ئا/ هەژار عەلی
زۆرن ئەو ئافرەتانەی كۆڵیان نەداوە لەژیان سەرەڕای سەختییەكانی رۆژگار، بەپێوە وەستاون و تاڵی و ترشی ژیان، لە شیرینی خەبات و بەرخودانی بێبەش نەكردوون.
نەدوە كەمال رەشید، ئەو ئافرەتەی هەم دایك بوو هەم پێشمەرگە، جارێك زیندانی سیاسی و ڕۆژگارێكیش لە ئاوارەیی، بەڵام ڕۆژێك لە خەباتی كوردایەتی كەم نەكردەوە. ئازارو نەهامەتییەكانی، هەژاری و نەبوونی، بێلانەو شوێن، جارێك لە نێو ڕەشماڵ و ساتێك لەنێو گوند، زەمەنێك لەنێو ئەشكەوت و بن تاشەبەردەكاندا ژیانی پێشمەرگایەتی لەتەك هاوسەنگەرانیدا بەڕێكردووە.
چیرۆكی ژیانی ڕۆمانێكە پڕ لەتراژیدیاو رووداوی دەگمەن، لەهەر ساتێكدا یادەوەرییەك، لەهەر رۆژێكیدا هەواڵێك، لە هەرساڵێكدا داستانێك، لێوان لێو لە شۆڕشگێڕی، ئەو بۆ ئاییندەیەكی گەش دەیڕوانی، باكی بە دوژمن نەبوو، هەرچی جوانییەكانی ژیان هەیە لە ئازادیدا بەرجەستەی كردبوو، تێدەكۆشا بۆ سەربەخۆیی.
هیواكانی هەر زوو بۆ كوردستان بوو، هەربۆیەشە شووی بە پێشمەرگەیەك كرد، لەچاوی پێشمەرگەدا، تیشكی رۆژی دەبینی ئاسمان و زەوی كوردستان رووناك بكاتەوە، لەچاوی پیًَشمەرگەدا خوێن و ئازادی دەبینی، لەساییەی خوێنی گەشی ئەودا پشوویێكی ئارام بەدی بكات، بۆ پاراستنی ژیانی هەمووان، قوربانیدان و شەهید بوونی دەبینی.
چ بەختەوەرییەكە بە پلەی شەهادەت بگەی؟ لەچاوی ئەودا كوردستانێكی ئازادو سەربەخۆی دەبینی، بۆ هەتا هەتایە لەژێر جەورو ستەمی دكتاتۆرییەت رزگاری بێت.
ئەو دایكە ئازاو میهرەبانە، سەروەتێكی بۆ كوردستان جێهێشتووە، 7 منداڵ، هەرمنداڵێك لەبوارێك خزمەتی كوردستان دەكەن، كاراو سوود بەخش بۆ كۆمەڵگە، لەسەر ڕێبازی باوكی شەهیدیان دەڕۆن. (بەندی، بنار، ئازادی، گركان، بەڵێن، بەرزە و بزە) بۆ هەرناوێك چیرۆكێك، بۆ هەر بوونێك ڕووداوێك، بۆهەر لەدایك بوونێك داستانێك، بۆ هەر پەروەردەیەكیان دونیایەك بەرائەت، بۆ هەر گەورە بوونێكیان دەریایەك خەم و ناخۆشی.
نەدوەخان…لەساڵی 1962 لەدایك بووە. تازە خونچەی هیواكانی دەپشكوت، كە هۆگری پێشمەرگە بوو، هەر بۆیە لەساڵی 1979 شوو بە پێشمەرگەیەك دەكات (خالید عەبدوڵا بەرزە) دەبێتە هاوسەرو هاوسەنگەری، دوای نۆ مانگ لە هاوسەرگیری بووكی نۆمانگە لە 16-11-1980 زیندانی دەكرێت و لەوەش ناخۆشتر دووگیانە، چ كارەساتێكە! لەقەفەزی زینداندا ئافرەتێكی دووگیان بكەوێتە ژێرئەشكەنجەی بەعس. ژیان لە زیندانەكانی بەعس گێڕانەوەی هێندە ئاسان نییە، هیچ گوزارشتێك هەڵناگرێ، زەبرو زەنگ، ترس و لەرز، ئەشكەنجەی دوور لە مرۆڤایەتی، ژوورە تاریك و مەترسییەكانی ئینفرادی، زاڵمەكانی جەلادو كارەكتەرەكانی دوێنێ، هەرچی ئازارو ناخۆشییەكانی زیندانە، مرۆڤ لە ئاستیدا دۆش دادەمێنێ و ناتوانێ بەرگەی ئەو هەموو ئازارو زامە بگرێت. جا لەوە ناخۆشترهەیە، ئافرەت دوور لەسۆزی دایك و باوك و هاوسەرو كەسوكاری ژانی مناڵ بوون بیگرێت، چ دۆخێكی خراپ و چ ڕۆژێكی تەنگە و ناخۆشە، چ ئازارێك و چ ژانێكی لەدایك بوونە، لە نێو چوار دیواری قەفەزی زیندانێكی پڕ لەمەترسیدا، جگە لەخۆشی كەس ناتوانێ ئەو دیمەنە ببینێ.
لەوێ كۆرپەك لەدایك دەبێت، ناو دەنرێ (بەندی) بەندی كچێكە لە نێو زینداندا لەدایك بوو، بەو بارودۆخە خراپەی دایكی لە نێو زیندان بۆ ماوەی دووساڵ، تەنها باوەشی گەرمی كۆرپەكەیەتی ئاسوودەیی پێ ببەخشێت.
چیرۆكی ئەو لێرە دەست پێدەكات، كە لە زیندان ئازاد دەكرێ دەچێتە شاخ و لەگەڵ شەهید خالیدی هاوسەری پێشمەرگایەتی هەڵدەبژێرێ و روو لە دۆڵی روستێ دەكەن و بەندی كچەكەشیان بە داپیری دەسپێرن. نۆساڵ دوور لەدایك و باوكی لای داپیرەی مایەوەو لەسەر دەستی ئەو پەروەردەكرا. بەندی كۆرپەی نێو زیندان و دوور لە سۆزو میهرەبانی دایك و دوور لەساییەو سێبەری باوكی گەورە دەبێت. ئەو لە تەمەنی نۆ ساڵیدا بە دایك و باوكی شاد دەبێتەوە. ئێستا لەساییەی خەباتی دایك و باوكیدا ئافرەتێكی ئازاو كارا، دایكێكی میهرەبانی خاوەن دوو مناڵە و لە شارۆچكەی چۆمان وەك چالاكوانێكی بواری ئافرەتان دەركەوتووەو رۆڵێكی بەرچاوی هەیە.
دوای دووساڵ زیندانی كردنی، نەدوەخان كە ئازاد دەكرێت. لاپەرەیەكی نوێ لەژیانی دەست پێدەكات وخۆشترین ساتەكانی ژیانی لەگەڵ هاوسەری لەریزەكانی پێشمەرگەدا بەسەر دەبات. هەر شوێنێك شەهید خالیدی هاوسەری بۆ ئەركی پێشمەرگایەتی بچێت، نەدوەی هاوسەریشی هاوشان لەگەڵی دەبێت، نزیكەی دووساڵ لە دۆڵی روستی باڵەكایەتی دەمێننەوە، بە ئەركی پێشمەرگایەتی سەرقاڵ دەبن و نەدوەخان نان بۆ پێشمەرگە ئامادە دەكات. ئەگەرچی بارودۆخەكە ناخۆشەو شەڕی عیراق و ئیًَران لەلایەك و چالاكییەكانی پیًَشمەرگەش لەلایەكی دیكە ژیانی ئەوانی سەخت كردبوو، بەڵام بەردەوام دەبن لەسەر خەبات، هەر لەگوندی رووست دەبنە خاوەنی كچێك و ناوی دەنێن (بنار) چونكە لەبناری زنجیرە چیای حەسارۆست لەدایك دەبێت.
دوای نزیكەی دوو ساڵ مانەوە لە دۆڵی روست و بەهۆی قورسی ژیان و پێشمەرگایەتی لە لایەك و خراپی بارودۆخی ئەو كات لەساڵی 1983 ئاوارەی ئێران دەبن و كچە گەورەكەشیان لە كوردستان لای داپیرەی دەمێنێتەوە.
لەئاوارەیشدا چاوی هەر لەكوردستانە لەتەك هاوسەرەكەیدا ژیانی ئاوارەیی بەڕێدەكەن و سێ منداڵی تریان دەبێت و ناوی هەریەكێكیان بەمانا شۆرشگێری و كوردایەتی دەگەیەنێ كوڕێكیان بەناوی (گركان ) لە پیرانشهەر لە ساڵی 1985 لەدایك دەبێت و خەریكە گركانێك بەرووی دووژمدا دەتەقێتەوە، (بەڵێن) دوای ئەو لە ساڵی 1986 لە نەغەدە لەدایك دەبێت، كە بەڵێنیان بەخاكی كوردستان داوە بگەرێنەوە باوەشی نیشتیمان.(بەرزە) لە ساڵی 1988 لە نەغەدە لەدایك دەبێت و بەناوی عەبدڵا بەرزەی پیاوی شورشگێرو كەسایەتی باپیریان دەكەن .
پاش نۆ ساڵ ئاوارەیی لە ساڵی 1991 دەگەڕێنەوە كوردستان و بە زێدی خۆیان ئاشنا دەبنەوە. دوو خۆشی دوو شادی ئاوێتەی دڵی ئەو دوو هاوسەرە دەبن، یەكێكیان ئازادكردنی شاری هەولێر و ئەوی دیكەیان لەدایك بوونی كۆرپەیەكە، كە لەهەوای ئازادیدا هاتۆتە ژیان و لە خۆشی ئەو رۆژە 11-3-1991ناوی دەنێن (ئازادی)
كۆتا مناڵیان كچێكە، بزە لەدایك دەبێت، بزەی خۆشی و شادی بزەی گەرانەوە بۆ باوەشی نیشتیمان، بۆ كوردستانی ئازادكراو.
بەڵام هەموو چیرۆكەكەی نەدوەخان لێرە كۆتایی دێت كە لە 13-5-1999 پێشمەرگەو هاوسەری گیانی بەگیانی شەهید دەبێت.