ئیسماعیل نەجیم ئەحمەد
قوتابی زانكۆی سۆران قۆناغی چوارەم (ئێواران)
كۆماری مەهاباد قەوارەیەكی سیاسی كوردی تەمەن كورت بوو و لە مانگی ڕێبەندان تا كانوونی دووەمی ساڵی ١٩٤٦ بوونی هەبوو، لە شاری مەهاباد كە دەكەوێتە ئێرانی ئێستا دامەزرا و یەكەمین هەوڵی دامەزراندنی دەوڵەتێكی ئۆتۆنۆمی كوردی بوو.
كۆماری مەهاباد دوای كشانەوەی هێزەكانی سۆڤیەت لە ناوچەكە لە دوای جەنگی جیهانی دووەم هاتە ئاراوە. یەكێتی سۆڤیەت لە سەرەتادا وەك بەشێك لە ستراتیژی جیۆپۆلەتیكی فراوانتری خۆی لە ناوچەكەدا پشتیوانی لە پێكهێنانی دەوڵەتی كوردی كردبوو. مستەفا بارزانی، سەركردەیەكی دیاری كورد، ڕۆڵی سەرەكی لە پێكهێنانی كۆماری مەهاباددا بینی و وەك وەزیری بەرگری دەستنیشانكرا.
كۆمارەكە لە لایەن قازی محەممەد، ناسیۆنالیستی جەماوەری كورد كە بوو بە سەرۆك كۆمار، سەركردایەتی دەكرا. حكوومەتی تازە پێكهێنراو كۆمەڵێك چاكسازی كۆمەڵایەتی، سیاسی و پەروەردەیی جێبەجێ كرد، لەوانە دامەزراندنی قوتابخانە و دامەزراوەی كولتووری بە زمانی كوردی. هەروەها كۆمار چاكسازییەكانی زەوی بە ئامانجی دووبارە دابەشكردنەوەی زەوی بەسەر كۆڵبەرانی كورددا جێبەجێ كرد.
بەڵام كۆماری مەهاباد هەر لە سەرەتاوە ڕووبەڕووی چەندین ئاستەنگ بووەوە. دانپێدانانی نێودەوڵەتی نەبوو و ڕووبەڕووی دوژمنایەتی وڵاتانی دراوسێ بووەوە، لەوانە ئێران و توركیا. حكوومەتی ئێران لە ژێر گوشاری حكوومەتی ناوەندی، هەڵمەتێكی سەربازی بۆ سەركوتكردنی كۆمار دەستپێكرد. نەبوونی پشتیوانی بەردەوامی یەكێتی سۆڤیەت و سنوورداربوونی سەرچاوەكان، توانای كۆمار بۆ بەرگریكردن لە خۆی زیاتر بەربەست كرد.
لە كانوونی دووەمی ساڵی ١٩٤٦ هێزەكانی ئێران شاری مەهابادیان گرت و بە شێوەیەكی كاریگەر كۆتایی بە كۆماری مەهاباد هێنا. قازی محەممەد و سەركردە سەرەكییەكانی دیكەی كورد بە دیل گیران و دواتر لە سێدارە دران.
شكستی كۆماری مەهاباد لێكەوتەی بەرچاوی بۆ بزووتنەوەی ناسیۆنالیستی كورد هەبوو. تیشكی خستە سەر ئاستەنگەكانی گەیشتن بە چارەی خۆنووسینی كورد لە چوارچێوەی پێكهاتەكانی دەوڵەتی هەنووكەیی و سنوورداربوونی پشتیوانی دەرەكی. كۆماری مەهاباد لە كاتێكدا كە ئامانجەكانی نەگەیشت، بەڵام وەك سیمبولێكی گرنگی خواستەكانی كورد بۆ خۆبەڕێوەبەری كاری كرد و ئیلهامبەخش بوو بۆ نەوەكانی دواتری ناسیۆنالیستە كوردەكان.
تا ئەمڕۆش گەلی كورد بەردەوامە لە هەوڵدان بۆ ئۆتۆنۆمی زیاتر و داننان بە مافە كولتووری و سیاسییەكانی. میراتی كۆماری مەهاباد و خەبات بۆ چارەنووسی كورد وەك بەشێكی گرنگی خەباتی بەردەوامیان ماوەتەوە.
