هیوا ساعدی
هەتا پرسی نەتەوەكان لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست چارەسەر نەبێت، نە ئەو ناوچەیە ئارامی بە خۆیەوە دەبینێت و لە وڵاتانی زلهێز دەتوانن بەرژەوەندیی درێژماوەی خۆیان لە بوونی ڕژێمە ناوەندگەرا و دیكتاتۆرەكان دا ببینن.
هەڵسوكەوتی قازی كاتی لەسێدارەدران كە ڕۆژنامەنووسێكی دەربارەی شا دەیانگێڕێتەوە وەك چیرۆك و ئەفسانەی لێهاتووە. قازی لە پێشدا داوا دەكات كە تیر بارانی بكەن چونكە لە سێدارەدان ئایینی نییە، بەڵام ڕێگەی پێ نادەن. پاشان وەسێتنامەیەك دەنووسێت كە جێگەی سەرنجە لە باری كۆمەڵایەتییەوە و لە باری ڕامیارییەوە. قازی ئەو مردنەی بە سەركەوتن دەزانی و هەر بۆیە بە ٧ هەنگاو ڕێگەی بۆ لای سێدارەكە پێوا. لە پای سێدارە ڕێگەی نەدا چاوی ببەستن و دەڵێت: حەز دەكەم لە ئاخرین چركەی ژیانیشم دا بە سەربەرزی و چاوی كراوەوە لە نیشتمانی خۆشەویستم بڕوانم.
ڕوو لە خوێنمژانی گەل دەڵێ: ئێوە قازی محەممەدێك دەكوژن، بەڵام بزانن لە هەر تنۆكە خوێنێكی من، قازی محەممەدێكی دیكە شین دەبێتەوە. داوا لە گەلی كورد دەكەم خەباتی خۆی لەپێناو ڕزگاریی كوردستان دا پەك نەخات، باوەڕ بە دەوڵەتی خۆفرۆشی تاران مەكەن. بژی كورد و كوردستان.
لە بەرەبەیانی ١٠ی خاكەلێوەی ساڵی ١٣٢٦ی هەتاوی(٣١ی ئازاری ١٩٤٧) پێشەوا قازی، حەمە حوسێن خانی سەیف قازی (ئامۆزای پێشەوا) و ئەبولقاسم سەدر قازی (برای پێشەوا) بە دوای حوكم دران لە دوو دادگای نایاسایی و فەرمایشیدا بەدەستی دوژمنانی گەلی كورد لە چوارچرای شاری مەهاباد، واتە هەر لەو شوێنەی كە ٢ی ڕێبەندانی ١٣٢٤هەتاوی (٢٢ مانگی كانوونی دووەمی ١٩٤٦) كۆماری كوردستان لێی ڕاگەیەندرابوو، لەسێدارەدران و شەهیدكران.
تەرمی ئەو شەهیدانە هەر ئەو ڕۆژە لەسەر شان و پیلی خەڵكی بە شەرەفی مەهاباد لە گۆڕستانی مەلا جامی بە خاكی نیشتمانەكەیان سپێردران. شوێنی گۆڕەكەیان ئێستاش لەژێر چاودێریدایە.
مێژووی بزاڤی ناسیۆنالیزمی كوردستان لە هەموو قۆناخەكاندا، مێژوویەكە كە تاكی كورد بە دوای پاراستن و گەشەی شوناس و بەدیهێنانی ستاتۆسێك و گەیاندنی بە ئاستێكە كە ڕۆح و هزری ئەم تاكە ئیتر لە شەڕ بۆ پاراستن و گەشەی خۆی بەرامبەر عەقڵیەت و كاركردنی نەتەوەی سەر دەست ڕزگاری بووبێت و خۆی لە پارادایمی هاوشانی نەتەوەكانی تر كە لە سیستم و پێكهاتەی نێودەوڵەتیدا جێگەی شیاوی نەتەوەییان هەیە ببینیتەوە. لووتكەی ئەم ڕەوتە لە “كۆماری كوردستان”دا بەدی دەكرێت.
پێشەوا لە نوتقی ڕاگەیاندنی كۆماردا تیشك دەخاتە سەر ئەوە بابەتە كە گەلی كورد گەلێكی تەنیایە، نیشتمانەی داگیر و بەش بەش كراوە و لە سەرەتاییترین مافی خۆی كە مافی دیاریكردنی چارەنووسە بێبەشە. ئەم بەشە كورتە لە فەرمایشتەكانی پێشەوای نەمر دەرخەری ئەم ڕاستیەیە كە خوێندنەوەی هزری و ئاوات و خۆزگەی پێشەوا قازی و هەموو خەڵكی مافویستی كوردستان بریتیە لە “مافی چارەی خۆنووسین” كە ئەو مافە لە هەوێتی خۆماڵی و هەبوونی دەوڵەتی نەتەوەیی كوردی‌دا خۆی دەبینێتەوە.
لای پێشەوای نەمر و هەموو ئەوانەی لە ڕووی ئاگامەندییان بە قەناعەتی چێ‌كردنی دەوڵەتی نەتەوەیی بە تایبەتمەندیی خاوەنێتیی سیستم و دامەزراوەی كوردانە گەیشتبوون، چوار پاڵنەری سەرەكی دەوریان هەبوو كە دەرەنجامی سیاسەتی حكومەتە ناوەندییەكان بوون: ١) تەنیا بوون، ٢) داگیركراو بوون، ٣) بەش بەش كرانی خاك و خەڵك، ٤) بێبەشی لە سەرەتاییترین ماف “مافی چارەی خۆنووسێن”. بەڕێوەبەران كۆمار باوەڕیان وابوو بە بنیاتنانی دەسەڵاتی كوردی ئەو چوار دیاردەیە نامێنن و بە پێی ویست و بەرژەوەندیی نەتەوەكەمان چارەسەر دەبن. بۆیە كۆماری كوردستان لەبەر ڕووناكایی ئەم هەڵسەنگاندنەدا بە دووی یەكگرتوویی نەتەوەیی لە هەموو بەشەكانی كوردستان
دەوڵەت وەك وەڵامێك بۆ پرسەكان
گەلی كورد هاوكات لەگەڵ ئەوەدا كە نەتەوەیەكی زیندوو، خاوەن هەوێتی و زمان و شارستانییەت بووە؛ بەڵام چۆنكی خاوەن دەسەڵات و كیانی سیاسیی كوردانە نەبووە، بە بەردەوامی لەژێر مەترسیی ئاسیمیلاسیۆن و داگیركاریی نەتەوە سەردەستەكان (فارس، تورك و عەرەب) و زلهێزانی جیهانی‌دا بووە كە بە هۆی میدیا، ئابووری و تێكنۆلۆژی و بە میكانیزمی فەرهەنگی و سەربازی هەوڵی تواندنەوەیان داوە. بۆیە دروستكردنی دەوڵەت و دەسەڵاتێكی خۆجێیی كوردانە كە ئەقلییەت و پلانەكانی لەسەر بنەڕەتی بەرەوپێشبردن و پاراستی چاند و ژیاری نەتەوەیی لە هەموو سێكتەرەكان‌دا بێ و، بوون و ماهییەتی نەتەوەیی و نیشتمانیی كورد بپارێزێت؛ لە لای تاكی كورد بەگشتی و ئێلیتی كۆمەڵگە بەتایبەت ببووە زەروورەتێكی مێژوویی و هەنووكەیی.
ئەم پێویستییە لە ئێستاشدا ژیانەكی هەستی پی دەكرێ و، لای كۆمەڵی كوردی ئێستا ئەوە بووەتە جیهانبینی، كە بوونی دەوڵەت و دەسەڵاتی كوردی لە پرۆسەی ئاسیمیلاسیۆن و داگیركاریی دەوڵەت-نەتەوەی سەردەست دەتپارێزێت .
دەرەنجامدا لە دامەزرانی كۆماری كوردستان، بەها و ئامانجەكانی كۆمار ئێستاش نیشاندەری ڕێی خەباتی نەتەوەیی لە هەر چوار پارچەی كوردستانن و لە هزر و ئایدیالی هەر تاكێكی كورددا، كۆماری كوردستان بووەتە ئەندێشە و ڕێباز لە هەست و نەستی كوردان و تا بەدیهێنان و دامەزراندنەوەی دەوڵەت و كۆماری كوردستان خەبات و تێكۆشانی بێوچان بەردەوام دەبێت.
