یادگار ئیسماعیل
جەنگ، یەكێكە لە كاریگەرترین ڕووداوە زەبراوییەكان و مرۆڤ تووشی زەبری دەروونی و دەیان گرفتی جیاواز دەكات، ئەوانەی ڕاستەوخۆ بەشداریی لە پرۆسەكەدا دەكەن، زیاتر نیشانەكانیان لێ دەردەكەوێت و ئەوانەش شایەتحاڵ و بینەری ڕووداوەكانن، پشكیان بەردەكەوێت گەر بە وریاییەوە مامەڵە نەكرێت بۆیە ئێمەش پێویستە سنوورمان هەبێت و بزانین چۆن مامەڵە بكەین؟ ناكرێت بەردەوام چاودێری دیمەنە تراژیدیەكان بین و بێئاگا لەوەی دۆخی دەروونیمان تێك دەچێت.
سادەترین پێناسەی تەندروستیی بریتییە لە هاوسەنگی نێوان هەموو لایەنەكانی مرۆڤ لە ڕووی دەروونی، كۆمەڵایەتی، جەستەیی، سۆزداری. تەندروستی دەروونیش وەكو بەشێكی سەرەكی لە تەندروستیی مرۆڤ تەماشا دەكرێت كە ئەو بارە باشەیە كاتێك تواناكانی خۆت بزانی و بەرهەمت هەبێت و لەگەڵ تەنگەژەكان بگونجێیت.
ئەم پێشەكیەم خستەڕوو تا ڕوونتر ببێتەوە و بزانین تەندروستیی دەروونیمان بەهۆی جەنگ و دۆخی ئێستا و قەیران و ململانێ و فشارەكان، چی بەسەر هاتووە و چی بكەین و چۆن لەگەڵ بارودۆخەكە بگونجێین و چۆن یارمەتی خۆمان و دەوروبەرمان بدەین؟
كەم نین ئەو ڕووداوانەی كاریگەریان هەیە لەسەر تەندروستیی دەروونی مرۆڤ هەر لە قەیرانەكانی ژیانی ڕۆژانەوە تا دەگاتە قورسترینیان كە پێی دەوترێت ڕووداوی زەبراوی و لە ئەنجامدا مرۆڤ تووشی زەبری دەروونی دەبێت.
كۆمەڵێك ڕووداوی زەبراوی هەن وەك “جەنگ، توندوتیژی، ئەشكەنجەدان، لەدەستدانی كەسی ئازیز، جیابوونەوەی هاوسەران، نەخۆشیی درێژخایەن، ڕووداوی سروشتی ..هتد”، دەبنە هۆی زەبر و بەر دەروونی مرۆڤ دەكەون.
دەگونجێت مرۆڤ بەهۆی كاریگەری و لێكەوتەكانی جەنگ و دۆخی ئێستاوە لە ئابووری، سیاسی، كۆمەڵایەتیی خێزانی ..هتد، نیشانە و كاردانەوەی بۆ دروست بێت لە ڕووی دەرونییەوە، لەوانەش: هەڵچوون، تووڕەبوون، ترس، خەمۆكی و دڵەڕاوكێ …هتد. یان نیشانەكان لە ڕووی ڕەفتارییەوە بێت وەك؛ دابەزینی ئاستی چالاكییەكان و نەسرەوتن و ماخۆلان یان گرفتی خەو ..هتد. یان نیشانەكان جەستەیی بن بۆ نموونە، شەكەتی، ماندوێتی و ئازار..هتد. یان نیشانە و كاریگەرییەكان هزریی بن وەك؛ نەمانی ئاگایی و زەحمەتی لە بڕیاردان و فكری و دوودڵی و ڕاڕایی ..هتد، كە ئەمانە هەمووی نیشانەی ئاسایین و چاك دەبنەوە ئەوەی نائاساییە ڕووداوەكەیە.
گرنگە چۆن بتوانین بە كەمترین زیان و قوربانی دەرباز بین لەم دۆخانە و چۆن یارمەتی خۆمان و دەوروبەر بدەین؟ لێرەدا بە كورتی ئاماژەیان پێدەكەم:
1ـ دیاریكردنی كاتیی تایبەت بۆ ئەنجامدانی ئەو شتانەی خۆشی بەخشن وەكو؛ گوێگرتن لە مۆسیقا و گۆرانی، خوێندنەوە، پیاسەكردن، وێنەكێشان، خواردن دروستكردن ..هتد.
2ـ یادكردنەوەی یادەوەرییە خۆشەكانی ژیانت كە بێگومان هەر یەكێك لە ئێمە كۆمەڵێك یادەوەری و ڕووداوی خۆش هەیە لە ژیانی و چاومان با تەنیا ئەم بەشەی ژیان نەبینێت لە ناخۆشی و نەخۆشكەوتن.
3ـ گرنگیدان بە پەیوەندییەكان و دانەبڕان لە دەوروبەر و خەڵكانی تر و پسپۆران.
4ـ كات دابنێ بۆ پشوو وەرگرتن و خاوبوونەوە، وەكو خەوتن و پشوودانی تەواو لە شەو و خواردنی ژەمەكانت لە كاتیی ئاسایی خۆی و گرنگیدان بە خود، بەتایبەتی، خۆشۆردن و خۆگۆڕین و پاكوخاوێنی.
5ـ لایەنی ئایین و باوەڕداری خاڵێكی گرنگە بۆ نموونە ئێمە كە كوردین و مسوڵمانین، دەبێت باوەڕمان بە قەزاو قەدەر و ڕۆژی دوایی هەبێت و ئەو كات و ساتەی بۆمان دیاری كراوە لە لەدایكبوون و مردن لە توانای مرۆڤدا نییە گۆڕانكارییان تێدا بكات .
6ـ وەرزشكردن ئەگەرچی لە چوارچێوەی ماڵەوەش بێت كۆمەڵێك یاری و وەرزشی ئاسان هەیە كە دەتوانین ئەنجامی بدەین.
7ـ دەكرێت لەگەڵ كەسێكی نزیكت یان هاورێیەك یانیش خزمێك گفتوگۆ بكەیت و دەردەدڵی خۆتی بۆ بكەیت كە سوودی زۆری هەیە دواتر هەست بە بارسووكی دەروونی دەكەیت.
8ـ دەكرێت پەیوەندیی بە پزیشك و توێژەر و كەسانی پسپۆرەوە بكەیت و داوای یارمەتی بكەیت، كە ئەمە لە ڕووی تەندروستی و پزیشكییەوە، سوودی هەیە و هیچ نەنگی و كێماسییەكی تێدا نییە.
ئاسایشی نەتەوەیی پەیوەندی بە ژێرخانی ئابووری و ئایندەی وڵاتەوە هەیە
وەیسی شێروانی
وڵاتێكی گەورە و زڵهێزی جیهانی وەكو ئەمریكا پشتیوانی لە سیاسەتی وزەی وڵاتەكەت دەكات و دێت بە ملیاران دۆلار وەبەرهێنانی تێدا دەكات بەڵام كەسانێك هەن دژ بە گرێبەستە ستراتیجی و دوور مەوداكانی حكوومەتەكەیان دەوەستنەوە كە دەتوانێت پێگەی حكوومەت و وڵاتەكەیان لەسەر نەخشەی ئابووری و سیاسی جیهان بەهێزتر بكات.
داهاتی ساڵانەی عێراق زیاتر لە 100 ملیار دۆلارە، بەڵام بەغدا لەسەر بنەمای خەرجی ڕاستەقینە(انفاق فعلی) مامەلە لەگەڵ هەرێم دەكات كە ناكاتە سەدا پێنجی داهاتی عێراق.
لە لایەكی ترەوە بە ناوی خەرجییە سیادییەكان نیوەی داهاتی عێراق جیا كراوەتەوە لە موازنە و بودجە بێ ئەوەی یەك دینار پشكی هەرێم بدات، ئەمە جگە لە بودجەی پەرەپێدانی پارێزگاكان و شایستە داراییەكانی تری كوردستان كە ناینێرێت
ئێستا عێراق بەو سەدا پێنجەش ڕازی نییە كە بۆ هەرێمی كوردستان دەنێرێت و بڕیاری سزادانی بە كۆمەڵ و برسی كردنی خەڵكی كوردستان دەدات، لەبەرئەوە دژایەتی هەندێ لایەن و كەسی عێراقچی ناوخۆی بۆ حكوومەت و هەرێمی كوردستان تەنها دوو تەعبیری هەیە ئەویش یان گەمژەیی و كالفامی سیاسییە یانیش جاش بوون.
هەلوێست وەرگرتنی لایەنە كوردستانییەكان دژی ئەو زولمەی بەغدا لە خەڵك و موچەخۆرانی هەرێمی كوردستانی دەكات ئەركێكی نیشتمانییە.
