رێبوار حەمەلاو شوانی
هیچ كات ئەوەندەی ئێستا جیهان بە كێشەكانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستەوە خەریك نەبووە، چونكە لەسەدەی ڕابردوودا دەوڵەتانی ئەو ناوچەیە بەردەوام خەریكی بەرهەمهێنانی دیكتاتۆر و گۆڕینی ڕژێمەكان بوون بەكودەتا، بەرژەوەندییەكانی دووجەمسەری لە جیهاندا وایكردبوو، هەر جەمسەرێك كۆمەڵێك دەوڵەتی فاشل و دیكتاتۆر داڵدە بدات و چاوپۆشی لە تاوان و هەڵەكانی بكات، بە گوێرەی پێوەرە سیاسییەكان، عێراق دەوڵەتێكی شكستخواردووە، دەوڵەتی شكستخواردوو لەناو خۆیدا قەیران دروستدەكات، چونكە لە بنەمادا سیستەمێك نییە بۆ ئەوەی شووناسی دەوڵەت لە واقیعدا بخاتە بەرچاوی هەمووان، بۆیە كەس خۆی بە هاووڵاتی وڵاتەكە نازانێت و لە كۆتاییدا ئاڵۆزیی سیاسیی بەردەوام دەبێتە سیمای گشتی دەوڵەت.
عێراق كە نموونەی دەوڵەتی شكستخواردووە بەهەموو پێوەرەكان، بەدرێژایی سەدەیەك سەقامگیری بەخۆیەوە نەدیوە، گرنگترین فاكتەری ناسەقامگیری عێراقیش بریتییە لە مانەوەی دەوڵەتی ناوەندگەرا، بەجۆرێك ئەم ناوەندگەراییە بووەتە مۆتەكەی مانەوەی عێراقی یەكپارچە بەهەموو كەم و كورتییەكانییەوە، ئێستا هەندێ نموونە باس دەكەین تا ڕوون بێتەوە چۆن دووبارە بونیاتنانەوەی دەوڵەتی ناوەندی بووەتە گرفت لەبەردەم سەقامگیربوونی عێراق، ڕژێمی عێراق هەر لەسەرەتای سەدەی بیستەمەوە نەیویستووە گرفتە گەورەكەی كێشەی كورد چارەسەر بكات، بەجۆرێك هەر لەسەردەمی یەكەم نەخشەی داگیركاری سایكس – پیكۆ وە لە 1916 تا 2022دوای ڕیفراندۆمی سەربەخۆیی كە باشترین چارەسەر بوو بۆ ئاشتی و پێكەوە ژیان ڕژێمی عێراق دووبارە گەڕایەوە بۆ خاڵی سفر لەچارەسەری بنەڕەتی كێشەی كورد كە بەنزیكەیی تێچووی ماددی كپكردنەوەی شۆڕشی كوردی خۆی لە خەرجی دەیان میلیارد دۆلار دەدات، هەروەها زیانی گیانی دەیان هەزار كەس لە هەردوولا، ئەمە جگە لەوەی عێراق لەساڵی 1974 لەگەڵ شای ئێران ڕێككەوتنی جەزائیریان ئیمزاكرد، كە لەبەرامبەر كپكردنەوەی شۆڕشی مەزنی ئەیلوول و لە بەرامبەریشدا بەشێكی خاكی عێراقی خۆی دابە ئێران، هەرئەوەش بوو دواتر بووە هۆی هەڵگیرساندنی جەنگی هەشت ساڵەی ئێران و عێراق، پاشان دەوڵەتی عێراق بە ناوبژیوانی نێودەوڵەتی كۆتایی بە جەنگ هێنا، بەڵام ئەم دەوڵەتە جارێكی تر پەلاماری كوێتیدا و دووبارە جیهانی ناچار كرد بەزەبری هێز لەو وڵاتە وەدەری بنێن، گەلی كوردیش سوود لەو دەرفەتە وەرگرێت حوكومەتێكی لۆكاڵی لە هەرێمی كوردستان دابمەزرێنێ، دواتر پرۆسەی ئازادی عێراق هاتە پێشەوە، ئەو گرفتەی كە چەندین ساڵ عێراق بەدەستییەوە دەیناڵاند، دەبوایە لەو پرۆسەیەدا چارەسەر بكرایە، بەڵام دووبارە ئەمریكا پشتگیری دەوڵەتێكی ناوەنگەرایی لە عێراق كرد، بەمەش دووبارە عێراقی گەڕانەوە بۆ سەرەتای ململانێكان، دووبارە عێراق كەوتەوە ململانێی قەومی و تایفی، بۆیە ئەم عێراقەی دوای سەدام خراپترین جۆری عێراقە، بەڕای من بڕیاری ڕیفراندۆم سەربەخۆیی كوردستان تاكە جێگەرەوە بوو بۆ دروستكردنی دوو دەوڵەتی سەقامگیری عێراق و كوردستان بەو جۆرە عێراق دەبووە لانی كەم عێراقێكی عەرەبی شۆڤێنی مەزهەبی، تەنها گرفت كە دەمایەوە كێشەی تایفی و مەزهەبی سوننە و شیعە بوو، كە ئەویش زۆر كاریگەری نەدەبوو لەسەر دەسەڵاتدارییەتی ئێستای عێراق، چونكە شیعە دەبووە زۆرینەیەكی ڕەها لە عێراقی بێ كورددا، بەڵام دووبارە هەم عێراق و هەم سیستمی نوێی جیهانی پشتیان لە ئیرادەی گەلی كورد كرد و ناوەندگەرایی دەوڵەت دووبارە پیرۆز كرایەوە، من بە دڵنیایی دەڵێم ئەم دەوڵەتە بەناو فیدراڵی و دیموكراسییەی ئێستا بەهیچ جۆرێ سەقامگیر نابێ و بەردەوام تووشی بەڵای جۆراوجۆر دەبێ، چونكە دووبارە فاكتەرە سەقامگیرەكەی خۆی كردە قوربانی یەكپارچەیی خاكەكەی.