پارێزەرێك: هەر كەسێك لە سێ مانگ زیاتر سزای گرتنی بۆ دەربچێت ڕەوانەی بەندینخانەی هەولێر دەكرێت
زاری كرمانجی – سۆران:
چین و توێژەكانی ئیدارەی سۆران نەبوونی شوێنی داڵەدان و بەندكردن ” سجن ” لە دەڤەرەكە بە گرفتی دەزانن، خەڵكی ناوچەكە بۆ دادگەیی كردنی تاوانە گەورەكان و یەكلای كردنەوەی كێشەكان و حوكمدانیان ڕەوانەی هەولێر دەكرێن، بە گووتەی پارێزەرێكیش، كاردانەوە و كاریگەری نەرێنی بەدووای خۆیدا دێنێت و پێویستە هەوڵی تەواو بدەن بۆ كردنەوەی دادگای تاوانەكان و شوێنی بەندكردن لە سەنتەری ئیدارەی سەربەخۆی سۆران.
س . ع ، ل یەكێكە لە دانیشتوانی سنووری ئیدارەی سۆران، ماوەی چەند ساڵێكە كوڕێكی لە شاری هەولێر بەندكراوە، بۆ زاری كرمانجی گووتی:” نەبوونی بەندینخانە لە سۆران گرفتێكی زۆری بۆ ئێمە دروستكردووە، چونكە هەفتانە بۆ سەردانیكردن و مهاجەی بە ناچاری دەبێت ڕوو لە هەولێر بكەین، ئەمەش گرفتێكی زۆری بۆ ئێمە دروستكردووە، هەفتانە خەرجی زۆر و مەترسی ڕووداوی هاووتۆچۆ و دووری ڕێگا گرفتێكی دیكەی بەردەوامە بۆ ئێمە .
گووتیشی:” ئیدارەی سۆران بەرفراوان بووە خاوەنی چەند قەزا و ناحیە و گوندە، سەدان هەزار دانیشتوای هەیە، پێویستە لە حكوومەت و لایەنی پەیوەندی دار هەوڵێك بدەن بۆ كردنەوەی بەندینخانەیەك بۆ پیاوان و ئافرەتان لە سنووری ئیدارەی سۆران”.
فوئاد سەعید پارێزەر لە سۆران بە زاری كرمانجی گووت:” لە سنووری ئیدارەی سەربەخۆی سۆران تەنها بەشی گرتن و گواستنەوە هەیە، ئەو كەسانەی فەرمانی ڕاگرتنیان (التوقیف) هەیە بە بریاری دادوەری دادگای لێكۆلینەوە سنووری قەزاكانی قەزاكانی سۆران، ڕواندز، چۆمان، مێرگەسۆر و خەلیفان لە بەشی گرتن و گواستنەوەی سۆران ڕادەگیرێن .
زیاتر گووتی:” لەگەڵ دروستبونی ئیدارەی سەربەخۆی سۆران پێویستە دادگای تاوانەكان (محكمە الجنائی) و بەندیخانە لەم دەڤەرە بكرێتەوە، دادگاكانی كەتن تاكو بڕیاری كۆتای دەدەن، دەسەڵاتی ئەوەیان نییە ئەو كەسانەی سزا ” (حوكم)” دەدرێن لای خۆیان ڕایبگرن ئەگەر پیاو، یا ژن و نەوجەوانیش بێت، ئەوانەی لە سێ مانگەوە بۆ پێنچ ساڵیش حوكمبدرێن ڕاستەوخۆ رەوانەی بەندیخانەی هەولێر دەكرێن. ئەمەش پەیوەندی بە نەبوونی بەندیخانە و دادگای تاوان هەیە لەم سنووە.
دووپاتی لەوەكردەوە، هەركاتێك لە سنوری ئیدارەی سەربەخۆی سۆران تاوانێك ڕووبدات لە جۆری تاوانەكان (الجنائیات) كە حوكمی تاوانەكان لە ماوەی بەندكردنی لە پێنچ ساڵەوە تاكو بیست و پێنچ ساڵ دەست پێدەكات. لەكاتی ڕوودانی ئەم تاوانانە هاووڵاتییان بۆ داواكردنی مافی خۆیان و بە سزا گەیاندنی تۆمەتباران، دەبێ بە ناچاری روو لە هەولێر بكەن، ئەمەش بارگرانی و زەحمەتێكی زۆری بۆ خەڵكی دەڤەری سۆران و دەوروبەری دروست كردووە .
ئەو پارێزەرە ئاشكرای دەكات، لە سنوری سۆران و قەزاكانی دەورووبەریشی تەنها دادگای بەرایی لێیە، لەناو خودی ئەو دادگایەش چەند دادگایەك تر بوونیان هەیە، یەكێك لەم دادگایانە بریتی لە : لە دادگای باری كەسی، تایبەتمەندی ئەم دادگایەش ئەنجامدانی بابەتی هاوسەرگیری، داوایەكانی تایبەت بە جیابونەوەی ژن و مێرد، داوای (پەسەندكردنی تەلاق)، داوای بژێوی ژن و منداڵ ، داوای مافی بەخێوكردنی منداڵ، داوای رەچەڵەكی سەلماندن، چەندین داوای دیكە. هەروەها یەكێك لە دادگاكانی تر بریتی لە : لە دادگای كەتن كە ئەم دادگایە دەسەڵاتی هەیە حووكم لە سێ مانگ تا پێنج ساڵ لەسەر تۆمەتبار جێبەجێ بكات. وە یەكێك لە دادگاكانی تر ، كە دادگای بەراییە كە كاری ئەم دادگایە پەیوەندی بە بابەتی قەرز، قەرزداری، ئەو داوایانەی تایبەتن بە بابەتی موڵك، دادگەی تاوانەكانی لێ نییە، ئەو كەیسانەی پەیوەندی بە كوشتن و خۆكوشتن و ئەو جۆرە رووداوانە هەیە، لە سۆران تەنها لێكۆڵینەوە ئەكرێت و بۆ دادگەی كردن و حكوومدانی تاوانبار بە ناچاری رەوانەی هەولێر دەكرێت”.
پارێزەر فوئاد، گووتیشی:” ئیدارەی سۆران خاوەن شەش قەزا و رێژەیەكی زۆری دانیشتوانە و ناوچەیەكی دوورەدەستیشە لە هەولێر، پێویستە دادگای تاوانەكان و بەندیخانەی لێ بكرێتەوە. ئیدارەی سەربەخۆ هەمان سیفەت و دەسەڵاتی پارێزگای هەیە، لە كردنەوەی بەڕێوەبەراتییەكان، بوددجە، دەسەڵاتەكان، لە هەمانكات ئەوانەی حكوومدەدرێن پێویستە لە سۆران شوێنی بەندكردنییان هەبێت.
لای خۆیەوە، توران خدر بەڕێوەبەری چاودێری و گەشەپێدانی كۆمەڵایەتی سۆران، بە زاری كرمانجی راگەیاند:” لە ماوەی رابردوو بە فەرمی داوای كردنەوەی شەلتەری ئافرەتانمان بۆ سۆران كردووە، بەڵام بەهۆی قەیرانی دارایی داواكاریمان جێبەجێ نەكرا، هەرچەندە زۆریش پێویستە لەو دەڤەرە بوونی هەبێت .
بەڕێوەبەری چاودێری و گەشەپێدانی كۆمەڵایەتی سۆران، دەڵێت:” لەگەڵ بەڕێوەبەرایەتی توندوتیژی ئافرەتانیش گفتووگۆمان لەسەر ئەو بابەتە كردووە و دووبارە داوامان كردووە بۆ كردنەوەی شوێنێك بۆ داڵەدان و حەوانەوەی ئافرەت و منداڵ و ئەو كەسانەی كە كێشەیكیان هەیە و چارەسەر نەكراوە .
توران خدر، گووتیشی:” بۆ كردنەوەی بەند و سجنیش، هەرچەندە زیاتر پەیوەستە بە بەڕێوەبەرایەتی چاكسازی، بەڵام وەك بەڕێوەبەرایەتی چاودێری و گەشەپێدانی كۆمەڵایەتی سۆران هەوڵمان داوە و پێداگریمان كردووە بۆ كردنەوەی شوێنی بەندكردن لە سۆران، تا چیتر هاووڵاتییان و كەس و كاری حكوومدراوان تووشی زەحمەت نەبنەوە و حكوومدراوەكانیان لێرە بەند بكرێن”.
