زاری كرمانجی – هەولێر:
مه‌سرور بارزانی سه‌رۆک وه‌زیرانی كوردستان له دیداری میری به‌شداری له پانێڵێک كرد و رایگه‌یاند، چاومان لەوەیە چیتر مافەكانی خەڵكی كوردستان پێشێل نەكەن و بۆمان بگەڕێننەوە.
دەقی گوتەکانی سەرۆکی حکوومەت:
یەكەم ئامۆژگاریت بۆ محەمەد شیاع سوودانی چییە؟
پێش هەموو شت هیوادارم سەركەوتوو بێت لەو ئەركەی پێی سپێردراوە، قسەشم لەگەڵی كردووە و پیرۆزباییم لێی كردووە. دەزانم ئەركێكی قورسە چونكە عێراق بە دۆخێكی قورسدا تێپەڕێت، هەندێكی لەوانەیە كاریگەریی دەرەوە بێت لەسەر عێراق و هەندێكیشی لەوانەیە بەهۆی ئەو كارانە بێت كە لە حكوومەتەكانی پێشووتر ڕوویان داوە، ڕاستكردنەوەی ئەو هەڵانە كارێكی ئاسان نییە.
من ناتوانم بڵێم وەكو ئامۆژگاری، بەڵام وەكو دەربڕینی ڕەئی، پێموایە ئێستا خەڵكی عێراق لە هەموو كاتێک زیاتر پێویستی بە خزمەتگوزارییە، خەڵک پێویستی بە ئاوی خواردنەوە، كارەبا، قوتابخانە، بنكەی تەندروستی، ئاسایش، ژیانێكی بەختەوەرە، بۆیە هەر سەرۆک وەزیرانێك بیەوێ سەركەوتوو بێت، دەبێ پێش هەموو شتێك هەوڵی زیادكردنی كارە خزمەتگوزارییەكان بۆ خەڵك. ئەگەر بەڕێز سەرۆک وەزیرانی تازەی عێراق زیاتر هەوڵبدات بۆ خزمەتكردنی خەڵكی، بنبڕكردنی گەندەڵی، خێراتركردنی ئیشوكارەكان تا بەپەلە بكرێن لە وەزارەتەكانەوە، ئەمە زۆر یارمەتیدەری دەبێت چونكە عێراق لە ئاستێكدا وەستاوە هەر پێشكەوتنێك زۆر دێتە بەرچاو، ئەمە پێشكەوتنێكی گەورە دەبێت بۆ سەرۆک وەزیران و ئەم حكوومەتەی ئێستا پێكهاتووە. هیوادارم لایەنەكانیش پشتیوانی بن، چونكە بەداخەوە زۆرجار دەبینین كە لایەنە سیاسییەكان لە جیاتی ئەوەی یارمەتیدەری حكوومەتەكە بن یان سەرۆک وەزیران بن بۆ جێبەجێكردنی ئەو ئەجێندایەی كە پێشكەشی دەكات، هەندێكجار وادەكەن حكوومەت خەریكی ململانێی سیاسی بێت، ئەمەش وادەكات ئەركی خۆی لەبیر بچێت یان رێگەی لێ دەگیرێت. هیوادارم لایەنەكانیش پشتیوانی بن بۆ ئەوەی بتوانێت سەركەوتوو بێت.
ئەگەر بتەوێ یارمەتیی حكوومەتی عێراق بدەیت، چۆن یارمەتی دەدەیت؟
مەسرور بارزانی: ئێمە ئەزموونێكمان هەیە، ئەم سێ ساڵەی رابردوو بۆ ئێمە سێ ساڵی ئاسان نەبووە، ئەجێندایەكمان پێشكەش بە پەرلەمانی كوردستان كرد كە ئەجێندایەكی هاوبەشی لایەنە بەشداربووەكانی حكوومەتی هەرێم بوو، هەوڵمان داوە ئەو ئەجێندایە جێبەجێ بكەین، زۆریشی جێبەجێ كراوە، دەتوانم بڵێم ئەم كابینەیە زۆر لە چوارچێوەی ئەجێنداكانی خۆیدا كاری كردووە و زۆریشی جێبەجێ كردووە، ئێمە دەتوانین ئەو هەنگاوانەی كە تێیدا سەركەوتوو بووین یان ئەو ئەزموونەی لە ماوەی ئەو سێ ساڵەدا دەستمان كەوتووە، ئەو دەستكەوتانەی كە هەشبوون و لە زۆر شوێنی تریشدا گوتوومانە، دەتوانین ئەم ئەزموونانە باس بكەین و لە خزمەتی هەموو عێراقدا بەكار بێنین. چەند نموونەیەكت بۆ باس بكەم، ئێمە دەستمان كرد بە ڕیفۆرم یاخود چاكسازییەكان، هەرچەندە لە هەندێک حاڵەتدا دەبێ بڵێم كە چاكسازی نەبووە، دروستكردن بووە، چونكە زۆر لەو ژێرخانەی كە پێویست بووە لە ڕووی ئیدارەدان یان لە ڕووی ئابوورییەوە لەبەر زۆر هۆكار كە پێشتر كوردستان تووشی هاتووە، بوونی نەبووە، بۆیە هاتووین زۆربەی ئەو شتانەمان دروست كردووە كە زۆریشی ماوەی دەوێ تاوەكو ئەنجامەكانی بێنە دەست و بەدیار بكەون، یەكێك لەو بابەتانەی كە زۆر كاری باشمان تێدا كردووە، بابەتی بە دیجیتاڵكردنی خزمەتگوزارییەكانە، بە ئەلیكترۆنیكردنی خزمەتگوزارییەكانە كە دەتوانم بڵێم لە كۆتایی ساڵی 2025 كوردستان ئیتر هەموو كارە خزمەتگوزارییەكانی بە شێوەی دیجیتاڵی و ئەلیكترۆنی دەكرێن و هیچ كاغەزی تێدا بەكار نایەت. ئێمە لەمەدا لەپێشین، دەتوانین ئەم ئەزموونە لەگەڵ هاوبەشەكانمان لە حكوومەتی فیدراڵی باس بكەین كە چۆن ئەوانیش دەتوانن ئەمە بكەن. لەڕووی فرەچەشنكردن یان هەمەجۆركردنی ئابوورییەوە، ئێمە لە كوردستان پێمانوایە لەم سێ ساڵە ئەزموونێكی سەركەوتوومان هەیە كە تەنیا بیرمان لەوە نەكردۆتەوە كە كەرتی وزە یان نەوت و غاز پەرە پێ بدەین، بەڵكو هاتین و گرنگییەكی زۆرمان بە كەرتی كشتوكاڵ دا، بە گەشتوگوزاری دا، بە پیشەسازی دا، هەرچەندە بەداخەوە زۆریش چانسمان نەبوو، چونكە هەر لە سەرەتاوە پەتای كۆرۆنا ڕووی تێكردین و جووڵەی گەشتوگوزاری و هەتا بازرگانیش زۆر زەرەری پێ گەیاندین، بەڵام سەرەڕای ئەوەش ئێمە نەوەستاین، توانیمان هەنگاوی باش بهاوێژین، توانیمان لەڕووی كشتوكاڵییەوە دەستكەوتی باش بهاوێژین، لە مانگی داهاتوو یەكەم هەناردەكردنی گەورەی بەرهەمە كشتوكاڵییەكانی هەرێمی كوردستان بۆ دەرەوە دەست پێ دەكات. دواتر دەتوانین باسی وردەكارییەكەشی بكەین، بەڵام دەتوانم بڵێم ئەمە دەستكەوت و هەنگاوێكی زۆر زۆر باشە كە ئێستا دەستكەوتووە و دەكرێ. تەبعەن لە زۆر ڕووی ترەوە ئێمە شتی باشمان كردووە.
ئەگەر محەمەد شیاع سودانی بیەوێ كێشەكانی لەگەڵ هەرێمی كوردستان چارەسەر بكات، بەڵام پێویستی بە هاوكاریی ئێوە بێت، ئێوە چۆن هاوكاری دەكەن؟
مەسرور بارزانی: كە باسی كێشەی نێوان بەغدا و هەرێمی كوردستان دەكەین، بێگومان هەردوولا پێویستە هاوكاری یەكتر بن، ئێمە لە هەرێمی كوردستان ئامادەیی خۆمان نیشان داوە و لە هەموو ڕووێكەوە ئامادەین بۆ ئەوەی هاوكاریی یەكتر بكەین بۆ ئەوەی ئەم كێشانەی تاوەكو ئێستا لە نێوان هەردوولامان ماونەتەوە و چارەسەر نەبوون، یەكێک لەوانە وەكو جەنابیشت باست كرد، بابەتی كێشەی نەوت و غاز، تاوەكو ئێستا عێراق یاسای نەوت و غازی نییە. دوای پەسەندكردنی دەستوور لە ساڵی 2005، یاسای نەوت و غازی نییە، یەكێک لەو شتانە ئێمە دەتوانین بە یەكەوە یاسای نەوت و غاز بنووسین و بینێرینە پەرلەمان پەسەند بكرێت، ئەمە دەبێتە چوارچێوەیەک بۆ هاوكاریكردن لەگەڵ یەكتر و ئەم كێشانەی كە ئێستاش هەن، هەموویان چارەسەر دەبن بەمشێوەیە. ئەمە یەک. بابەتی دووەم، بابەتی ناوچە كێشە لەسەرەكانە كە هەموومان دەزانین، بەپێی دەستوور، ماددەی 140 دیاری كراوە كە بە چ شێوەیەک چارەسەر دەكرێت، بەڵام بەداخەوە تاوەكو ئێستا حكوومەتی عێراقی نەهاتۆتە پێشەوە بۆ جێبەجێكردنی ئەم ماددەیە وەكو لە دەستووردا هاتووە. ئەمە ئەگەر نیەتی باش لە حكوومەتی فیدراڵیدا هەبێت، بێگومان لە حكوومەتی هەرێمی كوردستان ئامادەیی ئەوەمان هەیە كە هاوكاریی یەكتر بكەین بۆ ئەوەی ئەم كێشەیەش چارەسەر بكرێت. ئەمەش بە چەند قۆناغێک دەكرێت كە لە دەستووردا هاتووە، نامەوێ بچمە وردەكارییەكان، بەڵام چارەسەركردنی ناوچە كێشە لەسەرەكان یەكێک دەبێت لە خاڵە هەرە گرنگەكانی نزیككردنەوەی حكوومەتی فیدرالی لە حكوومەتی هەرێمی كوردستان. ئێمە ئەو ئامادەییەشمان تێدایە، بۆ نموونە ئامادەیی دروستكردنی هێزی هاوبەش یان لیوا هاوبەشەكان بۆ ئەوەی لەو سنوورانەی كە ئێستا داعشیش بەداخەوە سوودی لێ دەبینێ و لەوێدا مناوەرە دەكا و دەبێتە مەترسی بۆ سەر هێزەكانی عێراقی و خەڵكی سڤیلیش لەو ناوچانە، ئێمە ئامادەیی ئەوەمان هەیە، بەڵام تاوەكو ئێستا حكوومەتی عێراق وەكو پێویست نەهاتۆتە پێشەوە بۆ جێبەجێكردنی ئەو بەرنامەیە. ئەمە خاڵێكی تر دەبێت لە هاوكاریكردن. هەروەها بابەتی بوودجە كە باسمان كردووە، ئێمە چەندینجار شاندی هەرێمی كوردستانمان ناردۆتە بەغدا، لەڕووی تەكنیكییەوە من زۆر زۆر پشتڕاستم كە شاندی هەرێمی كوردستان هەمیشە بە دەستی پڕەوە چوون و زاڵبوون لەسەر هەموو ئەو گفتوگۆیانەی كە لەگەڵ لایەنەكانی حكوومەتی فیدرالی دەیانكرد، چونكە هەموو شت بە ڕەقەمە و رەقەمەكانیش دیارن، كە حكوومەتی هەرێم مافەكانی چییە و ئەركەكانیشی چییە؟ ئەم شتانە لەو كاتەوەی كە من هاتوون، لەگەڵ حكوومەتی بەڕێز عادل عەبدولمەهدی باس كراوە، لەگەڵ حكوومەتی بەڕێز مستەفا كازمیش باسكراوە، جارێكی تریش ئێمە ئامادەین شاند بنێرینەوە بۆ ئەوەی باسی هەموو ئەو خاڵانە بكەن. حكوومەتی هەرێم چ مافێكی هەیە كە حكوومەتی فیدراڵی پێی بدات، هەروەها چ ئەركێكیشی هەیە كە ئێمە جێبەجێی بكەین، ئێمە ئامادەین بۆ گفتوگۆكردن لەسەر هەموو ئەو خاڵانە، بەڵام بەداخەوە تا ئێستا ئەوە جێبەجێ نەكراوە. تۆزێک مەجالم پێ بدە خاڵێک هەیە بۆت باس بكەم. یەكێک لەو هۆكارانەی كە حكوومەتی عێراق تاوەكو ئێستا نەیتوانیوە ئەم شتانە جێبەجێ بكات، سەرۆک وەزیران مافەكانی خۆی یان دەسەڵاتی خۆی بەكار نەهێناوە، یان پشتیوانی نەبووە. هەمیشە كێشەی ئەوەی هەبووە كە گلەیی ئەوەی كردووە، پشتیوانیی سیاسی لە لایەن حزبە سیاسییەكانەوە نەبووە، مەترسی هەبووە، چارەسەركردنی كێشە لەگەڵ هەرێمی كوردستان لە لایەن هەندێك حزبەوە دژی سەرۆک وەزیران بەكار هاتۆتەوە، لەبەر ئەوە پاشگەز بۆتەوە كە بێن ئەوە چارەسەر بكەن. بۆیە چارەسەری ئێمە لەگەڵ حكوومەتی فیدراڵی نە تەكنیكییە نە یاساییە، سیاسییە، بڕیاری سیاسی لە بەغدا هەبێت، ئێمە دەتوانین هەموو ئەم بابەتانە بە ماوەیەكی زۆر زوو چارەسەر بكەین.
قسەكانی ئێوە هەندێک دەستپێشخەری تێدایە، سەرۆک وەزیرانی عێراقیش بڕیاری داوە لە شەش مانگدا هەندێک كێشەی گەورە چارەسەر بكات، ئایا بە نیازی دەستپێشخەریت؟
مەسرور بارزانی: ئێمە هیوادارین، تەبعەن ئێمە پێشتر قسەمان كردووە لەگەڵ جەنابی سەرۆک وەزیران و ئەو لایەنانەی لە پێكهێنانی ئەم حكوومەتەش بەشدارن، هەندێک بنەما هەن كە ئێمە ڕێككەوتووین لەسەری، یەكێک لەو شتانەی كە جەنابت باسی دەكەیت، ئێمە داوامان نەكردووە مافمان بدەنێ، مافی خۆمانە، ئەگەر تاوەكو ئێستا وەرماننەگرتووە، لێمان سەندراوەتەوە نەك بە ئێمەیان نەدابێت، چونكە هی خۆمانە و ماف بە كەس نادرێت، بەڵام ئێمە لەسەر هەندێك بنەما تێگەیشتنمان هەیە.
یەكێک لەو شتانەی كە ئێمە داوامان كردووە شەراكەتی راستەقینەیە، بۆچی؟ ئێمە نامانەوێ بچین بەشداربین لە حكوومەت، بەشداریكردن لە حكوومەت لەگەڵ ئەوەی تۆ خاوەن بەش بیت لەگەڵ ئەوەی بەشداریی ڕاستەقینە بكەیت لە حكوومەت، دوو شتی جیاوازن. دووەم، بابەتی ئەو پۆستانەی كە بڵێم بەشی ئێمە و خەڵكی ئەم ناوچەیەن، ئەوانەش پێویستە وەكو خۆی پێیان بدرێ بەپێی ئەو ڕێژەی دانیشتووانەی كە هەیە، خەڵكی بە توانا هەن، من ناڵێم ئەوەی پێشتر باسی موحاسەسە و ئەوانە دەكرا، من نازانم هەندێكجار ئەو وشانە بەكار دەهێندرێن، بە دروستی نازانم، چونكە خەڵكی بە كەفائەت لە نێو هەموو پێكهاتەكان هەیە و دەتوانن دەوری خۆیان ببینن، لە لایەكی ترەوە بابەتی بڕیاردان لەسەر بابەتە ستراتیژییەكان، ئێمە دەمانەوێ هاوبەش و بەشدار بین لە بڕیاردان لە بابەتە ستراتیژییەكان لە عێراقدا بۆ ئەوەی شتەكان بەسەر ئێمەدا نەسەپێ، ئەگەر ئێمە بەشێكین لە عێراقێكی یەكگرتوو، دەبێ خاوەن هەموو مافێك بین و خاوەن هەموو بڕیارێكیش بین و بەشدار بین لە وەرگرتنی بڕیارەكان، پێموایە نیەتی خۆمان پیشان داوە، من ئامادەم هەر كاتێكیش پێویست سەردانی بەغدا بكەین، دەچین و شاند دەنێرین بۆ بەغدا بۆ ئەوەی چارەسەری ئەو كێشانە بكەین، ئەوەی بتوانین یارمەتییان بدەین، ئێمە ئامادەین، بەڵام چاویشمان لەوەیە كە چیتر مافەكانی خەڵكی كوردستان پێشێل نەكەن و بۆمان بگەڕێننەوە.
بەشداریی ئێمە لە بەغدا تەنیا بە ڕێگەی نوێنەرایەتی نییە، هەر كەسێك خەڵكی كوردستان لە بەغدا پۆست وەربگرێ، دەبێ نوێنەرایەتیی هەرێمی كوردستانیش و هەموو عێراقیش بكات، بۆیە زۆر پۆست هەیە كە هی خەڵكی هەرێمی كوردستانە، جگە لە پۆستە وەزارییەكان، لە پۆستەكانی خوارووتریش هێشتا ماونەتەوە و پڕنەكراونەتەوە، بەداخەوە لە حكوومەتەكانی پێشووتر بە شێوەیەكی سیستەماتیكیش ئەم پۆستانە لە كورد خاڵی كران، كوردەكان بەدەر نران و خەڵكی تر لە شوێنیان دانران، ئێستا پێویستە ئەم پۆستانە جارێكی تر پڕ بكرێنەوە. بوونی خەڵكێكی زۆری هەرێمی كوردستان لە بەغدا و حكوومەتی فیدرالی، دەبێتە هۆكارێک بۆ پتەوكردنی ئەو پەیوەندییەی كە هەموو گلەیی لێ دەكەن و دەڵێن سست بووە، یەكێک لە هۆكارەكانی ئەمەیە، چونكە ڕێگە نەدراوە ئەم پەیوەندییە پتەو بكرێت. ئەمەش نەك لە لایەن خەڵكی هەرێمی كوردستانەوە، هەرێمی كوردستان هەمیشە تووشی پەرچەكردار بووەتەوە لەوەی كە ڕێگەی لێ گیراوە، ئینجا هەرێمی كوردستان هەنگاوی ناوە بۆ ئەوەی ڕووبەڕووی ئەم هەنگاوانەی حكوومەتی فیدراڵی ببێتەوە، ئەگەر ئێستا دەرگای بەغدا بەڕووی هەرێمی كوردستان و خەڵكەكەی كراوە بێت، من دڵنیام خەڵكێكی زۆر بە توانامان هەیە، دەتوانن هەم ئەزموونی هەرێمی كوردستان ببەن بۆ بەغدا، هەم دەتوانن رۆڵێكی كاریگەر بگێڕن لە هاوكاریكردنی حكوومەتی فیدراڵی.
