ڕۆڵی ژنان لە جەنگی جیهانی دووەمدا

دیلان نجات برایم
قوتابی زانكۆی سۆران/قۆناغی چوارەم بەشی مێژوو

جەنگی جیهانی دووەم ساتێكی سەرەكی بوو لە مێژوودا، نەك تەنها بۆ گەلانی بەشداربوو، بەڵكو بۆ ڕۆڵی ژنان لە كۆمەڵگادا. لەگەڵ ڕۆشتنی پیاوان بۆ شەڕ، ژنان هەنگاویان ناوە بۆ ڕۆڵی جۆراوجۆر، لە بنەڕەتدا هێزی كاریان گۆڕی و تێڕوانینەكانیان بۆ ڕۆڵی جێندەری گۆڕی. ئەم وتارە بەدواداچوون بۆ بەشدارییە فرەلایەنەكانی ژنان دەكات لە كاتی جەنگی جیهانی دووەمدا، تیشك دەخاتە سەر كاریگەرییەكانیان لەسەر هەوڵی جەنگ، خەباتیان بۆ دانپێدانان و گۆڕانكارییە بەردەوامەكانی هەڵوێستی كۆمەڵگا بەرامبەر بە ژنان.
كۆكردنەوەی هێزی كار :
بەهۆی ئەوەی ملیۆنان پیاو بۆ خزمەتكردنی سەربازی وەرگیراون، ژنان بەپەلە پێویست بوون بۆ پڕكردنەوەی بۆشاییەكانی هێزی كار. وێنەی ئایكۆنی “ڕۆزی ڕیڤتەر” لەم ماوەیەدا سەریهەڵدا، كە هێمای ئەو ژنانەیە كە ئەو كارانەیان وەرگرتووە كە بە شێوەیەكی نەریتی لەلایەن پیاوانەوە بەڕێوەدەبرا، لەوانە كاری كارگە، ئەندازیاری و ڕۆڵی بەرهەمهێنان. ژنان لە كارگەی تەقەمەنی و كارگەی كەشتی و هێڵەكانی كۆكردنەوەی فڕۆكەكان كاریان دەكرد و پێداویستییە گرنگەكانیان بۆ هەوڵەكانی جەنگ بەرهەم دەهێنا. تا ساڵی ١٩٤٤، ژنان نزیكەی یەك لەسەر سێی هێزی كاریان لە پیشەسازییەكانی جەنگدا پێكهێنا، كە توانا و خۆڕاگری خۆیان لە ژینگە تەحەدداییەكاندا نیشان دا.
خزمەتی سەربازی و ڕۆڵی ناشەڕ :
ژنان جگە لە كاركردن لە كارگەكاندا، لە پلەی سەربازی جۆراوجۆردا خزمەتیان كردووە. ڕێكخراوەكانی وەك فەیلەقی سوپای ژنان (WAC)، یەدەگی ژنانی هێزی دەریایی (WAVES) و فڕۆكەوانانی خزمەتگوزاری هێزی ئاسمانی ژنانی هێزی ئاسمانی (WASPs) ڕێگەیان بە ژنان دا ڕۆڵی ناشەڕ لە سەربازیدا بگێڕن. ئەم ژنانە وەك پەرستار و كارمەند و بەڕێوەبەری ڕادیۆ خزمەتیان كردووە، بەشدارییەكی بەرچاویان لە پشتگیری و پەیوەندییەكانی لۆجستیدا كردووە. بەشداریكردنیان تەحەدای نۆرمەكانی جێندەری تەقلیدی كرد و ڕێگەی خۆشكرد بۆ نەوەكانی داهاتووی ژنان لە بواری سەربازیدا.
كاریگەری كۆمەڵایەتی و ئابووری :
لێشاوی ژنان بۆ ناو هێزی كار لە كاتی شەڕدا كاریگەری قووڵی كۆمەڵایەتی و ئابووری هەبوو. ژنان سەربەخۆیی و سەقامگیرییەكی دارایی تازەیان بەدەستهێنا، زۆرجار كرێیەكیان بەدەستهێنا كە هەستی بەهێزبوونیان بۆ دابین دەكرد. ئەم گۆڕانكارییە ئابوورییە نەك هەر بەشداری لە هەوڵی جەنگدا كرد بەڵكو زەمینەی بۆ بزووتنەوە فێمینیستەكانی دوای جەنگ داڕشت. پێویستی كاری ژنان لە كاتی شەڕدا بووە هۆی هەڵسەنگاندنەوەی ڕۆڵی كۆمەڵایەتییان، ئەمەش بووە هۆی زیادبوونی داكۆكیكردن لە مافەكانی ژنان لە ساڵانی دواتردا.
تەحەددا و بەرخۆدان :
سەرەڕای بەشدارییە بەرچاوەكانیان، ژنان ڕووبەڕووی ئاستەنگ و بەرخۆدان بوونەتەوە. زۆرێك لە دوای جەنگ گەڕانەوە بۆ ڕۆڵی تەقلیدی، چونكە چاوەڕوانییە كۆمەڵایەتییەكان پاڵیان پێواوە بۆ ناو كایە ناوخۆییەكان. سەرەڕای ئەوەش، زۆرجار ژنان ڕووبەڕووی هەڵاواردن دەبوونەوە و مووچەی كەمتریان پێدەدرا لە چاو هاوتا نێرەكانیان، ئەمەش تیشك دەخاتە سەر نایەكسانی بەردەوام لە شوێنی كاردا. خەبات بۆ مووچە و دانپێدانانی یەكسان زۆر دوای شەڕ بەردەوام بوو، ئاڵۆزییەكانی دینامیكی جێندەری ئاشكرا كرد.
میرات و گۆڕانكاری :
ئەو ڕۆڵانەی ژنان لە جەنگی جیهانی دووەمدا بینییان، كاریگەرییەكی بەردەوامی لەسەر كۆمەڵگا هەبوو. شەڕەكە وەك كاتالیستێك بۆ گۆڕانكاری ڕۆڵی هەبوو، گفتوگۆكانی سەبارەت بە مافەكانی ژنان و یەكسانی كار و ڕۆڵی جێندەری ئاگر تێبەردا. ئەزموونەكانی ژنان لەم ماوەیەدا زەمینەی بۆ بزووتنەوە فێمینیستەكانی ساڵانی شەست و حەفتاكان داڕشت، چونكە هەوڵیان دەدا چارەسەری ئەو نایەكسانییانە بكەن كە لە ئەمریكای دوای جەنگدا بەردەوام بوو.
لە كۆتاییدا، بەشدارییەكانی ژنان لە كاتی جەنگی جیهانی دووەمدا ئامرازێك بوون لە داڕشتنی هەردوو هەوڵی جەنگ و تێڕوانینەكانی كۆمەڵگا بۆ ڕۆڵی جێندەری. بەشداریكردنیان لە هێزی كار و سەربازیدا نەك هەر تواناكانیان نیشان دا بەڵكو تەحەدای نۆرمەكانی نەریتیشی كرد، كە بووە هۆی گۆڕانكاری بەرچاو لە پەیكەری كۆمەڵگادا. لە كاتێكدا كە بیر لەم قۆناغە گرنگە لە مێژوودا دەكەینەوە، زۆر گرنگە دان بە خۆڕاگری و كاریگەرییەكانی ژنان لە كاتی شەڕدا بنێین و ڕێزیان لێبگرین، كە ئەمڕۆش بەردەوامە لە كاریگەری لەسەر گفتوگۆكان لەسەر یەكسانی جێندەری.

سەرچاوەكان :
1ـ مێژووی كوردستان ( وشیار عبدللە سەنگاوی) چاپی شەشەم
2ـ جەنگی جیهانی دووەم (شەریف مقەدەم) وەرگێران: سەمیر حسێن