ئەتەكێتی پێشوازیكردنی گەشتیاران لە دەروازە سنووری و فڕۆكەخانەكاندا

مقەدەم سالار تەحسین سەیدۆ دری
بەرێوەبەری نشینگە و پاسپۆرتی دەروازەی نێودەوڵەتی حاجی ئۆمەران
تادێت جیهان بچووك دەبێتەوە و سنوورەكان نەرمتر دەبن، لە سەردەمی ئێستادا جیهانگیری مرۆڤی كردووە بە بوونەوەرێكی گەڕۆك و جووڵاو و بزۆك، بە زمانی ئەم چەرخ و سەردەمە دەكرێت بڵێین مرۆڤ بووە بە گەشتیارێكی هەمیشەیی و سنووربڕ لە وڵاتێكەوە بۆ وڵاتێكی تر و لە فەرهەنگ و كلتووری جیاجیاوە بۆ تێكەڵ بوون و بینین و شارەزابوون و بەسەركردنەوەی وڵات بە وڵات لەوسەری دونیا بۆ ئەو سەری دونیا.
ئەوەی جیگەی سەرنجە چۆن بتوانین لە ڕێگەی توانای مرۆیی و هونەری مامەڵەكردن كاریگەریی دروست بكەین لەسەر ئەو كەسانەی لە ڕێگەی یەكێك لە دەروازە سنوورییەكان یاخود فڕۆكەخانەكان سەردانی كوردستان دەكەن، كەواتە، دەكرێت بپرسین چۆن لە ژیانی كرداری و رۆژانەماندا لە ڕووی ئەتەكێت، دیپلوماسیەت و هێزی نەرم خۆمان دەربخەین و شووناس و بوونی خۆمان بە گەشتیار و میوانان ئاشنا بكەین، بەبێ ئەوەی هیچ بارگرانییەكی ئابووری و سیاسیی بكەوێتە سەر فەرمانگە و دامودەزگا میرییەكان؟ چونكە ڕاستە تادێت جیهان بچووك دەبێتەوە و سنوورەكان نەرمتر دەبن، بەڵام ئەوە مانای ئەوە نییە سوود لە هێزی مامەڵەكردن وەرنەگرین و بێئاگابین لە دیوە شاراوەكەی هونەری مامەڵەكردن و سایكۆلۆژیای گەشتیاریی، بۆیە دەكرێت بڵێین لەم سەردەمەدا پەنابردن بۆ هێزی نەرم و سوود وەرگرتن لە هونەرەكانی لە زۆربەی دۆخەكاندا بە باشترین و كاریگەرترین جۆری هێز لە ژیانی تاكە كەسی و لەسەر ئاستی تاك و كۆمەڵگە و دامەزراوەكان و لەبوارەكانی سیاسی، گەشتیاری، ئابووری، كلتووری، كۆمەڵایەتی، وەرزشی و براندە جیهانییەكان دادەنرێت.
لەم بارەیەوە، پێویستە بەپێی لایەنە شارستانییەكانی كورد و فەرهەنگی جیهانیبوون، جگە لە ئەتەكێتی زانستییانەی جیهانی، فەرهەنگی ڕەسەنی میوانداری و هاوكاری و هاوسۆزیی كوردەواری، گەرموگوڕیی و ئەدەبی میوانداریی جاران، ئەتەكێت و ڕێزگرتن و لوتف شیرینی جاران بە بەرگێكی نوێ و شارستانییانە بێنینە ناو كارە ئیدارییە‌كانمان، بەتایبەتی لە دەروازە سنووری و فڕۆكەخانەكان، بازگەكانی ئاسایش و پۆلیس و مۆل و هۆتێل و بەگشتی كەرتی تایبەت و گشت دامەزراوە حكوومی و ناحكوومییەكان، بەڵام بە شێوازێكی مۆدێرن و ئەتەكێتی نوێ و سەردەمیانە كە نیشاندەری ئەتەكێت و میواندۆستی و میوانپەوەری حكوومەت و گەلی كوردستان و موركی كوردیانەی پێوە دیار بێت.
هەر بۆیە ئەگەر وردبینەوە دەبینین فەرهەنگی مامەڵە و قسەكردنی كۆن زۆر جوانتر و ڕێزدارانەتربوو‌ لەچاو كولتووری بەشێك لە هەندێك خەڵك و لاوانی ئێستا، كە زۆربەیان بوونەتە كارمەند و فەرمانبەری حكوومەت و لە كایە كارگێری و سەربازی و فرۆكەخانەكان و دەروازەكان و بازگەكان و كەرتی تایبەت كار دەكەن، ئەمە لە كاتێكدایە كە زۆر پێویستە ئەو كەسانە كە فەرمانبەری حكوومەتن، یان لە شوێنێك كار دەكەن مامەڵەیان لەگەڵ میوان و بیانییەكانە، ئەو كەسانە بن كە لە ڕووی پیشەیی پرۆفیشناڵ و نموونەیی بن، چونكە ئەمانە نیشاندەر، چاو و ئاوێنەی وڵاتن، پێویستە ڕەچاوی تایبەتمەندییەكانی هونەری پێشوازیكردن و ئەتەكێتی میوانداری و مامەڵە و خزمەتگوزارییەكانی گەشتیاری بكەن.
هەروەها ئەوانەی لە فرۆكەخانەكان و دەروازەكان پێشوازی لە بیانییەكان و گەشتیاران دەكەن، پێویستە لە ڕووی سایكۆلۆژی و كۆمەڵناسی رووخساری میوانان بخوێنەوە و پولینیان بكەن و شارەزاییان هەبێت كە چۆن هەڵسوكەوتیان لەگەڵ دەكەن، ئەوەی لە هەمووی گرنگترە بتوانن زانستیانە بە روویەكی خۆش و دەم بە خەندە و ئەتەكێتێكی جوان مامەڵەیان لەگەڵ بكەن و هەمیش لایەنی ئەمنی خۆیان لەبەرچاو بگرن و كردەوەیەكی وانەكەن كە هەستی میوان و گەشتیار بریندار بكرێت، ئەگەر تۆمەتباریش بێت، یان شكێكی ئەمنی یان هەر بابەتێكی دیكە كە بۆ ئاسایشی نەتەوەیی جێی مەترسییە، پێویستە بە جوانی ببردرێتە ژوورێكی تایبەت و ئیجرائات و رێكاری یاسایی و پێویست بەرامبەرێ بگرێتە بەر، چونكە هەر میوانێك یان گەشتیارێك پێویستە بە چاوی بالوێزێك سەیر بكرێت و رێزیان لێ بگیرێت و بە بازاڕی مامەڵەیان لەگەڵ نەكرێت، هەر چەندە ئەو كارمەندە، چ حكوومی یان كەرتی تایبەت بێت پێویستە بەرێزەوە پێشوازیان لێبكرێت و رێكارەكانیان بەرامبەر جێبەجێ بكرێت و چەندە جوان و رێك بن، ئەوەندە وڵاتەكەمان بە جوانی دەبینن، چونكە سەردەمی ئێستا سەردەمی هێزی نەرم و چەرخی لوتف شیرینییە، ئەو رێكار و هەڵسوكەوتانە چەندە شارستانی و دوور لە پەیڤی بازاڕی بن، ئەوەندە كاریگەری سایكۆلۆژی و هەستی خۆشەویستی لەسەر دەروونی گەشتیار و میوان دروست دەكات.
هەر بۆیە سەردەمی نوێ سەردەمێكی ئاڵۆزە، لە لایەكەوە لەژێر پێوانە مۆدێرنەكان و پەرەسەندنی تاكگەرایی هەندێك لە بەها كۆمەڵایەتییە نەریتییەكان خراونەتە لاوە، بەڵام لە لایەكی تریشەوە هەندێك لەو بەها نەریتییانە، دەتوانن بەشێك بن لە ژیانی هەنووكەش، بەتایبەتی ئەمە لە مەسەلەی میواندار و بابەتەكانی پەیوەست بە گەشتوگوزار بە ئاسانی دەردەكەون، سوود وەرگرتن لە بەهای بەرزی میوانداری و براندە جیهانییەكان و ئەتەكێتێكی سەردەمیانەی وڵاتانی پێشكەوتوو لە بواری گەشتیاریدا، بۆ پەرەپێدانی گەشتوگوزاری هەرێم دوو سەرەیە، لە لایەك دەبین بە خاوەنی تایبەتمەندی میوانداری گەشتیاری كە مۆركێكی كوردەوارییانەی دەبێت و شوناس و ناسنامەیەكی تایبەت دەبێت بە گەشتوگوزاری هەرێمی كوردستان، پێشتر زۆربەی دانیشتووانی قەزا و ناحیەكان لایان نامۆ بووە كە هۆتێل لە ناوچەكانیان هەبێت و باسیان لەوە كردووە كە ئەوان پیاوەتی ئەوەیان تێدا بووە كە میوان بەرنەوە بۆ ماڵەوە، یەك لە رۆژهەڵات ناسەكان باس لەوە دەكات كە لە ناو كوردەكاندا گەرچی ژنێك پیاوەكەشی لە ماڵ نەبووبێت میوانەكانی بەڕێزەوە بەرێ كردووە.
لە لایەكی دیكەوە باشترین بە بازاڕ كردن بۆ گەشتوگوزاری هەرێم دروست دەكات، چونكە هەر گەشتیارێك كە ئاسوودە بێت لەو ڕەفتار و ڕەو‌شتی پێشوازیكردن، ڕەنگە بۆ چەند جارێك بێتەوە بۆ هەمان شوێن، هەروەها لەناو كۆمەڵگە و هاوشارییانی خۆی بە جوانی و باشی باس لە هەرێمی كوردستان دەكات و سەدان گەشتیاری تر هاندەدات بۆ گەشت كردن بۆ هەمان شوێن، لە سەردەمی ئێستادا بەشێكی زۆر لە وڵاتانی دونیا لەسەر ئابووری گەشتیاری دەژین وەك سەرچاوەیەكی بەردەوامی داهاتی وڵات.
هەندێك جار لە دەروازە سنووری و فرۆكەخانەكان یان بازگەكان، هۆتێل و مۆل و شوێنە گەشتیارییەكان هەڵسوكەوتی ناشیرین و دوور لە نەریت و كولتوور و بەها مرۆییەكان بەرامبەر بە هاووڵاتی و میوان و گەشتیاران كراوە، زۆرجار بێ نەزاكەتی، مامەڵەی دوور لە ئەتەكێتی مرۆیی بینراوە و دووچاری شەرمەزاری و ناشیرین بوونی وڵات بووین، بۆیە‌ لە دەروازە سنووری و فڕۆكەخانەكان و ئەو شوێنانەی كە واجیهە یان پێناسەی وڵاتن، پێویستە شارەزایی لە ئەتەكێتێكی شارستانی و وشەی نەرم و سەردەمیانە و مامەڵەی جوان بین، دەكرێت ساڵانە چەند خولێك بۆ لایەنە پەیوەندیدارەكان لە فرۆكەخانەكان، دەروازەكان و بازگەكان و هەتا كارمەندانی كەرتی تایبەت بكرێتەوە لەسەر لایەنی سایكۆلۆژی و كۆمەڵناسی و رێكاری یاسایی و شێوازی هەڵسوكەوت و بە خێرهاتن و چۆنیەتی رێنمایی و هاوكاریكردن، چونكە ئەوە یەكەمین هەنگاوە كە دەتوانین كاریگەری لەسەر گەشتیاران و میوانەكانمان دروست بكەین و وێنا و سیمایەكی جوان و سەردەمیانە لە خۆمان و وڵاتەكەمان پێشان بدەین، ئەمە كارێكە هەم ئاسانە و هەم قورس. ئاسانە،‌ چونكە بەشێكی بەرچاوە كە پەیوەستە بە ڕۆڵ و هەستی میوانداریكردن، بەڵام بەشێكیشی قورسە، چونكە پەیوەستە بە پلانداڕێژی زانستی و بەكارهێنانی ئامرازە نوێ و مۆدێرنەكانی وەك میدیا و تەكنۆلۆژیا و پسپۆرییە زانستییە جیاوازەكانەوە، هەر لە پەروەردەی خێزانییەوە بگرە، تا دەگاتە بەرزترین ئاست، هەلومەرجەكانی میوانداری و فەرهەنگسازییەكی شایستە بەرهەڤ بكەین، لە لایەكی دیكە پێویستە سیاسەتی فەرهەنگی و كولتووری میوانپەوەری و بواری ئەتەكێتی سەردەمیانە لە زانكۆكانی كوردستان كاری لەسەر بكرێت و فرۆكەخانەكان و دەروازەكانی‌ كوردستان بە كردەوە و بە تێكەڵكردنی كلتوور و ئەتەكێتی سەردەمیانە و لوتف شیرینی و هەستی میواندۆستی و میوانپەروەری وێنایەكی جوان پیشانی میوانان و گەشتیاران و بە گشتی جیهانی دەرەوە بدات، تا ئەوە بخەینەڕوو، نەتەوەی كورد سەرەڕای هەموو نەهامەتییەكانی مێژووی خۆی و ئەو كوشت و كوشتارە و شەڕەی كە بەسەریدا سەپاوە، بەڵام هێشتاش خاوەنی جوانترین وێنەكانی مرۆڤایەتی و كلتوورێكی بەرزی میوانپەوەری و میواندۆستییە‌ لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و تەنانەت لە جیهانیش.