زاری كرمانجی-سۆران:
78 ساڵ لەمەوبەر لە رۆژێكی وەكو ئەمڕۆدا كۆماری كوردستان بە رابەرایەتی پێشەوا قازی محەممەد لە 2ی رێبەندانی 2646ی كوردی، 22ی كانوونی دووەمی 1946 لە مەیدانی چوارچرای شاری مەهابادی ناوچەی موكریانی رۆژهەڵاتی كوردستان راگەیەندرا، دوای 330 رۆژ تەمەنی كۆمار، لە 17ی كانوونی یەكەمی 1946 كۆتایی بە دەستەڵاتی كۆماری كوردستان هێندرا.
دامەزراندنی كۆماری كوردستان بەرهەمی گەشەسەندنی بیری نەتەوایەتی لە كۆمەڵی كوردەواری و پێگەیشتوویی و تێگەیشتوویی نەتەوەیی و سیاسیی نەتەوەی كورد لەو سەردەمەدا بوو. بۆیە كۆماری كوردستان لە ماوەیەكی كورتدا توانی لە ناوچەیەك دا كە دانیشتووانەكەی بەدەستی دەسەڵاتدارانی پاشایەتی دەچەوسێندرانەوە، دەسەڵاتێكی دیموكراتیك دابمەزرێنێ.
ئەگەرچی تەمەنی كۆماری كوردستان تەمەنێكی كورت بوو، بەڵام بووە خاڵێكی وەرچەرخان لە مێژووی بزاڤی رزگاریخوازی كوردستان و، ئامانجی بەرزی نەتەوەی كوردی بەبیر داگیركەرانی خاكی كوردستان هێنایەوە و كۆدەنگی و یەكێتیی نەتەوەیی لەنێوان رۆڵەكانی كوردستان لە هەر چوار پارچەی كوردستان دروست كرد.
بارزانیی نەمر، لە باشووری كوردستانەوە چووە رۆژهەڵاتی كوردستان بۆ پشتیوانیی پێشەوا قازی محەمەد و كۆمارەكەی، سەلماندی كە هەلی سەربەخۆیی لە هەر پارچەیەكی كوردستان بێ، ئەوانیش لەوێن.
بەداخەوە لە ئەنجامی گەلەكۆمەی نێودەوڵەتی و پشت تێكردنی هەندێك لە سەرۆك خێڵەكانی كورد لە كۆماری كوردستان، تەمەنی ئەو كۆمارە تەنها 11 مانگ بوو.
بەڵام چیڕۆكی كۆماری كوردستان بە لە سێدارەدانی پێشەوا و هاوەڵانی كۆتایی پێ نەهات، ئاڵای كوردستان لەلایەن پێشەوا رادەستی بارزانی نەمر كرا، بۆ ئەوەی لە هەر پارچەیەك هەل بڕەخسێ ئەو ئاڵایە هەڵبدرێت و بانگی سەربەخۆیی بدرێت. لە 2017 سەرۆك بارزانی وەكو میراتگری ئەو نەوە ناسیۆنالیستە راشكاوە ریفراندۆمی سەربەخۆی ئەنجامدا، زیاتر لە 92%ی خەڵكی باشووری كوردستان گوتیان بەڵێ بۆ سەربەخۆیی، دیسان خیانەتی نێوخۆیی و گەلەكۆمێی دەرەكی چیرۆكی كۆماری كوردستانی درێژتر كردەوە، ئەوەی بووەتە راستییەكی حاشا هەڵنەگر ئەوەیە ئیتر كەس ناتوانێت حاشا لە مافە رەواكانی كورد بكات و رێگری لێ بكات بە مافی چارەی نووسینی خۆی بگات و لەوانەیە لە هەندێك قۆناغی جیاوازدا لەمپەری بۆ دروست بكرێت، بەڵام دواجار كورد بە ئامانجەكەی دەگات و كۆمەڵگەی نیودەوڵەتیش ئەگەر هەندێك جار لەبەر بەرژەوەندییەكانی خۆی چاو لە راستییەكە بنووقێنێت ئەوا بەو بڕوایە گەیشتووە تا كورد بە مافە رەواكانی نەگات رۆژهەڵاتی ناوەڕاستیش خۆشی لە خۆی نابینێت و هەر دەبێ مافی كورد لە چوار پارچەی كوردستان دابین بكرێت.
هەندێك لەو خاڵانەی كۆماری كوردستانی لەسەر دامەزرا و وەك مانیفێستی كۆمار ناوی دەركرد، بریتی بوون لە زمانی كوردی زمانی فەرمیی كارگێڕی و راگەیاندن و خوێندن بێت، هاوكات كۆمەڵگەی كوردی بە شارستانی بكرێت، هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگا بۆ كوردستان بە مەبەستی چاودێریی دەوڵەت و بابەتە كۆمەڵایەتییەكان بكرێت، هەروەها هەموو بەرپرسەكانی ئەو ئەنجوومەنانە لە خەڵكی خۆجێیی هەڵبژێردرێن و یاسایەكیش بۆ مامەڵەكردنی كرێكار و كەسایەتییە باڵاكان بە یەك شێوە بنووسرێتەوە و پیادە بكرێت.
