رێبوار حەمەلاو شوانی
لای هەمووان روونە، رەوشی رۆژهەڵاتی ناوین بە دۆخێکی زۆر ناسک و هەستیاردا گوزەر دەکات ، بەتایبەت کە جەمسەربەندییەکان وململانێی نێوان زڵهێزان و وڵاتانی ناوچەکە ، راستەوخۆ بێت یانیش ناڕاستەوخۆ باندۆری لە سەر هەرێمی کوردستان وەک قەوارەیەکی دەستووری لە نێو عێراقێکی فیدڕاڵی و دەستووری دادەنێت ، بەتایبەت کە پەیوەندییەکانی هەولێر وبەغداش بەهۆی ئەو جەمسەر بەندی و ململانێی و دەستوەدانە هەرێمایانە لە نێوکاروباری حکومڕانی لە بەغدا هەوراز و نشێوی زۆری بڕیووە ، لەگەڵ هەموو ئەمانە ، سەرکردایەتیی سیاسی هەرێمی کوردستان بە شێوەیەکی زۆر ژیرانە و دیپلۆماسیانە مامەڵەی کردووە ، لەلایەک لە پێناو پارێزگاریکردن لە قەوارەی هەرێمی کوردستان لە هێرش و پەڵاماردانەکان و لەلایەکی تریش داکۆکیکردن لە مافەدەستوورییەکانی خەڵکی کوردستان .
بەدیهێنانی پشتیوانی نێودەوڵەتی بۆ هەرێمی کوردستان ، ماوەی 19 ساڵی رابردوو کە ،سیاسەتی زڵهێزێکی وەک ئەمەریکا و هاوپەیمانی قورسایی و تەرکیزیان لە سەر عێراق و رۆژهەڵاتی ناوەڕاستە ، بووەتە هۆکارێک کە گەلی کورد لەم بەشەی کوردستان کە بە هەرێمی کوردستان ناسراوە و قەوارەیەکی دەستوورییە ، توانیوێتی رۆڵێکی گرنگ وبەرچاو وکاریگەر لەناوچەکەدا بگێرێت ، بەتایبەت کە کاریگەری لە سەر پرسی کورد لە باکووری کوردستان هەبووە و لە رووی ئابووری و دیپلۆماسیشەوە بەتایبەتی ، هەروەها بە نسبەت ئێرانیشەوە بەهەمان شێوەیە ، لەلایەکی ترەوە ، رۆڵی بەهێز وقارەمانانەی هەرێمی کوردستان و بەتایبەتی هێزی پێشمەرگەی کوردستان لە شەڕی جیهانی تیرۆر و پارێزگاریکردن لە ئاسایش و سەقامگیری هەموو ناوچەکە و دراوسێیەکان بەشێوەیەکی گشتی وایکردووە کە ، وەک کارەکتەرێکی نادەوڵەتی هاوشێوەی دەوڵەتێک شوێن دەست وکاریگەری ڕاستەوخۆ بکاتە سەر شێوازی داڕشتنی نەخشەی سیاسی لەناوچەکەدا ، بەتایبەت لە سەر ئەو وڵاتانەی کە کورد وجوگرافیای کوردستانیان پێوە لکێنراوە .
ئەگەر هەڵوەستەیەکی وردبینانە لە سەر شێواز ومامەڵەی پەیوەندییەکانی ڕێزدار نێچیرڤان بارزانی چ لە سەر ئاستی نێوخۆیی و عێراقی و ناوچەیی بکەین لەو رەوشە هەستیارەدا و سەردانە بەردەوامەکانی بۆ بەغدا و وڵاتانی ناوچەکە و بەتایبەتی ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانی هەولێر و تاران و نوێژەنکردنەوەی ڕێڕەوی پەیوەندییە هەمەچەشن و سیاسی و دیپلۆماسی و ئابوورییەکان و لێکتێگەیشتن لە پێناو بەرژوەندییە هاوبەشەکان ، بەتایبەتی پەیوەندییەکانی هەرێمی کوردستان لەگەڵ عێراق و تورکیا و ئێران لە چوارچێوەی قەوارەیەکی نادەوڵەتی جێگر ودەستووریی وەک هەرێمی کوردستان لەم قۆناغە هەستیارەی کە بە سەر دەڤەرەکەدا گوزە دەکات ، هەنگاوەکان دەخاتە سەر هێڵی کێبڕکێی، لەهەمانکاتیشدا بە شێوازێکی زۆر ئایندەبینانەی سیاسی و دیپلۆماسی و ئابووری ڕێکیان دەخات لە پێناو بەرژوەندییە باڵاکانی هەرێمی کوردستان.
بەتایبەتی کە ئەو شەڕوململانێی قورسەی کە بەرۆکەی ناوچەکە و هەموو دوونیایی بەگشتی گرتۆتەوە ، پێمان خوۆش بێت یانیش ناخۆش پرۆشکەکانی بەر وڵاتانی ناوچەکەو بەتایبەتی هەرێمی کوردستانیش کەوتووە و دەکەوێت ، هەر بۆیە ،بەڕچاوگرتنی سیاسە و دیپلۆماسی و خۆگونجاندن و لەیەکترنزیکبوونەوەی لۆژیکانە و ئاشتیانە نەک تەنها بۆ هەرێمی کوردستان ، بەڵکو بۆ گەل و وڵاتانی دیکەی ناوچەکە و دراوسێی کوردستان بووەتە ستراتیژی و زەروورەتێک .
ئەگەر ئاماژە بە جوڵە دیپلۆماسی و سەردانە فەرمییەکانی ڕێزدار نێچیرڤان بارزانی،سەرۆکی هەرێمی کوردستان بۆ بەغدای پایتەختی عێراق و ئینجا سەردانی رەجەب تەییب ئەردوغان ، سەرۆککۆماری تورکیا بۆ هەولێری پایتەخت و کۆبوونەوە لەگەڵ سەرۆک بارزانی و سەرۆکی هەرێم و سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان ، ئینجا دواتر سەردانی سەرۆکی هەرێمی کوردستان بۆ تارانی پایتەخت ئیران سازدانی چەندین دیداروکۆبوونەوەی گرنگ لەگەڵ گەورە بەرپرسانی ئەو وڵاتە ، بە شێوەیەکی گشتی دەرخەری ئەو راستییەن کە هەرێمی کوردستان هەرگیز لە پەراوێزی نێوان ئەو دەوڵەتانە نەبووە ، بەڵکو هەمیشە وەک بەشێک لە سیستەمێکی پەیوەندی هەرێمی و جیهانی پەسندکراوە ، کە ئەمەش خۆی لە خۆیدا هەرێمی کوردستان بەشێکی کاریگەرە لە نەخشەڕێژکردنی شێوازی بەڕێوەبردن و سیاسەت و دیپلۆماسی لەم ناوچەیەدا کە شوێن دەست وکاریگەری بەرچاو و دیارە .
بە پێی ئەم جوڵە و پەیوەندییە دیپلۆماسیانەی ڕێزدار نێچیرڤان بارزانی لە سەر ئاستی ناوچەکە و عێراقی و جیهانی ، بەتایبەتی پەیوەندکردن لەگەڵ ئێران کە بەدڵنییاییەوە پارتی دیموکراتی کوردستان پشتیوانی سەڕەکییەتی و هۆکارێکی گرنگ و کاریگەرە لە دیپلۆماسی و سیاسەتکردن لە ناوچەیەکی پڕ کێشە وئاڵۆزیدا ، بەتایبەتی کە هەرێمی کوردستان ئاستی پەیوەندییەکانی گەیشتۆتە قۆناغی نێودەوڵەتی وەک هەرێمێکی دانپێنراوی نادەوڵەتی کە کاریگەری لە سەر داڕشتنی نەخشەی سیاسی لە ناوچەکە دا هەیە ، بەتایبەتی کە ئەو پەیوەندییانە کاریگەریان لە سەر ئاسایشی ناوچەکە و بەتایبەت لە رووی کۆمەڵایەتی و ئابووری و ئاسایش و سەقامگیری لە سەر بنەمایەکی هاوبەش هەیە .
هەر ئەوەشە کە سەردانە بەردەوام و گرنگەکانی ڕێزدار نێچیرڤان بارزانی ، سەرۆکی هەرێمی کوردستان ، بوونە هۆی تواندنەوەی بەستەڵەکان و کۆتایی هاتن بە چەقبەستوورییەکان ئەویش لە سەر بنەمای بەرژوەندییەکان وداڕشتنەوەیان لە سەر بنەماو شێوازێکی نوێ، هەڵبەت ئەو هەنگاوانە بۆ جیهان بینی و ئایندەبینی سیاسی لە سەر بنامەی هاوسەنگی و بەرژوندیی گەل و نیشتیمان دێتە هەژماردن ، بەتایبەت کە هەرێی کوردستان هەنگاوەکانی بەرەو پێشکەوتن وگەشەسەندن و ئاوەدانی و چاکسازی و بەرەو پێشبڕدنی ئابوورییەکەتی لە ناوچەیەکی پڕ قەیران و ئاژاوە، گڕتنەبەری ئەو شێوازە دیپلۆماسی و مامەڵەکردنە لەگەڵ دراوسێ و وڵاتانی ناوچەکە و جیهان بەدڵنییایەوە قازانج و بەرژوەندی گەورەی لێدەکەوێتەوە ، بەتایبەتی کە هەرێمی کوردستان وسەرکردایەتییە سیاسیەکەی هەردەم لە هەوڵ و تێکۆشانی بەردەوامدایە، تا بە لۆژیکانە و بیری لێکتێگەیشتن قەیران وگرژییەکان بگۆڕێت بۆ ئاشتی و سەقامگیری و بەرژوەندیی هاوبەش.
هەر لەو ڕوانگەیەوە ، ڕێزدار نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان ، لە پاڵ ئەو پەیوەندییە ستراتیژی و گرنگانەی کە لەگەڵ ئەنقەر و بەغدا هەیەتی لە ڕووی سیاسی و دیپلۆماسییەوە ، بە باشی لە رۆڵ و پێگەی تارانیش لە فەراهەمکردنی ئاشتی و سەقامگیری لەناوچەکە تێدەگات ،بەتایبەتی گرنگی پەیوەندییەکانی هەولێر و تاران لە رووی مێژووی و کەلتووری و ئابووریییەوە کە یەکتریان دەبەستێتەوە ، کە ئەوەش هەوێن وپاڵنەر بۆ بەهێزکردنی ئەو پەیوەندییانە دوورکەوتنەوە لە گڕژی و پیلانگێری و لەیەکتر تێنەگەیشتن .
بەتایبەتی کە پەیوەندییە سیاسی و دیپلۆماسیەکانی هەرێمی کوردستان لە سەر ئاستی ناوچەیی ونێودەوڵەتیی لەماوەی چەند ساڵی رابردوو ، پێشکەوتن وگەشەسەندنێکی بەرچاویی بەخۆیەوە بینیووە کە رۆژ بە رۆژ زیاتر ئەنجام و بەرهەمەکانی دەدەکەون ، ئەوەش وادەکات کە دۆخی ئابووری و ئاسایش و سەقامگیری لە نێوان هەرێمی کوردستان و گەلانی ناوچەکە و دراوسێی لە سەر بنەمای بەرژوەندی هاوبەش بە شێوەیەکی ئەرێنی بەرەو پێشەوە ببات ، ئەوەش بە گشتی ئاماژەیە بەوەی کە حکوومەتی هەرێمی کوردستان چەندە پابەندە بە کارە سیاسی ویاسایی و ئاسایشیەکان لە نێوان وڵاتانی ناوچەکە و جیهان کە کاریگەری ئەرێنی لە سەر ڕاگرتنی هاوسەنگی و ئاشتی لەناوچەکە جێهشتووە ، بۆیە ، سەردان و لێدوانەکانی سەرۆکی هەرێمی کوردستان لە سەر ئاستی ناوخۆیی وناوچەیی حیسابکراو و جێگەی بایەخن ، بەتایبەت کە گەلی کورد لە چوارچێوەی بەرژوەندی هاوبەش لەگەڵ دراوسێیەکانی دا مامەڵ دەکات ، بۆ پرسەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و حکوومەتی فیدڕاڵی بەغداش بەهەمان شێوەیە وەک دوو پایتەختی جیاواز مامەڵەی لەگەڵ دەکرێت .بەتایبەتی کە ئەو سیاسەتە هاوسەنگکردنە کاریگەری زۆر لە سەر تواندنەوە و تێکشکاندنی بەستەڵەکانی نێوان ئەو گروپ و لایەنانە لە بەغدا و هەرێم دادەنێت کە لە ژێر کاریگەری ئێران دان ، ئەوەش هۆکار دەبێت بۆ سەقامگیری و سیاسی و کۆمەڵایەتی و دیپلۆماسی بە سوود وقازانجی بەرژوەندییەکانی هەرێمی کوردستان .
بۆیە،ڕێزدار نێچیڕڤان بارزانی،سەرۆکی هەرێمی کوردستان ، تەنها ئاشتی،سەقامگیری وئاسوودەیی بۆ خەڵکی کوردستان نەویستووە ، بەڵکو ئەو خۆشگوزەرانی و ئاوردانەوەی بۆ وڵاتانی ناوچەکە و دراوسێی هەرێمی کوردستانی و هەموو دونیا ویستوو، هەمیشە ئامانجی ئەوە بوو کە ئازاد و خۆشگوزەرانی شوێنی شەڕ و قەیران و بەریەککەوتن بگرێتەوە و هەمووان ئاسوودە بژین .
