان چێک لە ئاڵوگۆڕی بیانی بۆ پارەدان بەکاربهێنرێت. وە مانای نرخی دراوی بیانی بریتییە لە دراوی نیشتمانی کە دەبێت بدرێت بۆ بەدەستهێنانی… دراوی وڵاتێکی تر
هەروەها دەتوانرێت نرخی ئاڵوگۆڕ وەک بەهای هاوتابوونی یەکەیەکی دراوی بیانی لەگەڵ دراوی ناوخۆ هەژمار بکرێت بە واتایەکی تر نرخی کڕین یان فرۆشتنی یەکەیەکی دراوی بیانی بە دراوی ئێستای وڵات ناودەبرێت نرخی ئاڵوگۆڕکردن.
یاسای یەکسانی نرخەکان
نرخی کاڵایەکی بیانی لە ناوخۆی وڵاتدا بەندە بە نرخی ئەو کاڵایە لە سەرچاوە و هەروەها نرخی ئاڵوگۆڕی ئەو وڵاتە. بەپێی ئەم یاسایە ئەگەر تێچووی لاوەکی ئاڵوگۆڕکردن کەم بێت، ئەوا نرخی کاڵایەک لە هەموو شوێنێک بەپێی نرخی دراوەکە وەک یەک دەبێت و لە هەلومەرجی ئایدیاڵدا توانای کڕینی دراوێک لە ناوەوە و دەرەوە وەک یەک دەبێت
یەکسانی هێزی بازاڕکردن
ئەگەر حوکمی هەمان نرخ درێژ بکەینەوە بۆ کۆمەڵێک کاڵا یان سەبەتەی بەکاربەری کۆمەڵگایەک، دەگەینە یاسای یەکسانی هێزی کڕین. بە گریمانەکردنی توانای کڕینی یەکسان بۆ هەموو کاڵاکان و ئەگەری بەدەستهێنانی هەموویان لە وڵاتانی دیکەی جیهان، دەتوانرێت پەیوەندی نرخی ئاڵوگۆڕ بەم شێوەیە بنووسرێت:
نرخی سەبەتە کاڵای بیانی / نرخی سەبەتەی کاڵای ناوخۆ = نرخی ئاڵوگۆڕ
ئەمەش بەو مانایەیە کە ڕێژەی سەدی گۆڕانکاری لە نرخی ئاڵوگۆڕدا یەکسانە بە جیاوازی گۆڕانکارییەکانی هەڵاوسانی ناوخۆیی و دەرەکی.
ئەگەر ڕێژەی هەڵاوسان لە ناوەوە و دەرەوە وەک یەک بێت، ئەوا نرخی ئاڵوگۆڕیش وەک خۆی دەمێنێتەوە.
بەڵام ئەگەر هەڵاوسانی ناوخۆ زیاتر بێت لە هەڵاوسانی دەرەکی، لە ئەنجامدا چاوەڕوانی بەرزبوونەوەی نرخی ئاڵوگۆڕیش هەیە.
هەروەها ئەگەر ڕێژەی هەڵاوسانی ناوخۆیی لە ڕێژەی هەڵاوسانی دەرەکی کەمتر بێت، ئەوا نرخی ئاڵوگۆڕەکە کەم دەبێتەوە.
مارکێتی گۆڕینەوەی بیانی
دراوی بیانی وەک دراوی نیشتمانی بە کاڵایەک دادەنرێت، هەروەها بازاڕێکی هەیە کە لە دوو لایەنی دابینکردن و داواکاری پێکهاتووە، هاوشێوەی کاڵاکانی دیکە.
بازاڕی ئاڵوگۆڕی دراوی بیانی چوارچێوەیەکی ڕێکخراو و دیاریکراوە کە تێیدا تاک و دامەزراوە و بانکەکان سەرقاڵی کڕین و فرۆشتنی دراوی بیانی یان دراون. ئەرکی سەرەکی بازاڕی دراوی بیانی گواستنەوەی پارە یان هێزی کڕینە لە وڵاتێکەوە بۆ وڵاتێکی تر.
ئەرکێکی دیکەی بازاڕی دراو بریتییە لە دابینکردنی قەرز. ئەمەش وەک کاڵاکان پێویستی بە گواستنەوە هەیە لە فرۆشیارەوە بۆ کڕیار.
بەگشتی چوار جۆر مامەڵە لە بازاڕەکانی ئاڵوگۆڕی دراوی بیانیدا ئەنجام دەدرێت: ١.
مامەڵەکانی ئێستا (سپۆت).
مامەڵەکانی پێشەوە.
مامەڵەی ئاڵوگۆڕکردن.
4- ناوبژیوانی
دابینکردنی دراو
وەک هەر کاڵایەکی تر، دابینکردنی دراو پەیوەندییەکی ڕاستەوخۆی لەگەڵ نرخەکەی (ڕێژەی ئاڵوگۆڕکردن) هەیە
جۆرەکانی نرخی ئاڵوگۆڕ
نرخی ڕاستەقینەی ئاڵوگۆڕ
نرخی ڕاستەقینەی ئاڵوگۆڕ بریتیە لە ڕێژەی نرخی بیانی بە نرخی ناوخۆیی لە ڕووی یەک دراوە
کە ئاستی گشتی نرخی ناوخۆیی و بیانین بە ڕێککەوت و e ڕێژەی ئاڵوگۆڕی ناوەکی و بەهای ڕیالی دراوی بیانییە.
نرخی ئاڵوگۆڕی کاریگەری ناوەکی
نرخی ئاڵوگۆڕی کاریگەری ناوەکی بەهای دراوی وڵاتێک لەڕووی تێکڕای قورسایی دراوەکانی وڵاتانی دیکە دەپێوێت، کە قورساییەکان پشکی هەر وڵاتێک لە بازرگانی نێودەوڵەتی وڵاتەکەدا نیشان دەدەن. هەر لەبەر ئەم هۆکارەش پێی دەوترێت نرخی ئاڵوگۆڕ بە کێشی بازرگانی
نرخی ئاڵوگۆڕی کاریگەری ڕاستەقینە
نرخی ئاڵوگۆڕی کاریگەری ڕاستەقینە بە دابەشکردنی تێکڕای قورسایی نرخی سەبەتەیەک کاڵا لە وڵاتانی هاوبەشی بازرگانی لە ڕووی دراوی ناوخۆییەوە بە بەراورد بە نرخەکەی لە وڵاتەکەدا بەدەست دێت
دیاریکردنی نرخی ئاڵوگۆڕ
لە مۆدێلە سەرەتاییەکاندا، نرخی ئاڵوگۆڕکردن لەسەر بنەمای تیۆری یەکسانی هێزی کڕین (PPP) دیاریکرا و تاکە هۆکارێک بۆ هەڵاوسانی ناوەکی نرخی ئاڵوگۆڕ نرخی کاڵاکان بوو.
بەڵام ئەوەی ئاشکرایە هۆکاری جۆراوجۆر کاریگەری لەسەر نرخی ئاڵوگۆڕکردن هەیە:
باڵانسی پارەدان
هەر گۆڕانکارییەک لە باڵانسی پارەدان کاریگەری ڕاستەوخۆی لەسەر نرخی ئاڵوگۆڕکردن هەیە. خاوەن دراوی وڵاتێک کە باڵانسی پارەکەی کەم دەبێتەوە، دەیفرۆشن و دراوێکی تری ڕەوا دەکڕن؛ بۆیە دابینکردنی ئەم دراوە لە بازاڕدا زیاد دەکات و ڕێژەکەی کەم دەبێتەوە بە بەراورد بە دراوەکانی تر.
قەرزکردنی دەرەکی
تا وڵاتێک قەرزاری زیاتر بێت، بۆ پێدانی سەرەکی و سوودی قەرزەکان زیاتر پێویستی بە دراوی بیانی دەبێت. بۆیە فشار لەسەر یەدەگی دراوی ئەو وڵاتە دەگوازرێتەوە بۆ نرخی ئاڵوگۆڕی ئەو وڵاتە و لاوازی دەکات.
چاوەڕوانی بۆ داهاتوو
ڕەنگە نرخی دراوەکان بگۆڕدرێن بەهۆی پێشبینییەکان سەبارەت بە دۆخی ئەوان. سەرەڕای ئەوەی چاوەڕوان دەکرێت لە داهاتوودا نرخی ئاڵوگۆڕێکی بەهێز بێت، بەڵام هەناردەکردن بۆ ئەو کاڵایە دوادەکەوێت تا ئەو کاتەی نرخی ئاڵوگۆڕ بە تەواوی بەهێز دەبێت و کاتێک دەگۆڕدرێت