رێبوار حەمەلاو شوانی
لە سەرەتاوە دەمهەوێت بڵێم ئەو ئەو بارودۆخە سیاسیی و ئەمنی و بێ متمانەییەی كە ساڵانێكی زۆرە باڵی بەسەر عێراقدا كێشاوە بە تایبەت بوونی دەیان گروپی میلیشیایی و حكوومەتی سێبەر كە لە دەرەوەی سنوورەكان فەرمان وەردەگرێت و كۆنتڕۆڵ دەكرێت ، هەروەها درێژەپێدانی زێهنیەتی فاشیزمی و شۆڤێنی و تاكڕەوی وایانكردووە كە گومان نەك تەنها لە سەر هەڵبژاردن و سەرژمێری بەڵكو لە سەر هەر بریارێكی سیاسی و ئابووری و ئەمنییش بكرێت ، بەتایبەت بۆ گەلی كورد وەك دووەم گەورە نەتەوە لە سەر ئاستی عێراق كە بەدرێژایی مێژووی بە زۆرلكاندنی گەل و خاكەی و ڕژێمە یەك لەدوای یەكەكان هەرگیز خێر و خۆشی نەبینیووە و بەردەوام هەوڵی سڕینەوە و گۆڕینی دیموگرافیای خاك و نیشتیمانی كوردستان دراوە .
ئەوەی جێگەی گومان وهەڵوەستەكردنە ئەو راستییەیە بەتایبەتی بەرامبەر بە كوردوكوردستان و لەوەش بەرچاوتر ئەو ناوچانەی كە خاكی كوردستانن و بە ناوچەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی كوردستان ناسراون و مادەیەك هەیە بەناوی 140ی دەستووری هەمیشەیی كە چەندین ساڵە بەردەوام هەوڵی دواخستن و جێبەجێ نەكردنی دەدرێت ، لەگەڵ بەردەوامی پرۆسەی بەعەرەبكردن و نیشتەجێكردنی عەرەبی هاوردە بە شیعە و سووننەوە لە لایەن فاشیزمەكانی بەغداوە و هەروەها ئەو ماف و شایستانەی كە چ لە رووی ئیداری و سەربازی و دارایی و پشكی هەرێمی كوردستان لە بوودجە كە ساڵ بە ساڵ رێژەكەی لە كەمی داوە بەهۆی سیاسەتە تاكڕەوییەكانی بەغداوە ، لە ئێستاشدا هەوڵێكی گوماناوی بۆ سەر ژمێری گشتی ، بەتایبەت پێش ئەوەی پرسی كورد و ماف و شایستەكانی و ئینجا مادەی 140ی دەستوور جێبەجێ بكرێت ، هەموویان جێگەی هەڵوەستەكردن و پرسیارگەلێكی زۆرن كە بۆ چی دەسەڵاتدارانی بەغدا بەو پەلە پەلەیە دەیانهەوێت ئەنجامی بدەن .
بریاری رۆژانی 20 و21ی مانگی 11ی 2024 پرۆژەی سەرژمێری گشتی لە هەرێمی كوردستان و عێراق ئەنجام بدرێت ، كە تێیدا تەواوی شار وشارۆچكەكان و گوندەكان و ئەندامانی خێران وبەهەموو كەلوپەلەكانی نێوماڵیش دەگرێتەوە ، تۆمار دەكرێت ، لەگەڵ ئەوەی سەرژمێری گشتی پرۆسەیەكی گرنگ و ستراتیژییە ، بۆ چارەنووسی هەندێك ناوچە بەتایبەت كەركووك و ناوچە كوردستانییەكانی دیكەی ئیدارەی هەرێمی كوردستان و بەتایبەت ماف و پشكی هەرێمی كوردستان لە بودجە دا ، بەڵام ئەوەی هەستی پێدەكرێت هەرگیز دەسەڵاتدارانی بەغدا پەرۆشی سەرژمێری گشتی و مافەكانی خەڵكی كوردستان نین ئەگەر پیلان و نەخشەیەكی گوماناویی لە پشتەوە نەبێت.
لێرەدا پرسیار ئەوەیە ، دەسەڵاتدارانی بەغدا بۆ چی چەندین ساڵە خۆیان لە جێبەجێكردنی مادەی 140ی دەستوور و گەرانەوەی خەڵكی رەسەنی ناوچەكە بۆ كەركووك و ناوچەكانی تری دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی كوردستان دەزدنەوە؟ بۆچی ڕێگەنادەن خەڵكی ئەو ناوچانانە بگەڕێنەوە سەر زێدی باب وباپیرانیان ؟ بۆچی تائێستا پرۆسەی بە عەرەبكردن و داگیركردنی زەوی خەڵكەی رەسەنەكەی بەردەوامە .
بۆچی دەسەڵاتدارانی بەغدا بەردەوام تەنها ئەو بڕگە دەستووریانە بەكاردێنن كە خۆیان بخەنە نەتەوەیەكی سەردەست و تاكڕەو و زۆرینە و گەلی كورد كە دووەم گەورەنەتەوەیە مافەكانی پێشێڵ دەكرێت ؟ بۆ چی لە رۆژی 16ی ئۆكتۆبەری 2017 بە چاوساغی خیانەتكاران هێزی بۆ داگیركردنەوەی ناوچەكە كوردستانییەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم و بەتایبەت كەركووك بەكار هێنا ؟
پێموایە ، لەگەڵ ئەوەی دەسەڵاتدارانی عێراق باسی داتاكانی سەرژمێری گشتی ساڵی 1957 دەكەن كە تێیدا نەتەوە و پێكهاتەكانی دیكەش تێیدا هەژمار كرا بوو بۆ نەما و پەسەندكردنی داتاكان ، بەڵام لە راستیدا ئەمجارە بەم شێوەیە نییە و مەترسی و هەرەشە و سەرژمێرییەكی دیزاینكراوە بەمەبەستی كەمكردنەوەی ژمارەی دانیشتیوانی كورد لەو ناوچانە لەلایەك و لەلایەكی ترش گۆرینی جوگرافیای ناوچەكە تا گەلی كورد بە شێوەیەكی كەمینە هەژمار بكرێت ، واتا كەركووك و ئەوناوچانە چیتر مۆڕكی كوردستانیبوونی پێوە نەمێنێت .
لەگەڵ ئەوەی لە دەستووری هەمیشەیی عێراق بە تایبەتی برگەی نۆیەمی ماددەی 110ی دەستووری هەمیشەیی ئاماژە بە سەرژمێری گشتی دراوە ، بەڵام لە نێو بڕگەی یەكەمی مادەی 140ی دەستووری هەمیشە ، ئاماژە بەوە كراوە كە دەبێ لە سەرەتا رەوشی ئەو ناوچە كوردستانییانە ئاسایی بكرێتەتوە ودواتر راپرسی و سەرژمێری بكرێت . چونكە بارودۆخی ئەو دەڤەرانە جیاوازن لەگەڵ ناوچەكەكانی تری عێراق و هەرێمی كوردستان .
سەرەڕای گومان و مەترسییەكان گرنگە و دەبێ هەموو ئەو خەڵكانەی كە لەدەرەوەی ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی كوردستانن بەتایبەتی ئەوانەی خەڵكی ئەو ناوچانەنن كە لە نێو سنووری مادەی 140ی دەستوورن ، دەبێ بە زووترین كات بۆ سەرژمێری بگەرێنەوە سنوورەكانی خۆیان و ناوی خۆیان و خانەوادەكانیان تۆمار بكەن و چونكە تۆماركردنی یەك خیزانیش لە نێو پرۆسەی سەرژمێری گشتی گرنگ و جێگەی بایەخە .
