د. بارزان سەباح
بەرپرسی سەنتەری زمان
زمانی دیپلۆماسی تەنیا کایەی پەیوەندییەنێودەوڵەتییەکان نییە؛ لایەنە جیاوازەکانی ژیانی ڕۆژانەمان دەگرێتەوە، کارلێکەکان لە شوێنی کار و کۆمەڵگامان و تەنانەت لەناو خێزانەکانماندا لە قاڵب دەدات. گرنگییەکەی لە توانای ئاسانکاری پەیوەندی کاریگەر و پەروەردەکردنی لێکتێگەیشتن و پاراستنی پەیوەندییە هاوسەنگەکاندایە تەنانەت لە دۆخە تەحەددییەکاندا.
لە پەیوەندییە کەسییەکاندا زمانی دیپلۆماسی ڕۆڵێکی گرنگی هەیە لە پاراستنی هاوسەنگی و ڕێزگرتن لە یەکتر. چ پەیوەندیکردن لەگەڵ هاوبەشی سۆزداری، ئەندامێکی خێزان، یان هاوڕێ، دەربڕینی هەستیاری و هاوسۆزی دەتوانێت ڕێگری لە ململانێی ناپێویست بکات و پەیوەندی متمانە و سۆز بەهێز بکات. زمانی دیپلۆماسی ڕێگە بە تاکەکان دەدات کە باس لە بابەتگەلێکی هەستیار یان ناکۆکییەکان بکەن بەبێ ئەوەی ببێتە هۆی توڕەیی یان ناڕەزایی ناڕەوا، ئەمەش پەیوەندییەکی کراوە و ڕاستگۆیانە لەناو پەیوەندییەکاندا بەرەوپێش دەبات.
جگە لەوەش زمانی دیپلۆماسی لە ژینگە کۆمەڵایەتییەکان زۆر گرنگە، کە خەڵک لە پاشخانی جۆراوجۆرەوە کۆدەبنەوە بۆ هاوکاریکردن، چارەسەرکردنی کێشەکان، یان بڕیاردان. جا بە بەشداریکردن بێت لە کۆبوونەوە کارگێڕییەکان، کۆڕ و سمینارەکان، یاخود دەستپێشخەرییە خۆبەخشییەکان، بەکارهێنانی زمانی دیپلۆماسی گشتگیری و هاوکاری لە نێوان ئەندامانی کۆمەڵگادا پەروەردە دەکات. بە دەربڕینی بۆچوونەکان بە ڕێزەوە و گوێگرتن لە دیدگای کەسانی دیکە، تاکەکان دەتوانن پێکەوە کاربکەن بۆ چارەسەرکردنی ئاستەنگە هاوبەشەکان و دروستکردنی گۆڕانکاری ئەرێنی لە کۆمەڵگاکانیاندا.
تەنانەت لە بواری پەروەردەدا زمانی دیپلۆماسی زۆر گرنگە، کە مامۆستایان و قوتابیان لەسەر کۆمەڵێک بابەت و بابەتی بەرفراوان بەشداری گفتوگۆ و مشتومڕ و گوتار دەکەن. پێویستە مامۆستایان زمانی دیپلۆماسی بەکارهێنن بۆ دروستکردنی ژینگەیەکی فێرکاری پشتیوانی و گشتگیر کە قوتابیان هەست بە ئاسوودەیی بکەن لە دەربڕینی خۆیان و بەشداریکردن لە گفتوگۆی ماناداردا. بە هەمان شێوە قوتابیان گرنگی دیپلۆماسی لە کارلێکەکانیان لەگەڵ هاوتەمەنەکانیان و مامۆستایان و ئەندامانی دیکەی کۆمەڵگەی قوتابخانە فێردەبن، کاریگەر ئەرێنی دروست دەکات لەسەر بەرەو پێش چوونی ئاستی زانستی قوتابیان و هەروەها ئامادەیان دەکات بۆ سەرکەوتنیان بۆ داهاتوو لە ژیانی کەسی و پیشەیدا.
لە کایەی سیاسەت و حوکمڕانیدا، زمانی دیپلۆماسی بۆ پاراستنی پەیوەندیی ئاشتیانەی نێوان گەلان و چارەسەرکردنی ململانێ نێودەوڵەتییەکان لە ڕێگەی دیپلۆماسی و دانوستانەوە پێویستە. دیپلۆماتکاران و بەرپرسانی حکومەت زمانی دیپلۆماسی بەکاردەهێنن بۆ گەیاندنی هەڵوێست و بەرژەوەندی و نیگەرانییەکانی وڵاتەکەیان لە هەمان کاتدا بەدوای خاڵی هاوبەش و دروستکردنی کۆدەنگی لەگەڵ وڵاتانی دیکەدا دەگەڕێن. سەرکردەکان بە هەڵبژاردنی وشەکان بە وردی و بەشداریکردن لە گفتوگۆی دیپلۆماسی، دەتوانن ڕێگری لە لێکتێگەیشتنەکان بکەن و گرژییەکان کەم بکەنەوە و هاوکارییەکان لە پرسەکانی گرنگی جیهانیدا بەرەوپێش ببەن.
لە پوختەی نوسینەکەمدا ئاماژە بەوە دەدەم، کە زمانی دیپلۆماسی ڕۆڵێکی چارەنووسساز دەگێڕێت لە ژیانی ڕۆژانەماندا، لە داڕشتنی کارلێکەکان لە شوێنی کار، لە کۆمەڵگاکانمان و لەناو خێزانەکانماندا. زمانی دیپلۆماسی بە پێشخستنی پەیوەندی کاریگەر و پەروەردەکردنی لێکتێگەیشتن و پاراستنی پەیوەندییە هاوسەنگەکان، یارمەتیدەرە بۆ دروستکردنی کۆمەڵگەیەکی ئارامتر و گشتگیرتر و هاوبەشتر کە تاکەکان بتوانن گەشە بکەن و سەرفراز بن.
