زاری كرمانجی :
“سیاسەتی ئێمە هەمەجۆركردنی داهاتە، یەكێك لەوانە كشتوكاڵە”، ئەمە جەوهەری گفتوگۆیەكی مەسرور بارزانی، سەرۆكوەزیرانی هەرێمی كوردستانە كە بە تەماشاكردنی ڤیدیۆی جووتیارێك دەست پێ دەكات كە لەبەر ساغنەبوونەوەی لە بازاڕ، بەرهەمەكەی لەنێو دەبات. سەرۆكوەزیران لەم گفتوگۆیەدا بە وردی قسە لە بەرنامە و پلان و هەنگاوە كردەییەكانی كابینەی نۆیەم دەكات بەرامبەر بە زیادكردن و ساغكردنەوەی بەرهەمی ناوخۆیی و هەناردەكردنیشی بۆ دەرەوەی وڵات.
لێرەدا سەرنجتان بۆ كۆی قسەكانی بەڕێزیان ڕادەكێشین:
سەرۆكوەزیرانی هەرێمی كوردستان دەڵێ:” زۆر دڵگرانبووم بەوەی كە بینیم جووتیارەكان لەكاتێكدا كە ناتوانن بەرهەمەكانی خۆیان بفرۆشن، دێن ئاوا تەلەفی دەكەن، ئێمە هەر زوو هەستمان بەوە كرد كە خوا سەروەتێكی زۆری بە ئێمە داوە كە بەداخەوە وەكو پێویست سوودی لێ وەرنەگیراوە، ئەویش بابەتی كشتوكاڵە. بۆیە لە سەرەتاوە من زۆر جەختم لەوە كردەوە كە دەبێ ئێمە وەبەرهێنان لە كەرتی كشتوكاڵدا بكەین، یارمەتیی جووتیارەكانمان بدەین بۆ ئەوەی بتوانن ئەم سامانە نیشتمانییە بە ئاستێك بگەیێنن كە ببێت بە خێر و بەرەكەت بۆ ئاوەدانكردنەوەی وڵات و بۆ زیادكردنی داهاتی هەرێمی كوردستانیش. بۆیە هەوڵماندا بۆ ئەوەی جووتیارەكان رازیبن، حكومەتی هەرێم سیاسەتێكی وا بگرێتەبەر كە بەرهەمی جووتیارەكان وەربگرێتەوە، نەك تەنیا لە ئاستی نێوخۆ، بەڵكو شتێكی وا بكەین هەناردەی دەرەوەش بكەین بۆ ئەوەی زیادكردنی بەرهەمی كشتوكاڵی لە هەرێمی كوردستاندا، وابكات كە ژێرخانێكی پتەوتری ئابووری بەتایبەتی لە رووی كشتوكاڵییەوە بۆ هەرێمی كوردستان دروست بكەین.”
هەروەها مەسرور بازرانی سەرۆكوەزیرانی هەرێمی كوردستان باس لەوەش دەكات :” گەر سەیری مێژوو بكەن، كشتوكاڵ لەم ناوچەیەوە سەریهەڵداوە، بەڵام لە مێژووی نزیكی هەرێمی كوردستاندا، ئەگەر سەیری بكەین، چەندین هۆكار هەبوون كە نەیهێشتووە بابەتی كشتوكاڵی لێرە پەرەبسێنێت، پێشتر بابەتی وێرانكردنی گوندەكان و دروستكردنی كامپەكان، سیاسەتێكی مەركەزی هەبووە بۆ ئەوەی خەڵكی كوردستان لە زەوییەكانیان دووربخرێنەوە، نەبن بە خاوەنی بڕیاری خۆیان، بەڵكو هەمیشە چاویان لە دەستی حكومەتێكی داگیركەر بێت. ئەمە هۆكارێكی سەرەكیی بووە كە زیانێكی گەورەی لە كەرتی كشتوكاڵ داوە. دوای ئەوەش، سیاسەتێكی دیكەی بەرامبەر پەیڕەو نەكراوە تاوەكو بووژانەوەی ئابووری لەسەر بنەمای كشتوكاڵی لە كوردستان بە خێرایی پەرەبسێنێت، ئێمە لەم كابینەیە هەستمان بەوە كرد كە خوای گەورە سامانێكی لەبن نەهاتووی بە ئێمە داوە، پێویستە ئێمە لە سەرەتاوە یارمەتی جووتیارانی خۆمان بدەین و پاڵپشتیان بین بۆ ئەوەی بتوانن زیاتر پەرە بە كشتوكاڵ بدەن، بەرهەمە كشتوكاڵییەكانیان نەك ببێتە داهاتێك بۆ خۆیان بەڵكو ببێتە داهاتێك بۆ حكومەت و بۆ زیادكردنی داهات لەسەر ئاستی هەرێمی كوردستان.”
ئەوەش دەڵێ:” سیاسەتی ئێمە هەمەجۆركردنی داهاتە، یەكێك لەوانە كشتوكاڵە. كەرتەكانی دیكەش هەن، وەكو گەشتوگوزار و پیشەسازی، گرنگیمان بەمانەش داوە، بەڵام كشتوكاڵ بنەمای دروستكردنی ئابوورییەكی بەهێزە بۆ هەر وڵاتێك، ئێمە خاكێكی بەخێر و بەپیتمان هەیە، وەكو پێویست سوودی لێوەرنەگیراوە، ئەگەر كەرتی كشتوكاڵی پەرەی پێبدرێت بێگومان یارمەتیدەر دەبێت بۆ پێشخستنی كەرتەكانی دیكەش. كەرتی پیشەسازی بۆ نموونە؛ ئەو كاتە دەتوانێت پێشبكەوێت كە كەرتی كشتوكاڵی پێشبكەوێت. كشتوكاڵ خۆی دەبێتە هۆكار بۆ دروستكردنی چەندین جۆر كاری تر. نموونەیەكی بەرچاو ئەمەیە كە هەر جووتیارێك تاوەكو بەرهەمی خۆی دەچنێتەوە و دەیگەیێنێتە بازاڕ، دەبێ بە چەند قۆناخێكدا تێپەڕێت، لەمە پێویستی بە چەند ئامرازێكە، پێویستی بە ئامێرێكە بۆ یارمەتیدانی ئەم جووتیارە تاوەكو بەرهەمەكەی خۆی پێبگەیێنێت. ئەمە وا دەكات كە كەرتی پیشەسازی (بە نموونە) بێتە ناو بابەتەكەوە و دابینكردنی ئەو ئامێرانە فەراهەم بكات.”
لەلایەكی دیكەوە مەسەلەی گواستنەوەیە، ئەمە هەمووی دروستكردنی هەلی كارە، زیادكردنی جۆرەكانی ئابوورییە لە هەرێمی كوردستان، بەڵام بۆ كشتوكاڵ، من بە دڵنیاییەوە دەتوانم بڵێم كە بنەمای سەرەكیی ئابوورییەكی بەهێزە لە هەموو وڵاتێكدا، بۆیە جەختێكی زۆرمان لەسەر ئەوە كردووەتەوە، لەلایەكی دیكەوە دەتوانم ئەوە بڵێم كە سەرمایەیەكی لەبن نەهاتووە، هەموو ساڵێك دەتوانیت نوێی بكەیتەوە و پەرەیەكی زیاتری پێبدەیت، بەتایبەتی ئەگەر بتوانی بیگەیێنیتە ئاستێك كە پێداویستییە نێوخۆییەكان دابین بكات و لەمەش زیاتر هەناردەی دەرەوەی بكەیت ئەمە دەبێتە داهاتێكی زیاتر كە دەتوانیت لە شوێنەكانی تر وەبەرهێنانی بۆ بكەیت و ئەمە ئابووری هەرێمی كوردستان بەشێوەیەكی باشتر و خێراتر بەرەوپێشەوە ببات. من دەتوانم بە دڵنیاییەوە بڵێم كە ئێمە دەتوانین بابەتی ئاسایشی خۆراك بە تەواوی لە كوردستان دابین بكەین، ئەگەر پەرە بەو كەرتە بدەین ئێمە هیچ مەترسییەك لەسەر ئاسایشی خۆراكمان نابێت كە بابەتێكی زۆر گرنگە بۆ مانەوەی هەر نەتەوە، نیشتمان و كیانێك.
لەلایەكی دیكەوە پەرەپێدانی ئەم كەرتە، وا دەكات كە بتوانیت كاریگەریی هەبێت لەسەر ناوچەكانی دیكە، بۆ نموونە؛ ئێمە لە عێراقدا دەتوانین كوردستان وەكو سەبەتەی خۆراك بەكاربێنین، چونكە زەوییەكی بەپیتمان هەیە، ئێمە ئەگەر سوود لەوە وەربگرین دەتوانین كاریگەریمان هەبێت، ئەم بابەتی دانوستاندنە دەتوانێت كاریگەریی هەبێت لەسەر پێگەت، وەكو نیشتمان، وەكو نەتەوە، ئەوەی كە بتوانیت وەبەرهێنەری ئاسایشی خۆراك بیت نەك تەنیا بۆ خۆت، بەڵكو بۆ وڵاتانی دیكەش، زۆر وڵاتانی دیكە هەن كە لەوانەیە ئەو خاكەیان نەبێت بتوانن كشتوكاڵی تێدا بكەن، هەرێمی كوردستان دەتوانێت پێداویستییەكانی ئەوانیش دابین بكات، ئەمە وا دەكات كە بابەتی دانوستاندن، هەناردەكردن و هاوردەكردن، بگەیێنێتە ئاستێك كە لە بەرژەوەندیی خەڵكی كوردستاندا بێت.
هەموو شتێك لەسەر ئەوەیە كە تۆ پێویستیت بە چییە؟ راستە ئێمە نەوت و گازمان هەیە و زۆرترین داهاتمان لەو كەرتەوە بووە، بەڵام رۆژێك لە رۆژان ئەم داهاتە بەرەو كۆتایی دەچێت، ئێمە دەبێ ئەو كاتە چی بكەین؟ دەبێ لە سەرەتاوە بیر لەوە بكەینەوە كە مادام توانای ئەوەت هەیە كەرتی كشتوكاڵی وا لێبكەیت كە ببێتە سەرچاوەیەكی گرنگی داهات بۆ وڵاتەكەت؛ بۆ نایكەیت؟ من پێموایە تاوەكو ئێستا كە ئەمە نەكراوە، هەڵە بووە. دەبوو زوو وەبەرهێنان لە كەرتی كشتوكاڵیدا بكرێت بۆ ئەوەی ئەم بناخەیە لە سەرەتاوە دروستبكرێت. دوای ئەوە دێیتە سەر ئەوەی كە وڵاتانی دیكەش پێویستیان بەوەیە كە بێن ئاڵوگۆڕی بیروڕا بكەن لەگەڵتان، ئەم بیروڕایە كراوە، ئێمە لەگەڵ ئەو ڵاتانەی كە دۆستمانن دانیشتووین، بیرۆكەكەمان لەگەڵیان باسكردووە كە كوردستان دەتوانێت پێداویستییەكانیان دابین بكات ئەگەر ئەوانیش بیانەوێ سوود لەو سامانە نیشتمانییە یان سرووشتییە وەربگرن.
ئەمە رێگەی خۆشكرد بۆ ئەوەی گفتوگۆ بكەین لەسەر ئەوەی كە لە سەرەتاوە وەكو (پالێت پرۆجێكت) شتێك بكەین، بیرمان لەوە كردەوە كە هەنار (كە هەناری كوردستان زۆریش تام خۆشە) وەكو پالێت پرۆجێكتێك بەكاربێنین و هەناردەی بكەین، بەڵام بەوە ناوەستن، دواتر بیر لەوە دەكەینەوە كە بەرهەمەكانی تری كشتوكاڵیش وەكو ترێ، هەنگوین، هەنجیر و زۆر میوەی تر هەناردەی دەرەوە بكەین. پێموایە ئەمە زۆر زۆر یارمەتیدەر دەبێت بۆ جووتیارەكان و هەرێمی كوردستان بە گشتی.
من داكۆكیم لەوە كردووە كە تامی میوەی كوردستان وەكو خۆی بمێنێتەوە بۆیە داوامان كردووە شتەكان ئۆرگانیك بن و خەڵك هەست بەم تامە خۆشە بكات، من دڵنیام دۆستمان زیاتر دەبێت و ئاڵوگۆڕی بازرگانی لە بەینی ئێمە زیاتر دەبێت. تەنیا وەكو پالێت پرۆجێكت دەستمان بە هەناردەی هەنار كردووە، هەناری كوردستان زۆر زۆر تام خۆشە، وەكو پێویست ئامادەبوو كە لە سەرەتاوە بەوە دەستپێبكەین، بەڵام دەتوانم ئەوە بڵێم كە لە قۆناخەكانی داهاتوو لەسەر میوەكانی دیكەی كوردستانیش ئیش بكەین.
من لە سەرەتاوە باسمكرد كە كشتوكاڵ دەبێتە سەرچاوەی دروستكردنی زۆر بابەتی دیكەی ئابووری، ئەگەر بەرهەمی نێوخۆیی كشتوكاڵی زیاد بكات، پێویستت بەوە دەبێت كە لە شوێنێك هەڵیان بگریت، كەواتە دەبێ ژمارەیەك وەبەرهێنی دیكە بێن كۆگا دروستبكەن، بۆ كۆكردنەوەی ئەم هەموو بەرهەمە نێوخۆییە، دواتر پێویستت بە پاكێجینگ دەبێت، كەواتە دەبێ كۆمپانیای دیكە بێن بۆ ئەوەی بەشێوەیەكی رێكوپێك و ستاندارد ئەوانە ئامادەبكەن بۆ ئەوەی هەناردەی بكەن. پێویستت بە كۆمپانیای دیكە دەبێت بۆ گەیاندن، كەواتە تەنیا بە زیادكردنی بەرهەمی كشتوكاڵی، چەندین كەرتی تر بەكار دەخرێن، چەندین كۆمپانیای تر بەكاردەخرێن، هەر كۆمپانیایەك لەمانە، هەر كەرتێك لەمانە، چەندین هەلی كار دروست دەكات. كەواتە سەرچاوەی دروستكردنی ئابوورییەكی بەهێز، لە كشتوكاڵەوە دەستپێ دەكات و پەرەدەسێنێت بۆ پێشەسازی و بازرگانی، ئەمە وا دەكات كە لە ماوەیەكی زۆر كورتدا، ئابووریی كوردستان هەستێتەوە و بەهێزتر ببێت. رێگە كراوەیە، ئەگەر ئێمە وەبەرهێنەری نێوخۆییمان هەبێت، بێگومان وڵاتی خۆیانە و ئێمە وەكو حكومەت پاڵپشت و هاندەریشیان دەبین. ئەگەر دەتوانن بە هاوبەشی لەگەڵ وەبەرهێنەری بیانیش كار بكەن، بۆ ئەمەش رێگە كراوەیە. ئەگەر وەبەرهێنەری بیانیش هەبێت و بیەوێ راستەوخۆ وەبەرهێنان لێرە بكات، دیسان رێگە بۆ ئەوانەش هەیە. واتە بۆ هەموو لایەك رێگە هەیە و حكومەتیش پاڵپشت و هاوكار دەبێت.
داوا لە جووتیارەكان دەكەم زیاتر وەبەرهێنان لە كەرتی كشتوكاڵ بكەن، بەرهەمی ناوخۆیی زیاد بكەن، نەك تەنیا بۆ ناوخۆی هەرێمی كوردستان، بەڵكو دەتوانین هەنادەری دەرێش بكەین، بەمە داهاتی خۆیان زیاد دەكات، كوردستان بەهێزتر دەبێت، داوا لە هەموو وەبەرهێنەرە بیانییەكانیش دەكەم بێن سوود لەو دەرفەتە وەربگرن كە ئێستا هەرێمی كوردستان رەخساندوویەتی، بۆ ئەوەی بێن وەبەرهێنان لێرە بكەن، بۆ پێشخستنی كەرتی كشتوكاڵ كە هەم بۆ خۆمان و هەم بۆ ئەو كەسە بە سوود دەبێت كە وەبەرهێنانی تێدا دەكات. من پێموایە سڕی سەركەوتنی كوردستان لە پێشخستنی كەرتی كشتوكاڵدایە، زۆر خۆشحاڵم كە دەبینم جووتیارەكان ئێستا بە جۆرێكی دیكە سەیری ئەو سامانە نیشتمانییە دەكەن، ئەمە دەتوانێت كوردستان بخاتە ئاستێكی زۆر بەرزتر، بۆیە من ئومێدێكی زۆرم هەیە كە لەم دەرگایەوە دەتوانین كوردستان بەرەو پێشكەوتنی زیاتر ببەین و هەنگاوی زیاتریش بۆ ئایندەیەكی باشتر بۆ خەڵكی خۆمان دابین بكەین.
