د. بارزان صباح
مامۆستای زانکۆ
هەروەک ڕوونە کە ئەندامانی پەرلەمان دوای هەڵبژاردنیان لەلایەن دەنگدەرانیانەوە لە پرۆسەیەکی دیموکراسیدا، ڕۆڵێکی چارەنووسساز دەگێڕن لە دانانی یاسا و مشتومڕ لەسەر سیاسەتەکان و پەرەپێدانی بەشداری سیاسی و بەرزڕاگرتنی بنەما دیموکراسیەکان و داکۆکیکردن لە بەرژەوەندیی دەنگدەرەکانیان.
هەڵبژاردنی کاندیدی شیاو یاخود گونجاو بۆ پەرلەمان لە ڕۆژی هەڵبژاردندا پێویستی بە ڕوانگەیەکی بیرکراوە هەیە لەسەر کۆمەلێک بنەما وەکو ڕێکخستنی بەهاکان کە ئەمەیان زۆر گرنگە. چونکە پێویستە دەنگدەران ئەو کاندیدانە هەڵبژێرن کە بنەما و ئایدۆلۆژیا و سیاسەتەکانیان ڕەنگدانەوەی بیروباوەڕی حزبەکەی خۆیانە بە تایبەت لەسەر پرسە گرنگەکانی وەک چاودێری تەندروستی، پەروەردە و ئابووری، و تێگەیشتن لە پێشبینی کارەکانی کاندیدان بە هەمان شێوە زۆر گرنگە ئەمیش بە هەڵسەنگاندن بۆ دەستکەوتەکانی ڕابردوویان و ڕۆڵی سیاسی پێشوویان و ئایا بەڵێنەکانیان جێبەجێ کردووە یان نا.
پێویستە دەنگدەر بڕوانامە و لێهاتوویی کاندیدەکان لەبەرچاو بگرن چونکە کاندیدێکی بەتوانا پێویستە ئەو زانیاری و ئەزموونەی هەبێت کە بۆ یاسادانان و نوێنەرایەتیکردنی دەنگدەرانی بە شێوەیەکی کاریگەر تاکو بتوانن بە شێوازێکی ئاگادارانە چارەسەری پرسە گرنگەکان بکەن، وەک دادپەروەری کۆمەڵایەتی، گۆڕانی کەشوهەوا، یان چاکسازی ئابووری.
یەکپارچەیی و شەفافیەت سیفەتگەلێکن کە دانوستانیان لەسەر نییە، دەنگدەران پێویستە ئەو کاندیدانە لە پێشینەدا دابنێن کە ڕەفتاری ئەخلاقی و ڕاستگۆیی و لێپرسینەوە نیشان دەدەن. کردارەکانی ڕابردووی کاندیدێک و وەڵامەکانی بۆ لێکۆڵینەوەی گشتی تێڕوانینێکی بەنرخ بۆ کارەکتەری ئەوان پێشکەش دەکەن. بنەمایەکی سەرەکی دیکە توانای کاندیدە بۆ پەیوەندیکردن لەگەڵ کۆمەڵگا، کاندیدێکی ئایدیاڵ گوێ لە پێکهێنەرەکانیان دەگرێت، بەها بە فیدباک دەدات و بە دەستڕاگەیشتن دەمێنێتەوە. پێویستە پابەندبوونێکی ڕاستەقینەیان هەبێت بۆ چارەسەرکردنی هەردوو پرسی ناوخۆیی و نیشتمانی.
لە کۆتاییدا دەتوانین بلێین هەڵبژاردن پرۆسەیەکی دیموکراسی گرنگە بۆیە بەها کەسییەکان و لێهاتوویی زۆر گرنگن کە کاندیدەکانی هەلدەبژێردرێن، بۆیە پێویستە دەنگدەران توانای کاندیدێک بۆ سەرکەوتن لەبەرچاو بگرن، دڵنیابن لەوەی کە دەتوانن کاریگەرییان لەسەر یاسادانان و حوکمڕانییەکی کاریگەر هەبێت. هاوسەنگکردنی ئەم بنەمایانە یارمەتیدەر دەبێت بۆ دەستەبەرکردنی هەڵبژاردنێک کە بە باشترین شێوە نوێنەرایەتی بەرژەوەندییەکانی دەنگدەران بکات.