“ژیان وەك كامێرایە پێویستە فۆكەسی لەسەر شتە گرنگەكان بێت”
“سروشت سەرچاوەی بێ سنووری ئیلهامە بۆ هونەرمەندان”
“فۆتۆگرافەر مێژوونووسێكی سەردەمی خۆیەتی”
“دەمەوێت وێنەكانم جوان و چیرۆك بگێرنەوە”
كاڵێ حوسێن مامەند، دانیشتووی قەزای چۆمانە و لە دایكبووی ١٠-١١-١٩٨٨، دوو ساڵە كاری فۆتۆگرافی دەكات، پێشتر بەردەوام بە ئامێری مۆبایل وێنەی گرتووە و لە تۆری كۆمەڵایەتی (X) بڵاوی كردووتەوە، جگە لەمەش خانمێكی شاخەوان و ژینگە دۆستە، لە تەواوی بۆنە و چاڵاكییەكانی سنووری قەزای چۆمان بەشدارییەكی بەرچاوی هەیە. لە بەسەر كردنەوەیەكی زاری كرمانجی وەڵامی پرسیارەكانمانی دایەوە.
پ/ كاری فۆتۆگرافەری چەند هونەرە و چەند پەیوەندی بە حەز و سەلیقەی فۆتۆگرافەرەوە هەیە ؟
وەڵام: فۆتۆگرافی هونەرێكە كە سەلیقە، دەربڕینی كەسی و تەكنیك تێیدا یەك دەگرێتەوە. فۆتۆگرافی وەك هونەر تێیدا ڕەنگ، ڕێكخستن، ڕووناكی و پێكهاتە ڕۆڵێكی گرنگ دەگێڕن، فۆتۆگرافەر دەتوانێت بەهۆی سەلیقەیەوە هەست و ئەندێشەكانی لە ڕێگەی وێنەكەوە دەرببڕێت. دەتوانێت چیرۆكێك بگێڕێتەوە یان هەستێك بگوازێتەوە، ئەمەش پەیوەندی بە دید و ئامانجی فۆتۆگرافەرەوە هەیە.
پ/ هەمیشە فۆتۆگرافەر دەتوانێت لە پەنای كاری وێنە گرتنەوە پەیامی مرۆڤایەتیشی هەبێت، پێتوایە لە ئیدارە سۆران فۆتۆگرافەری وامان هەبێت توانیبێتی ئەم پەیامە بگەینێت؟
وەڵام: فۆتۆگرافی زمانێكی جیهانییە، دەتوانێت پەیامێكی قوڵی مرۆڤایەتی بگەیەنێت، نەك تەنها ڕێگایەك بێت بۆ دەرخستنی جوانی. لە ئیدارەی سۆران، ئەگەر فۆتۆگرافەرەكان بەئاگا بن لە كاریگەری كولتووری و كۆمەڵایەتیی، دەتوانن وێنەكانیان ڕۆڵێكی كاریگەریان هەبێت لە ناساندنی مافی مرۆڤ، ڕەوشی كۆمەڵگا، یان ئازادی دەربڕین. پێویستە فۆتۆگرافەر لەگەڵ كێشە كۆمەڵایەتییەكان ئاشنا بێت.
پ/ لەگەڵ پێشكەوتنی تێكنۆلۆژیا بواری فۆتۆگرافەریش پیشكەوتووە، فۆتۆگرافەرەكانی كورد لە كوێی ئەم پیشكەوتنەن؟
وەڵام: بواری فۆتۆگرافی لە هەموو جیهاندا گەورەتر و ئاسانتر بووە لەگەڵ پێشكەوتنی تەكنۆلۆژیا، لە كوردستانیش زۆرینەی فۆتۆگرافەران لە ڕێگەی ئینتەرنێت و ڤیدیۆی یوتیوب فێربوون بەهۆی نەبوونی پەیمانگا تایبەتەكان و كەمی خولی تایبەت بە فۆتۆگرافی. پێشكەوتنی فۆتۆگرافەرانی كورد جیاوازە لە ناوچە جیاوازەكانی كوردستان و دەرەوە. فۆتۆگرافەرانی كورد لە وڵاتانی پێشكەوتوو دەرفەتی باشتریان هەیە بۆ خوێندن و بەكارهێنانی تەكنەلۆژیای نوێ و نمایشی نێودەوڵەتی. ئەگەر لە ناوخۆی كوردستانیش ئەم دەرفەتانە بڕەخسێن و ئەم كەم و كوڕیانە چارەسەر بكرێن، دەكرێت فۆتۆگرافەرانی كورد لە ئاستی جیهانیدا بن.
پ/ لە پێشانگای فۆتۆگرافەری بەشدارێت كردووە ؟
وەڵام: بەشداری چەند پێشانگەیەكم كردووە جوانی سروشت و بوێری ئافرەتی كوردم پێشانداوە خۆشبەختانە بووە جێی ڕەزامەندی خەڵك و ئاستێكی باشم بەدەستهێناوە. بەڵام تا ئێستا پێشانگای تایبەتی فۆتۆم نەكردووەتەوە هێشتا لە قۆناغی كۆكردنەوە و گەشەپێدانی كارەكانم دام، زۆر حەز دەكەم ڕۆژێك وێنەكانم بە شێوەیەكی كاریگەر یا لە پێشانگایەكی ناوخۆیی بڵاو بكەمەوە.
پ/ زیاتر چ جۆرە فۆتۆیەك دەگریت؟
دەمەوێت وێنەكانم هەڵگری پەیامێك بن وەك پرۆفایلی كەسایەتییەكان كە چیرۆكی نادیاریان هەیە، ژیانی ڕۆژانەی خەڵك، فۆتۆی سروشت و جیۆگرافی، بە گشتی نامەوێت وێنەكان تەنها جوانی پیشان بدەن بەڵكو دەمەوێت چیرۆك، ڕوداو یا هەستێك بگەیێنێت.
پ/ باڵەكایەتی خاوەن سرۆوشتێكی جوانە، ئەمە چەند كاریگەری هەیە لە سەر داهێنانی گرتنی فۆتۆگرافەری و باقی هونەرەكانی دیكە؟
وەڵام: سروشتی باڵەكایەتی كاریگەرییەكی قوڵی لەسەر هونەری فۆتۆگرافی هەیە بەجۆرێك فۆتۆگرافەر دەتوانێت بەبێ دەستكاری زۆرترین وێنەی هونەری دەستبكەوێت، سروشت دەتوانێت هەستێكی ئارامبەخش یان تەنیایی دروست بكات، فۆتۆگرافەر دەتوانێت لە ڕێگەی وێنەكەیدا ئەم هەستانە بگوازێتەوە، وەك وێنەی دارێكی تەنیا لە ناو بەفرێكدا كە هەستی (سەربەخۆیی) یا (جیابوونەوە) دەنوێنێت، بۆیە سروشتی جوانی ئەم دەڤەرە سەرچاوەیەكی بێ سنووری ئیلهامە بۆ هونەرمەندانی فۆتۆگرافی، وێنەكێشان، فیلمسازان، و دیزاینەران.
پ/ لە شاخەكانی باڵەكەیەتی دەیان جۆرە باڵەندە و ئاژەڵی جیا هەیە بۆ چی كەمتر وێنەیان گیراوە ؟
وەڵام: ئەوەی كەمتر وێنەی ئاژەڵ و باڵندەكانی شاخەكانی باڵەكایەتی گیراوە پەیوەندی بە زەحمەتی كارەكەوە هەیە، نەك بە نەبوونی بابەتی جوان. وەك ئاستی بەرزی چیاكان زۆربەی ئاژەڵ و باڵندەكانی شاخ (وەك ڕێوی، باڵندەی هەڵۆ) لە ناوچە زەبەلاح و دوورە دەستەكان دەژین، خەڵكی ناتوانن بە ئاسانی بگەنە ناوچەكە، وێنەگرتنی ئاژەڵی كێوی پێویستی بە لێنزی درێژ و كامێرای خێرا هەیە، كە زۆر فۆتۆگرافەر خاوەنی ئەم ئامێرانە نین، زۆرێك لە فۆتۆگرافەران شارەزایی تایبەتیان نییە لەسەر شوێن و كاتی گونجاو بۆ بینینی ئەم ئاژەڵانە، زۆربەی ئاژەڵەكان لە كاتە زوو یان درەنگەكانی ڕۆژدا چاڵاكن كە فۆتۆگرتنیان پێویستی بە ڕێگاكانی ڕووناكی تایبەت هەیە و فۆتۆگرافی ئاژەڵی كێوی پێویستی بە گەشتێكی درێژخایەن و خەرجییەكی زۆر هەیە، ئەمەش گرفتێكی تری زۆربەی فۆتۆگرافەرەكانە، ئەگەر فۆتۆگرافەرانی باڵەكایەتی زیاتر سەرنج بخەنە سەر ئەم بوارە، دەتوانین وێنەی سەرسوڕهێنەر لە سروشت و ئاژەڵە كێوییەكان ببینین.
پ/ هەست دەكرێت فۆتۆگرافەرەكان زیاتر بە گرتنی وێنەی بۆنەكان و كەسایەتییەكانەوە سەرقاڵن، كەمتر خەریكی وێنەی سەرنج راكێشی هەڵگری پەیامن بۆ ؟
وەڵام: وێنەی سروشت، كۆمەڵایەتی یا هونەری كە پەیامێكی قووڵیان هەیە كەمتر بەرچاو دەكەون. فۆتۆگرافەرە كوردەكان زیاتر بەهۆی پێویستییە ئابووری و كۆمەڵایەتییەكان ڕوویان لە وێنەی بۆنەكان كردووە، نەك بەهۆی نەزانینی هونەری. پشتگیری دارایی دەتوانێت یارمەتی دابین بكات بۆ گەشەكردنی فۆتۆگرافی پەیامدار لە كوردستان. خواستی خەڵكیش كاریگەری هەیە خەڵك زیاتر حەز لە وێنەی خۆیان یان بۆنە كۆمەڵایەتییەكان دەكەن، بۆیە فۆتۆگرافەران بەرەو ئەم بوارە دەڕۆن بۆ دەستكەوتنی داھات.
پ/ ئەگەر پێت بڵێن لە ئاستی كاری هونەری كام فۆتۆگرافەری سنووری ئیدارەی سۆران، كوردستان و جیهان سەرسامی ؟
وەڵام: لە سنووری ئیدارەی سۆران و هەرێمی كوردستان، هەروەها لە ئاستی جیهانیدا، چەندین فۆتۆگرافەری بەهرەدار هەیە كە كارە هونەرییەكانیان سەرسوڕهێنەرن و پەیامێكی قووڵیان هەیە.
فۆتۆگرافەرەكانی سنووری ئیدارەی سۆران هێشتا لە قۆناغی گەشەكردندان، بەڵام چەندین بەهرەدار لەم ناوچەیە هەیە و كارەكانیان زۆر سەرسوڕهێنەرن وەك فۆتۆگرافەران (ڕەهێڵ شۆڕش كەمال و ئالان حوسێن). لە هەرێمی كوردستاندا، فۆتۆگرافەری گیانلەبەرە كێوییەكان (ڕاوێژ عوسمان) كاریگەرییەكی زۆری لەسەر بواری فۆتۆگرافی هەیە. لە ئاستی جیهانیداش، فۆتۆگرافەری ئەمریكی Steve McCurry .
پ/ هونەری فۆتۆگرافەری لە نێوان پیشە و كاری هونەری گیری خواردووە، هۆكارەكەی بۆ چی دەگێرییەوە یا چ پەیوەندییەكی بە یەكەوە هەیە ؟
فۆتۆگرافی هونەرێكە كە دەكرێت ببێتە پیشە، بەڵام نابێت هونەر لەناوببات، پەیوەندییەكی سروشتی هەیە لە نێوان فۆتۆگرافی پیشە و هونەردا، بەڵام لە كوردستان ئەم پەیوەندییە زیاتر لەلایەن خواستی كۆمەڵگەوە دیاری دەكرێت وەك داواكارییە خێزانییەكان كە تەنها “جوانی” دەوێت، نەك چیرۆك. دەكرێت فۆتۆگرافەران هونەر و پیشە بە یەكەوە بگونجێنن.
پ/ كەمترین فۆتۆگرافەر كار لەسەر بە ئەرشیف كردنی وینەكانیان دەكەن، ئەمە چ زیانێكی بۆ داهاتوو هەیە؟
ئەرشیف نەكردنی وێنەكان تەنها لەدەستدانی فایلی JPEG نییە، بەڵكو لەدەستدانی بەشێك لە مێژوو و هونەرە. ئەگەر فۆتۆگرافەرانی كورد ئەمڕۆ فكری ئەرشیفكردن بكەن، نەوەكانی داهاتوو دەتوانن سوود لە كارەكانیان وەربگرن. وەك وێنەی شۆڕشەكانی كوردستان یان ژیانی ڕۆژانەی ساڵانی پێشوو.
ئەرشیفكردن واتا “نووسینی مێژوو” هەر كلیكێك چەند ساتێكی ڕاستەقینەی سەردەمت دەپارێزێت وەك وێنەی عومەری خاوەر، ئالان كوردی و …هتد
وێنەكەت ئەرشیف بكە، چونكە تۆ نەك تەنیا فۆتۆگرافەری، بەڵكو مێژوونووسێكی نەبینراوی سەردەمی خۆتی، با كامێراكەت وەك پێنووسێك مێژوو بنووسێت.
پ/ وەك خاتوونێكی چاڵاك، وەرزش، ژینگە پارێزی، فۆتۆگرافەری و ڕاهێنەری پێكەوە ئەنجام دەدەی چۆن فریا دەكەوی؟
لە ژیاندا چەند ڕۆڵی جیاواز بە یەكەوە بگونجێنیت وەك ژینگەپارێزی، وەرزشكار، فۆتۆگرافەر، و ڕاهێنەری كارێكی قورسە، بەڵام شتێكی مەزنە، بەڕێوەبردنی ئەم هەموو بوارانە ڕێكخستنی كاتی پێویستە، تا ئێستا سەركەوتووانە كارەكانم كردووە. ژیان وەك كامێرایەكە، پێویستە فۆكەسی لەسەر ئەو شتانە بكەیت كە گرنگن. ئەم كارانەم بەشێكن لە ژیانم، هەموویانم خۆشم دەوێت. بۆ داهاتووش بە نیازم وێنەكانم لە كتێبێكدا كۆبكەمەوە، پەرەپێدانی پلاتفۆرمی ئەلیكترۆنیم بۆ وێنەكان و بینینی كوردستان لە ڕێی چاوی كامێراكەمەوە بخەمە پلانی داهاتووم و گەیاندنی بە جیهان.
