سیستەمی هۆڵۆكۆست

محەممەد مزەفەر
قوتابی قۆناغی چوارەم – بەشی مێژوو / زانكۆی سۆران

هۆلۆكۆست یەكێك بوو لە ڕووداوە ترسناكەكانی مێژووی مرۆڤایەتی، كە تایبەتمەند بوو بە گۆشەگیری و قڕكردنی سیستماتیكی شەش ملیۆن جولەكە لەلایەن ڕژێمی نازی و هاوكارەكانی لە جەنگی جیهانی دووەمدا. ئەم جینۆسایدە ڕەگ و ڕیشەی لە بیروباوەڕ و ئایدۆلۆژیای دژە جوولەكە قووڵدا داكوتاوە كە جولەكەكانیان وەك هۆكاری كێشە كۆمەڵایەتییەكان لە ئەڵمانیا و لە سەرانسەری ئەوروپادا نیشان دەدا.
هەندیك پێیان وایە كە هۆلۆكۆست یەكیكە لەو پڕۆسانەی كە لە ئاستیكی بەرزدا پلانی بۆ دارێژراوە، لەم پڕۆسەیەدا دەسەڵاتی نازی زانیاری وردی سەبارەت بەو كەسانە دەستنیشانكردووە كە لە تاوانی هۆلۆكۆستدا لە ناوی بردوون، بۆ ئەمەش ئاماژە بەو بروسكەیە دەدەن كە بە “بروسكەی هۆڤل” ناسراوە، لەو بروسكەیەدا هاتووە كە لەماوەی مانگی تشرینی یەكەمی ساڵی ١٩٤٢ لەگرتوخانەی “ماژدانیك” ٢٤,٧٣٣جولەكە، لەگرتوخانەی سوبیبور ٤٣٤,٥٠٨ لەگرتوخانەی تریبلینكا ١٠١,٣٧٠ جولەكە گیانیان لەدەست داوە، سەرجەم ئەو گرتوخانانە دەكەونە وڵاتی پۆڵەندا.
هۆلۆكۆست لە ڕێگەی زنجیرەیەك قۆناغەوە پەرەی سەند، سەرەتا بە پەراوێزخستنی جولەكەكان لە كۆمەڵگا دەستی پێكرد. یاسا بۆ دوورخستنەوەی جولەكەكان لە ژیانی گشتی دەركرا و توندوتیژی و تۆقاندنیان بەسەردا هات. دامەزراندنی گێتۆ كۆمەڵگە جولەكەكانی گۆشەگیر كرد و ناچاریان كرد بچنە دۆخێكی قەرەباڵغ و ناتەندروستەوە. لە كۆتاییدا نازییەكان “چارەسەری كۆتایی”یان جێبەجێ كرد، كە ئامانجی لەناوبردنی تەواوەتی گەلی جوولەكە بوو. ئەمەش بریتی بوو لە تەقەكردنی بەكۆمەڵ و دیپۆرتكردنەوە بۆ ئۆردوگاكانی كۆكردنەوە و بەكارهێنانی ژووری غاز لە ئۆردوگاكانی قڕكردندا.
هۆلۆكۆست وەك بیرخستنەوەیەكی توند بۆ دەرئەنجامەكانی ڕق و هەڵاواردن و بێباكی كاردەكات. جەخت لەسەر گرنگی زیكر و پەروەردە دەكاتەوە بۆ ئەوەی لە داهاتوودا ئەم جۆرە دڕندەییانە ڕوونەدات. تێگەیشتن لە هۆلۆكۆست بۆ پەروەردەكردنی لێبوردەیی و پێشخستنی مافەكانی مرۆڤ لە كۆمەڵگەی ئەمڕۆدا زۆر گرنگە.

سه‌رچاوه‌ :

https://chawykurd.com/2023/01/17/%D9%87%DB%86%D9%84%DB%86%DA%A9%DB%86%D8%B3%D8%AA-holocausts/