زارى کرمانجى-سۆران:
شۆڕشی گوڵان لە 26ی گوڵانی 1976 لەلایەن پارتی دیموكراتی كوردستان بە سەرپەر‌شتیی سەرۆك مەسعوود بارزانی، دژی ڕژێمی بەعسی عێراق لە باشووری كوردستان هەڵگیرسا و توانی دۆزی گەلی كوردستان بگەیەنێتە قۆناغێك و بەرهەمەكەی دامەزراندنی ئەم هەرێمەی ئێستەی كوردستان بێت.
لە 26ی گوڵانی 1976 و دوای تێپەڕبوونی ساڵێك بەسەر نسكۆی ئەیلوول، بەفەرمانی مەلا مستەفا بارزانی، شۆڕشی پێشكەوتنخوازی گوڵان وەك درێژەپێدەری شۆڕشی ئەیلوول بۆ تەواوكردنی ئامانجە بەدینەهاتووەكانی بزووتنەوەی ڕزگاریخوازیی خەڵكی كوردستان، هەڵگیرسا و خەباتی دژ بە ڕژێمی بەعسی ئەو كات دەست پێ كردەوە، ئەو شۆڕشە گیانی یەكڕیزیی و هاوسەنگەریی گەلی كوردستانی بەرجەستە كرد، تا پێكهێنانی بەرەی كوردستانی كە هەوێن و داینەمۆی ڕاپەڕینەی ساڵی 1991 بوو.
دوای خۆڕێكخستنەوەی ئۆرگانەكانی حزب و هێزەكانی پێشمەرگەی پارتی دیموكراتی كوردستان، بەتایبەت دوای هەڵگیرسانی شەڕی ئێران – عێراق، چالاكییەكانی پێشمەرگە دژی سوپای عێراق لە ناوچە سنوورییەكان دەستی پێ كردەوە، بە درێژایی سنوورەكانی ئێران و توركیا لە زۆربەی شوێنەكان هێزی پێشمەرگەی پارتی دیموكراتی كوردستان، باڵادەست بوون و گورزی كوشندەیان لە سوپای عێراق دەوەشاند.
دەسەڵاتدارانی بەعس بۆ قەرەبووكردنەوەی شكستەكانیان، كەوتنە وێرانكردنی گوندەكان و ڕاگواستنی گوندنشینان و پاكتاوكردنیان، ساڵی 1980 زیاتر لە 10 هەزار كوردی فەیلی بێ سەروشوێن كران و لە ئایاری 1983 دوای ئەوەی عەلی حەسەن مەجید كرا بە بەرپرسی كاروباری باكوری حزبی بەعس، هەشت هەزار بارزانی نیشتەجێی كۆمەڵگە زۆرەملێكانی ئەنفال كرد كە بەشێكی زۆریان تا ئێستەش ڕووفاتەكانیان نەدۆزراوەتەوە.
دوای كۆتاهاتنی قۆناغی یەكەمی شۆڕش كە ساڵانی 1976-1979ی خایاند و بە سەردەمی سەركردایەتیی كاتی دادەنرا، دوای كۆچی دوایی مەلا مستەفا بارزانی و بەستنی كۆنگرەی نۆیەمی پارتی دیموكراتی كوردستان، قۆناغێكی نوێی شۆڕش دژی ڕژێمی ئەوسای عێراق دەستی پێ كرد كە هاوكات بوو لەگەڵ هەڵگیرسانی شەڕی هەشت ساڵەی عێراق و ئێران.
لەلایەن سەركردایەتیی پارتییەوە سوود لە دەرفەتەكە بینرا و بەرەكانی شەڕیان دژی ڕژێمی بەعس فراوانتر كرد و تەنانەت دوای وەستانی شەڕی هەردوو وڵات، شەڕی ئازادیخوازی لەلایەن هێزەكانی پێشمەرگەوە درێژە‌ی پێ درا و چەندان داستانی قارەمانێتی تۆمار كران، كە بەرهەمەكەی ڕاپەڕینی بەهاری ساڵی 1991 و ئازادبوونی باشووری كوردستانی لێ كەوتەوە.
