ئیسماعیل ئیبراهیم
چەند ڕۆژێكە هێزە سیاسییەكانی عێراق بە تایبەتی ئەو لایەنانەی كە لایەنگیر یا لە ژێر كاریگەری ئێرانن، خەریكی كۆكردنەوەی واژوون بۆ ئەوەی گوشار لە كابینەكەی سوودانی بكرێت تا بە فەرمی داوا لە هێزەكانی ئەمریكا بكات، عێراق بە جێ بێڵێت، سوودانیش لەم بارەیەوە ڕژدە ئەم داوایە بكات.
لە لایەكی دیكەشەوە ژمارەیەك لە شارەزایانی سیاسەتی ئەمریكا پێیان وایە ئەمریكا بەم داوایەی حكومەتی عێراق ڕازی دەبێت.
بۆ ئەم بابەتە دەشێ قسەكانی دۆگڵاس ئۆلیڤانت، پسپۆڕی ئاسایشی نەتەوەیی لە دامەزراوەی ئەمریكای نوێ بە نموونە وەربگرین، لە لێدوانێكیدا كە چەند كەناڵی ڕاگەیاندنی هەرێمی كوردستان بڵاویان كردەوە، وەڵامی چەند پرسیارێكی لە بارەی هەڵوێستی ئەمریكا و جێهێشتنی عێراقی داوەتەوە، ئەو پسپۆڕە لەبەشێكی قسەكانیدا ئاوا وەڵامی پرسیارەكانی داوەتەوە “ئەمریكا لە عێراق و هەرێمی كوردستان تەنیا ئامادەیە بارەگاكانی خۆی بپارێزێت و بەرگری لەخۆی بكات، ئامادە نییە بارەگای هیچ هێزێكی دیكە بپارێزێت، هەروەها ئامادە نییە لەبری هیچ هێزێكی دیكە شەڕ بكات”.
هەروەها دەڵێت “ئەگەر حكومەتی عێراق داوا لە ئەمریكا بكات، ئەم وڵاتە جێبێڵێت، بەدڵنیاییەوە بەجێی دێڵێت”.
ئەم بەشە لە وەڵامی ئەم پسپۆڕە ڕایگرتم، بەڕاستی ئەگەر هێزەكانی ئەمریكا ئامادە نەبن بارەگای هیچ هێزێك بپارێزن و لە بری هیچ هێزێكیش شەڕ نەكەن، ئەگەر حكومەتی عێراق داوای بەجێهێشتنی هێزەكانی هاوپەیمان بكات و ئەوانیش بڕۆن، ئەی ستراتیژی مانەوەی ئەمریكا لە هەرێمی كوردستان بەرەو كام ئاراستە دەڕوات ؟ ئەگەر بەڕاستی هێزەكانی هاوپەیمانان عێراق و هەرێمی كوردستان جێ بێڵن، چی ڕوودەدات ؟ .
ئەم پرسیارە ئەگەر چی زۆر سادەیە، بەڵام كۆمەڵێك ڕەهەندی مەترسیداری لە پشتە بە تایبەتی بۆ نەتەوەی كورد و سوننە، بەڵام بە هەمان ئەندازە و ڕەنگە زۆر زیاتریش ئەگەری تێكچوونی دۆخی عێراق لە دوای دەرچوونی هێزەكانی ئەمریكا لە ئارادایە، بە تایبەتی سەرهەڵدانەوەی ژمارەیەك گرووپ و هێزی چەكدار بە ناوی جیا.
دەرچوونی هێزەكانی ئەمریكا واتە دەرچوونی هەموو هێزەكانی هاوپەیمانان لە عێراق و نەمانی پاڵپشتی نێودەوڵەتی لە ڕووی سەربازی و هەواڵگرییەوە بۆ هێزەكانی عێراق، بەتایبەتی كە هێزی سەربازی حكومەت بە بەراورد لەگەڵ هێزە چەكدارەكانی میلیشیا و گرووپە جیاكانەوە زۆر لاوازە و عێراق دەبێتە گۆڕەپانی تەراتێن كردنی گرووپە چەكدارەكان سەر بە ئێران و وڵاتانی دیكەی وەك سعوودیە.
زیانێكی مەزنی ئابووریش بە عێراق و چەند وڵاتێكی دیكە دەكەوێت، بەهای دینار لە ئاست دۆلار دادەبەزێت، ئەگەری بەرز بوونەوەی نرخی نەوت لەسەر ئاستی جیهان هەیە، لەم ناوە تەنیا ئێران سوودمەندی یەكەم دەبێت لەبەر ئەوەی لە دوای چین ئێران یەكەم وڵاتە كەلوپەل و غاز هەناردەی عێراق دەكات.
سووتماكی یەكەمی ئەم ئەگەرانە تەنیا هاووڵاتییانی عێراقن، ڕێژەی هەژاری و بێكاری زیاتر لە ئێستا بەرز دەبێتەوە، ئاستی خزمەتگوزارییەكان دادەبەزێت، ئاوەدانكردنەوەی زۆربەی شارەكانی عێراق كە بەهۆی جەنگی داعشەوە وێران بوون دەوەستێت. سپی كردنەوەی پارە تا ئاستێكی بەرز پەڕە دەستێنێت.
كوشتن و ڕفاندن بە تایبەتی لە ناوچە سوونە نشینەكان بە دەستی چەكدارە شیعەكانەوە سەر هەڵدەداتەوە، جەنگی شیعە و شیعە ئەگەرێكی چاوەڕوانكراوە. شەڕ فرۆشتن بە هەرێمی كوردستان پەڕە دەستێنێت. ئەمە جگە لە زیاد بوونی هێرشەكانی توركیا بۆ ناو هەرێمی كوردستان بە بیانووی بوونی هێزەكانی پەكەكە، ئەگەری لەشكر كێشی ئێرانیش بۆ سەر هەرێمی كوردستان دروست دەبێت ئەویش بە بیانووی بوونی هێزەكانی ئۆپۆزیسیۆنەوە.
بە هەموو لێكدانەوەكان عێراق بەرەو هەڵدێرێك دەڕوات كە خوارەوەی ئاگرێكی كوشندەیە.
ئێستا حكومەتی سوودانی كەوتووەتە ناو دوو بەرداشی مەترسیدارەوە كە دەست بۆ هەر كامیان ببات دۆخەكە ئاڵۆزتر دەكات، بچێتە ژێر باری ئەم داوایەی هێزەكانی سەر بە ئێران، ئەوە دۆخی عێراق بە تەواوەتی تێك دەچێت، ئەگەریش ئەم داوایە جێبەجێ نەكات هێرشەكان بەردەوام دەبن بۆ سەر ئەمریكییەكان و ئەگەری ئەوەش هەیە كابینەكەی سوودانی بەرەو لێژی بچێت و هەڵبژاردنی پێشوەختە بێتە ئاراوە، لەم هەلومەرجەش دیسان دۆخی عێراق بەرەو خراپتر دەڕوات نەك باشتر.
هەموو ئەگەرەكان بەو ئاراستەیە دەڕۆن كە عێراق بەرەو جەنگێكی وێرانكەر هەنگاو دەنێت، تەنیا لەسەر كات ماوەتەوە.
