گوڵناز جەلال مستەفا
زانكۆی سۆران ،بەشی مێژوو ،قۆناغی چوارەم
عێراقيیەكان لە ماوەی جەنگی یەكەمی جیهانی ،تالاوی زۆریان چەشت ،ئازادی نەما و حوكمە عوورفیەكان ڕاگەیندران ،هەروەها ئەو سیستەمە ئازدایەیی و تاكە كەسی و ڕۆژنامە نوسیان سنور دار ئەكرد ،نرخەكان بەرزبوونەوە باری ئابوری خەلك یەكجار خراپ بوو بەهەمان شێوە لە كوردستانیش ئەم بارودۆخە پشێوە هەبوو،دۆخی كوردستان لە بازارەكان گەیشتە ڕادەی برسێتی ، ئەمەش پالی بە مەلا مستەفا بارزانی نا كە داوای كۆمەك لە حكومەت بۆ برسیەكان بكات ، بەلام بێ سود بوو ،ناچار لە حوزەیرانی سالی ١٩٤٣ لە سلێمانی هەڵهات ، توانی لە سنورەكانی ئێران دزە بكات و بگەرێتەوە بارزان بینی كە بارودۆخ بۆ دوبارە هەستانەوە لەبارە ، كۆمەلێك لە كەسایەتیەكان پالپشتی بوون دواجار (مەلا مستەفا بارزانی) بووە پێشەوای شۆرش گێری كورد ، سەرەتا كە هاتە بارزان تەنها سێ تفەنگی پێ بوو دواتر ناچار بو داوای هاوكاری لە كۆمەلێك عەشیرەت بكات وەك (سورچی ، زێباری ، دزەیی ، خۆشناو ،هەركی )چەندانی دیكەش سەرەتا بزوتنەوەكە گشتی نەبوو دواتر كوردەكان زۆریان هاتنە پالی بۆ دەسەبەركردنی مافەكانی كورد درێژەیان بەم خەباتە دا.
لە ماوەی نێوان سالانی (١٩٤٠-١٩٤١)خراپترین بارودۆخ بو بۆ مەلا مستەفا و بارزانیەكان ژیانیان لەو پەری ناخۆشی و نەهامەتی دابوو ، چونكە حكومەت یارمەتیەكی ئەوتۆیان نەئەدا ، كە بە ئاسودەیی ژیانی خۆیان بگوزەرێنن بێگومان شۆرشی دووەمی بارزان هەمان هۆكارەكانی پێشویی هینابویە ئاراوە ،كە ڕووبەروی چەوساندنەوەی نەتەوایەتی بوونەوە ، كەوا مافە ڕەواكانیان زەوت دەكرێت ، هەلگیرسانی شۆڕشی دووەمی بارزان ، بۆ بەریتانییەكان هەستیار بوو .
سەرەتا مەلامستەفا هیچ كردارێكی چەكرداری ئەنجامنەدا بەلكو هەولی دا لایەن گران لەخۆی كۆبكاتەوە ، وە داواشی لە لایەن گرانی كرد خۆیان بە دوور بگرن لە كرداری توندوتیژی حكومەت ، سەبارەت بە سەرۆك هۆزەكان ئەوان بە گشتی هەڵویستیان نەرێنی بوو چونكە پەیوەندی باشیان لەگەل دەسەلات داران هەبوو دژی شۆڕشی مەلا مستەفا بوون،هەروەها بۆ سەرهەلدانی ئەم شۆڕشە مێژوویە كۆمەلێك هۆكار وایان كرد دروست ببێت
١-پێشەڵكردنی ڕێكەوتنی شۆرشی یەكەمی بارزان لە لایەن حكومەتی عێراقەوە ،كە پاشگەزبویەوە لە دانی مافەكانی كوردان
٢-حكومەتی عێراق هەموو كات دەسەلاتەكەی لە ژێر كاریگەری بەریتانیا بوو ، هەمو كات دەیوست (بەعەرەب كردن)ئەنجام بدات لە كوردستان
٣-حكومەتی عیراق هەمیشە ویستویەتی بە كۆنترۆلی سەربازی كوردستان داگیر بكات ئەمەش لەلای بارزانیەكان ڕەتكراوەتەوە
٤-هەروەها كێشەی داراییی، گەر سەیر بكەین ئەو كێشەیە تاكو ئەمڕۆش مشتومڕی زۆری لەسەر هەیە هیچ كات كورد و حكومەتی عیراق لەسەر ئەم پرسە ڕێك نەكەوتون ،بۆیە ئەوكاتیش كێشەی دارایی هەبووە حكومەت ویستویەتی زەوی كوردان دەست بەسەر دابگرێت.
بۆیە هەموو ئەو خالانەوە كۆمەلێك پرسی دیكەش ڕێگە خۆشكەر بوون بۆ ئەوەی (مەلا مستەفا بارزانی جارێكی دیكە شۆڕشی دووەم بارزان رابگەینێت.
لە كۆتایی دا ئەوەی مەلا مستەفا بارزانی ئەنجامی دا ،شۆرش بوو چونكە شۆڕشەكە دژ بە داگیر كاری بەریتانیا بوو، وە لە پشتی مەلا مستەفا بارزانی حزبێكی سیاسی هەبوو كە سەرجەم چین و توێژەكانی كۆمەلگەی كوردی لەخۆ گرتبوو ،كەواتە یاخی بونێكی خێلەكی نەبوو ،وە جگە لەوە شۆڕشەكە پێچەوانەی ڕاپەرێنەكانی پێش خۆیی بوو ، كە ئامانجی گەلی نەتەوەیی هەبوو ،ڕاپەڕینەكە توانی بزاڤی كورد لە چوارچێوەیەكی سەربازی بۆ چالاكی سیاسی ببات ،باشترین بەلگەش بۆ ئەمە پێك هێنانی لیژنەی ئازادی بوو ،ئەوەی لە شۆڕشەكدا نوێ بوو پێكهێنانی چەندین دەستەی چەكدار بوو لە سەراپای كوردستان نەك تەنیا بە پشت گیری سەرۆك خێلەكان ببەستن
لیستی سەرچاوەكان:
١-شۆڕشی دووەمی بارزان (١٩٤٣-١٩٤٥)هۆكار و دەرئەنجامەكان / ٢٠٢٢ /نوسینی :د.مستەفا محمد كەریم .
٢-بارزانی مستەفا و دۆزی كورد لە عێراق (١٩٣١-١٩٧٥) / ٢٠٢١ /نوسینی :د.عەبدولخالق ناسڕ ئەلعامری.
٣-بارزانی و بزوتنەوەی ڕزگاری خوازی كورد (١٩٣١-١٩٥٨) /نوسینی :مەسعوود بارزانی / بەرگی یەكەم.
