وەرزش دەروازەیەك بۆ نیشتیمانسازی

د. ئازا كامەڕان-زاری كرمانجی:

لە مێژووی زۆرێك لە میللەتاندا، وەرزش وەك هێزێكی ڕاستەقینە بۆ یەكگرتوویی، ناساندنی شوناس و هاندانی هەستی نەتەوەیی دەردەكەوێت. میللەتی كورد بە درێژایی سەدان ساڵ تووشی دابەشبوون و چەوسانەوە بووە، لە ئێستادا وەرزش دەروازەیەكی گرنگە و پێویستە بۆ گەیاندنی دەنگی ئەم میللەتە بە گوێی وڵاتانی جیهان و لە لایەكی دیكەوە بەهێزكردنی پەیوەندی زیاترە لە نێوان كوردەكان لە هەر چوار پارچەكانی كوردستان.
بە دڵنیاییەوە وەرزش دەتوانێت هەموو كوردستانیان یەكبخات و بە یەكەوە كۆیان بكاتەوە، لە چەند ڕۆژی ڕابڕدوو بە ئامادەبوونی سەرۆك وەزیران “مەسرور بارزانی” كاتێك یانەی دهۆك سەركەوتنی لە جامی كەنداو بەدەستهێنا و بووە پاڵەوان، كاریگەرییەكی ئەرێنی زۆری هەبوو لە سەر هاونیشتیمانیانی هەرێمی كوردستان، چونكە سەرجەم ڕەنگەكانی یەكخست و هەموومانی دڵخۆش كرد، و جگە لەمەش بە شێوەیەكی گشتی بۆنە وەرزشییەكان توانیویانە پەیوەندی نێوان هاونیشتیمانیان لە سەرجەم شارەكانی هەرێمی كوردستان بەهێزتر بكەن.
ئەگەر سەیری یاریگاكانی تۆپی پێ و یارییەكانی دیكەش بكەین لە هەرێمی كوردستان، دەبینین بە شێوەیەكی زۆر جوان و سەرنجڕاكێش هەوادارانی سەرجەم شارەكانی هەرێمی كوردستان لێی كۆدەبنەوە و پاڵپشتی یانە كوردییەكان دەكەن، دەتوانین بڵێین لە خول و پاڵەوانیەتی و یارییە وەرزشییەكان سنوورە دەستكردەكان لە نێو دەچن و كوردستانێكی یەكگرتوو لە ڕێگەی وەرزشەوە دروست دەبێت، بەڕاستی ئەمەش شتێكی زۆر پێویستە خۆشەویستییەكی زێدەتر لە نێو كوردستانیان دروست دەكات و كێشە و گرفتەكان و بچووكتر دەكاتەوە.
هەر لە سەرەتاوە كاتێك یانەی دهۆك بەشداری لە خولی جامی كەنداوی كرد، بوو بە سەرچاوەی شانازی بۆ هەموو كوردێك لە هەر چوار پارچەی كوردستان، هەزاران كورد لە ڕۆژهەڵات، باكوور و ڕۆژئاوای كوردستان تەنانەت لە وڵاتانی ئەوروپاش سەفەریان كرد بۆ بینینی یارییەكانی یانەكە، بەمەش دهۆك بوو بە هێما و ڕەمز و شوناسی وەرزشی هەرێمی كوردستان.
بیرمان نەچێت بەشێك لە یانە عەڕەبییەكان لە سەرەتا نەیاندەویست بێن بۆ كوردستان و هاندەرانیان بهێنن بۆ ئێرە، بەڵام دواتر كاتێك لە یاری گەڕانەوە یارییان بەرامبەر بە دهۆك كرد، بیركردنەوەیان پێچەوانە بووەوە لەسەر زاری خۆیان زۆر بە شێوەیەكی ئەرێنی باسی میوانداری و جوانی خەڵكەكەی و ئارامی كوردستانیان كرد، واتا یارییە وەرزشییەكان بوون بە دەروازەیەك بۆ نیشاندانی ڕووی ڕاستەقینەی ئێمەی كوردستانی و ناساندنی زیاتری میللەتی كورد بە جیهان، و كرانەوەی دەرگای گەشتیاری لە داهاتوو بۆ ئەوانەی كە دەیانەوێت سەردانی هەرێمەكەمان بكەن و ڕواندنەوەی ئەو وەهم و تابلۆ ڕەشەی بە هەڵە پێشتر لە هزریان دروستكرابوو.
گشت بۆنە و پاڵەوانیەتی و یارییە وەرزشییەكان و خولە ناوخۆییەكان و چالاكییە وەرزشییەكانی سەرتاسەری ناوچەكانی هەرێمی كوردستان، هاوكارییەكی بەرفراوان و هەستێكی قوڵی برایەتی لە نێوان سەرجەم چین و توێژەكانی كۆمەڵگە دروستكردووە، وەرزشوانان و یاریزانان بەبێ گوێدانە سنوورە سیاسییەكان، پشتگیری یەكتری دەكەن و بە شانازییەوە نوێنەرایەتی كورد دەكەن لە بۆنە نێودەوڵەتییەكاندا ئەو دەمەی گەشتی دەرەوەی وڵات دەكەن.
ئەگەر سەرنج بدەین بەردەوام وەرزش بووە بە هۆكاری دڵخۆش بوونی ملیۆنان كورد لە جیهان، سەركەوتنە وەرزشییەكان بۆ میللەتی كورد، تەنها سەركەوتنی كەسی یان گروپی نین، بەڵكو سەركەوتنی نەتەوەیین كە دەبنە هۆی دڵخۆشی و بەختەوەری سەرجەم كوردستانییان، چونكە كاتێك دهۆك بووە پاڵەوان یاخود وەرزشوانێكی كورد بە ئاڵای پیرۆزی كوردستانەوە مەدالیایەك دەباتەوە یان لە پاڵەوانێتییەكی گەورەدا سەردەكەوێت، خەڵكی هەموو كوردستان جەژن دەگێڕێت و دڵخۆش دەبێت.
لە لایەكی دیكەوە لە ڕووی هاتنە پێشەوەی ڕەگەزی ئافرەتانیشەوە لە هەرێمی كوردستان لە یارییە وەرزشییەكان سەیر بكەین، دەبینین چەندین یاریزان و تیپ و یانەی وەرزشی ئافرەتانمان هەیە لە زۆربەی پاڵەوانیەتییەكان بەشداری دەكەن و لە ئاستێكی بەرزی وەرزشین و ژمارەیەكی زۆر لە یاریزان و ڕاهێنەر و ناوبژیوانمان هەیە لە یارییە جیاوازەكاندا.
بێگومان كاتێك یاریزانێك درێسی هەڵبژاردەی كوردستان لەبەر دەكات و ئاڵای نیشتیمان دەبینێت، هەستێكە وەسف ناكرێت، ئەمەش خەونی سەرجەم یاریزانەكانە چونكە شانازییە بۆیان نوێنەرایەتی میللەتەكەیان بكەن لە گۆڕەپانە نێودەوڵەتیدا.
بە دڵنیاییەوە وەرزش هزری نەتەوەیی لاوەكانمان بەهێز دەكات، یەكێك لە كاریگەرییە هەرە گرنگەكانی وەرزش لە هەرێمی كوردستان، بەهێزكردنی هەستی نەتەوەیی و شوناسی كوردی لە نێو نەوەی نوێدایە، وەرزش بووە بە هۆكارێك لاوەكان زیاتر پەیوەست بن بە نیشتیمان و كوردستانیان خۆش بوێت لە كاتێكدا دەشبینین زۆرێك لە گەنجانی كورد لە دەرەوەی كوردستان لەدایك بوون یان پەروەردە بوون، بەڵام وەرزش پردێكی گرنگ بووە بۆ بەهێزكردنی پەیوەندییان لەگەڵ كولتوور و فەرهەنگی كوردی، بۆیە ئەوانیش خۆشەویستی و پەیوەستییەكی زۆریان هەیە بۆ كوردستان.
هاونیشتیمانیانی هەرێمی كوردستان ڕۆشەنبیر و تێگەیشتوون، خەڵكێكی نەخۆش و دەروون ڕەش دوێنێ و لە ڕابردوو باوەڕێكی هەڵەیان هەبوو كە دەیانگووت میللەتی كورد تەنها میللەتێكی شاخاوی و دوور لە شارستانییەتە، بەڵام سەركەوتنەكانی ئێستای كوردستان بە گشتی و لە بواری وەرزشدا پێچەوانەی ئەم بیرۆكەیە دەسەلمێنن و نیشان دەدەن كە كوردستان میللەتێكی زیندوو و ڕۆشەنفكرە و بەردەوامە لە گەشەسەندن و پێشكەوتنەكانی، ئامارەكان نیشان دەدەن كە بەشداری كردن لە چالاكی وەرزشی لە ناو تاكەكانی كۆمەڵگای كوردیدا لە زیادبوونێكی بەرچاودایە، زیاتر لە 65% ی گەنجانی كورد لە تەمەنی15-30 ساڵ، بە شێوەیەكی چالاك بەشداری لە چالاكییە وەرزشییەكان دەكەن بە شێوەیەكی ڕاستەوخۆ، كە ئەمەش ڕێژەیەكی بەرزە بەراورد بە لاوانی زۆربەی وڵاتانی ناوچەكە.
جێی سەرنجە زۆرێك لە یارییە وەرزشییە نوێیەكان لە چەند ساڵی ڕابردوو كە بەرەو كوردستان هاتوون و خێرا جێی خۆیان كردۆتەوە، وەكو یارییەكانی تێنسی سەرمێز، تێنسی سەرزەوی، خلیسكانێی سەربەفر، و زۆر یاری دیكە كە پێشتر لە كوردستاندا نامۆ بوون، كەچی ئێستا خاوەنی فیدراسیۆن و یانەی تایبەت بە خۆیانن.
لە لایەكی دیكەوە وەرزش بووە بە پردێك بۆ دیپلۆماسی نەتەوەیی، یەكێك لە گرنگترین ڕۆڵەكانی وەرزش لە كوردستاندا، بەكارهێنانی وەك ئامرازێك بۆ دیپلۆماسی نەتەوەیی و ناساندنی كوردستان بە جیهان بووە، هەروەك دەزانین وەرزش زمانێكی جیهانییە كە هەموو كەس و میللەتان لێی تێی دەگەن.
كاتێك ئێمە ناتوانین لە ڕێگەی كەناڵە دیپلۆماسییە باوەكانەوە دەنگمان بگەیەنینە وڵاتانی جیهان، وەرزش دەبێتە ئامرازێكی كاریگەر بۆ ناساندنی میللەتەكەمان و گەیاندنی پەیامەكانمان و بەهێزكردنی پەیوەندییەكانمان، هەروەك لە ساڵانی ڕابردوودا، ژمارەیەكی زۆر لە وەرزشوانانی كورد توانیویانە لە ئاستی جیهانیدا بدرەوشێنەوە و ببنە باڵیۆزی نافەرمی میللەتی كورد، بەڵكو بە شانازییەوە شوناسی كوردی خۆیان نیشان دەدەن و لە هەر دەرفەتێكدا، باس لە كوردستان و مێژوو و كولتووری كوردی دەكەن. لە سایەی سیاسەتی حەكیمانەی سەرۆك وەزیران “مەسرور بارزانی” پێویستە وەرزشی كوردستان بەرەو داهاتوویەكی گەشتر هەنگاو بنێت و بڕواتە قۆناغێكی دیكە، و لەسەر دەستی كەسانی شارەزا پێویستە هەوڵی بەردەوام هەبێت بۆ بەدەستهێنانی دانپێدانانی نێودەوڵەتی بۆ فیدراسیۆنەكانی وەرزشی هەرێمی كوردستان، كە دەبێتە هەنگاوێكی گەورە بەرەو بەشداریكردنی ڕاستەوخۆی كوردستان لە پاڵەوانێتییە نێودەوڵەتی و جیهانییەكان.
خەونی ئێمە ئەوەیە كە ڕۆژێك لە ڕۆژان، یاریزان و تیمی نیشتیمانی كوردستان لە یارییەكانی ئۆڵۆمپیكدا ببینین و ئاڵای كوردستان لە گەورەترین گۆڕەپانی وەرزشی جیهاندا بەرز بكرێتەوە.
وەرزش لە جیهاندا زۆر زیاترە لە تەنها یاری و كاتبەسەربردن، بەڵكو ئامرازێكی كاریگەرە بۆ یەكگرتوویی نەتەوەیی، نیشتیمانسازی و ناساندنی میللەتی كورد بە جیهان، و بەهێزكردنی هەستی نەتەوەیی لە نێو نەوەی نوێدا.
لە كاتێكدا كە میللەتی كورد بەردەوامە لە خەبات بۆ مافەكانی، وەرزش دەبێتە گۆڕەپانێكی گرنگ بۆ نیشاندانی توانا و شوناسی نەتەوەیی و هەر سەركەوتنێك لە گۆڕەپانی وەرزشدا، پەیامێكە بۆ جیهان كە كوردستان میللەتێكی زیندوو، ڕۆشەنفكر و داهێنەرە.