فەهد كەریم ئەسعد
پرسی هەڵبژاردنی سەر ۆك ی كۆمار لەچوارچێوەی و پرۆسسی دیموكراسی (شكڵی) لە عێڕاقدا، دیمەنێكی دوبارە و ئەزموونكراوە، دۆخێكە حەقیقەتی قوڵایی قەیرانی وڵات نیشاندەدا، پێمان دەڵێ كێشمەكێشی بەدەستهێنا نی حزبی، هەروەها بەرژەوەندییە تایبەتەكان چەند زاڵن لەبەرامبەر بەرژەوەندی باڵا و پێكهاتەی گشتی و دامەزراوە فەرمییەكاندا! ، بگرە بۆ خزمەتی لایەن و تەریقەت و گروپ، دانوساندن لە مەیدانی كێبركێی بازاڕی ئاڵوگۆڕی و بەدەستهێنانی ئیمتیازیاتدا، دامودەزگای رەسمی دەوڵەتیش دێنە سەر مێزی هەراج كردن. ئەوەتا ساڵێكە دەنگی خەڵك فەرمۆشكراوە نرخی ملیۆنان دەنگ نابێتە بەرژەوەندی پۆستی كەسێك یان گروپێكی بازرگان.
دا بەشكردنی سیاسییانە و پۆستەكان پۆستە باڵاكان (سیادی لەسەر بنەمای توافقی سیاسی) كە دابەشكردنێكی نیمچە خێڵایەتییە، بنەمای پرۆسەی بەڕێوەبردنی وڵاتی لەسەر بنیات نراوە، كە شێوازێكی بەرژەوەند خوازی دوور لە بنەمای دیموكراسی و پێشكەوتنە، بەڵكو خاڵی گرنگ رەزامەند یی گروپە سیاسی و خێڵەكانی وڵاتە بۆ ئەوەی بەهەر شێوەیەك بێت، ئەگەر دیموكراسیش لەباربچێ ( ئەم رێكخراوە سیاسی و ئایینی و مەزهەبی و خێڵە كیانە بتوانن بەجۆرێك دەستیان بگات بە هەندێ بەرژەوەندی تایبەتی خۆیان، بۆ ئەمەش تەنها تەوافقی سیاسی یە كە دەتوانێ بەرژەوەندی گشتی لەبارببا و زامنی بەرژەوەندی تایبەتی گروپ و حزبەكان بێت، هەر بەم بۆنەیەوە بیرتاندەخەمەوە بۆ چەندین خول، لەسەرەتای ئازادكردنی عێراق لە ٢٠٠٣ سەرۆككۆمار كورد بووە و هەموو تاكێكی عێراقیش بە كورد و عەرەب و باقی پێكهاتەكانی ترەوە، تۆزقالێك ئومێدیان لەسەر هەڵنەچینیووە، بگرە بە پۆستێكی بێ بەرهەم و بێ هەڵوێست هەژماردەكرێ.
دامەزراوەكان، لە نێوان ئەرك وپەرپرسیاریەتیدا دادگای باڵای فیدراڵ، كە بەرزترین دەسەڵاتی دەستوورییە و لە لوتكەی هەڕەمی بەڕێوەبردنی وڵاتدایە، پێكهاتەیەكی تەوافقیە نەوەك یاسایی، لەسەربنەمای دابەشبوون و تواجدی سیاسی، بەم پێیەش لایەن و گروپەكان كورسی خۆیان لەناو دەستەی پێكهاتەی ئەنجومەنەكەدا هەیە، ئەمەش نیشانەی پرسیار لەسەر باڵابوون و سەروەر بوونی یاسا و وڵاتێكی دەستووری دادەنێ، چونكە بینیمان كە دۆسیەی نەوت و، هەروەها دەعوای گەندەڵی لەسەر یەكێك لە كاندیدی سەركۆمار، دوایین كەیسی دیاری ئەم دادگایە بوون، بەڵام هەر لەدانیشتنەكانی تا ئەنجامەكەی پێمان دەڵێ: كە پێشەیی و ئەرك و بەرپرسیاریەتی ئەم دامەزراوەیە لە چ ئاستێكی خراپ دایە، بە چ جۆرە بیركرنەوەیەكی سیاسییەنە كەیسەكان یەكلادەكەنەوە، كە تەواو لایەنگیری و نا دادی لە بڕیارەكانی ڕەنگدەداتەوە، ئەگەر ئەم بابەتە ڕاست بیت كە گەندەڵی لەئارایە و هەموو دۆكۆمێنتەكان لەبەردەستە و، مافی كاندیدبوونی نەبێ! ئەی بڕیار لەئاستی فەزاحەتێكی لە مشێوە پێویست بوو چی بووا؟! بۆیە لەپشتی هەر دامەزراوەیەكی بەفەرمیكراودا، كۆمەڵێك بەرژەوەندی تاقم و گروپی سیاسی و عەشایەری ئاست نزم هەیە تا دەگاتە ئاستی تاكەكەس، ئەمەش بێ هیچ گومانێك بێ بەهابوونی هەیكەلیەتی دەسڵات وكۆی دامەزراوە و پرۆسەی سیاسی و بەڕێوەبردن نەك هەر لەكەدار دەكا، بەڵكو چارەنوسی وڵاتیش بەرەو ئاقارێكی وێرانتر دەبا!
كێ دەبێتە سەرۆككۆمار؟
كێشەی ئەم وڵاتە و هەموو وڵاتێكی پێشكەوتوو بریتی نیە لەوەی چ ڕەنگ و بەژن و باڵا یان كوڕی كێ و كام حەرف ناوێك دەبێتە سەرۆك؟ بەڵكو وڵاتی دامەزراوەیی ) واتە وڵاتێك كە لەسەر بنەمای دەستوور و یاسا بەڕێوە دەبردێت، لەسەر كۆمەڵێك بنەما ئەم پۆستە و پرۆسسی بەڕێوەبردنی وڵات بینا دەكا، وەك ئازادی و مافی تاك و پرسی هاوڵاتی بوون و خۆشگوزەرانی و …كە هەمووی لەناو كارنامەی پێشكەشكراودا خۆیدەبینێتەوە بۆ خولی هاتنە دەسەڵات، بەكورتی بەرژەوەندیی گشتی و باڵاكان لەبەرچاو دەگرێت. بەڵام دەبینی نەك هەر لە كوردستان و عێراق بگرە وڵات و حكوومەتە هاوشێوەكانی، ناوێك بە موقەددەس دەبینن نەوەك ناوەڕۆكێك وەك كار و سترات یجیەت، لەڕاستیدا دا گرفتە جددیەكە كێ و كام نیە دەبێتە سەرۆك! بەڵكو سیستەم بەرژەوەندی گشتی و باشكردنی دۆخەكەیە، سەروەری یاسا و پرسی هاوڵاتیبوونە، دادپەروەری كۆمەڵایەتی و خۆشگوزەرانی و ژیانێكی شایستەیە بۆ تاك. بەڵام ئەوەی هەیە دۆخێكە دەمناگەڕێنێتەوە بۆ نێو پایەكانی سیستەمی فیوداڵی، لێرەدا پێویستە دەرك بەم راستەیە بكەین و هەمومان باس لەم پەیامە ڕوونە حاڵی بین كە ئەم كێ یەی دەبێتە سەرۆك كۆمار تۆزقالێك ناتوانی زامنی ژیانێكی شایستە و پاراستنی شكۆ و كەرامەتی خەڵك وڵات بێت، ئەم هاتنە سەر تەخت و دوبارە هاتنەوەی، پرۆسەیەكە لەژێر پلان و ستراتیجیەتی تاقم و حزبی بۆ بەرژەوەندییە تایبەتەكان كاردەكا! لێرەدا مەهییەتی شەڕ و كێشمەكێشمی پۆست و دەسەڵات و … ئەمانە دەرەكەوێ، چونكە هەر (كێ) بێت، ئەم دۆخە هەمان دۆخی چەندین ساڵەیە و هەر هەمان دۆخیش دەبێت، ئەم بەردەوام بوونەش درێژدەبێتەوە لەگەڵ هەڵومەرجی سیاسی و لەسەرپێ بوونی ئەم كارەكتەر و پیكهاتە فیودالیستانە. بۆیە هیچ لەمانە ئەو بەهەشتەی چاوەڕێی بووین، بەرهەم ناهێنن بەڵكو دۆخێكی دوبارەیە لەژێر ناوێكی دی، ئەمەش حەقیقەتی ئەو خەونەیە كە دەیبینین!
