پەروەر جادر ئەحمەد
قۆناغی چوارەم بەشی مێژوو زانكۆی سۆران
کۆماری کوردستان لەشاری مەهاباد، لە رێکەوتی(1946/1/22) لەسەر بنەمای گۆمەلەی ژێکاف و بەرێبەری پێشەوا قازی محەمەد پێکهاتبوو ,پاش 76 سال هێشتا رێگەو رێبازی ئامانجەکانی کۆماری کوردستان بەردەوامە ,کۆماری کوردستان بەیەکەمین کۆماری کوردی دەناسرێت کۆمارێکی کەم تەمەن بوو ,لە دوای کۆماری ئارارات لە تورکیا دامەزرا ,لەسالی 1946 لەسەر رێبەری پێشەوا قازی محەمەد لەلایەن حیزبی دیموکراتی کوردستانەوە کۆماری کوردستان بە فەرمی راگەیاندرا ,هەرچەندە کۆماری کوردستان تەمەنی 11 مانگ بوو بەلام لەم ماوە کورتەدا لە بوارە جیاجیاگاندا گەلەک دەسکەوتی بەنرخی هەبوو.
دامەزرانی کۆمار لە ئەیلولی سالی 1945 قازی محەمەد و سەرکردە کوردەکانی دیکە سەردانی تەورێزیان کردو چاویان بە کونسولی سۆفیەت کەوت لە بارەی پشتگیریکردنی کۆماری نوێ گفتوگۆیان کرد ,دوای چەند مانگ لە دامەزراندنی حیزبی دیموکراتی کوردستان کەلەسەر بنەمای کۆمەلەی ژێکاف لە کانونی دووەمی 1946 قازی محەمەد بە ئامادەبونی جەماوەرێکی زۆر لە خەلکی ناوچەکە و نوێنەرانی کورد دامەزراندنی کۆماری کوردستانیا
راگەیاند.
هەرچەندە رەوشەکە سەخت بوو بەلام خەلک دلخۆش بوون کۆماری کوردستان راگەیاندرابوو کورد ئازاد بوو دەسەلاتی خۆی هەبوو هیوایەکی زۆری بە دوارۆژ مابوو بارزانی نەمر و پێشمەرگە بارزانیەکان رۆلێکی سەرەکی و کاریگەران هەبوو کاک (حەسۆ)یەکێک بوو لە هاولە نزیکەکانی بارزانی لەسوپای کۆمار ئەفەسەر بوو پلەی ملازمی پێدرابوو چەند جارێک بارزانی نەمر بۆ کاری گرنگ ناردبویە تەورێز ,روسەکان لەوێوە کۆمەک و هاوکاریان بۆکۆمارەک دەنارد,مێژوونوسان سەلماندویانە لەراگرتنو پاراستنی کۆماردا بارزانیەکان رۆلێکی گرنگیان هەبووە, راستە قازی محەمەد سەرۆک کۆمار بوو بەلام بارزانی نەمر سوپاسالار و پێشمەرگەکانیشی کۆمەلگەی بەهێزی کۆمار بوون.
ئامانجەکانی کۆمار 1_زمانی کوردی بکرێتە زمانی راگەیاندن و خوێندن و ئیدارە. 2_یێکێتی و برایەتی لەگەل خەلکی ئازەربایجان. 3_هەموو بەرپرسەکان لە خەلکی ناوچەکە هەلبژێردرێن. 4_ئۆتۆنۆمی بۆ کوردەکانی ئێران لە چوارچێوەی دەولەتی ئێران , ئەمانە گرنگترین ئامانجەکانی کۆمار بوون وە چەندین ئامانجیتریشی هەبوون.
دەستکەوتەکانی کۆمار 1_هەلکردنی ئالای کوردستان لەسەردەمی کۆماری کوردستاندا ,شانازیەکە بۆ کۆمەلگەی کوردستان هەر بەم پێیە ئەوان دەتوانن لەژێر ئەو هێما سیمبولە نەتەوەیەدا داکۆکی لە شوێنناسی خۆیان بکەن. 2_ رێکخستنی چاپخانە و بلاوکردنەوەی کتێب و پەرتوک و رۆژنامە و پەروەردە و قوتابخانە بە زمانی کوردی ,دەستکەوتەکانی کۆماری کوردستان کە زمان یەکێک لە بنچینەکانی پرسی نەتەوەخوازیز و فاکتەرە گرنگەکانی نەتەوەو ناسیۆنالیزمی کوردیە. 3_کۆماری کوردستان وەک بزاوتێکی نەتەوەی لەلایەن رێکۆلەرو رۆژنامە نوسانی کوردەوە لەبارەی شونناسخوازی وشیاری نەتەوەی دەبەخشێت لەئەنجامدا باوەر بەخۆبوون لەنێو کۆمەلگەی کوردستان و تاکی وشیاری کوردا دەگاتە جەلەپۆپەی خۆی.
رووخانی کۆمار
لە دوای ١١ مانگ تەمەنی پر دەسکەوتی کۆماری کوردستان .لە مانگی حوزەیراندا ئێران دەستی گرتەوە بەسەر ئازەربایجاندا .ئەمە بووە هۆی دابرانی کۆماری کوردستان لە سۆڤیەت . پشگیریەکان بۆ قازی مەحەمەد لە کەمبوونەوە دابوو، بەتایبەتی لە نێوان خێلە کوردەکان. کە لە سەرەتا پشگیریان لێ دەکرد ، بەرهەم و سەرچاوەی دارایان نەما شوازی ژیانیان بەهۆی دابرانەکە بەرەو سەختی چوو.یارمەتی دارای و سەربازی لە یەکەتی سۆڤیەت نەما و خێلەکان هیچ هۆکارێکیان بۆ پشگیریکردنی قازی مەحەمەد نەدەبینیەوە جۆرێک لە خێلە کان قازیان بەجێهێش ئەمەش بەهۆی لاوازی کۆمارەکە بوو بەرەو لە ناو چوون چوو بەهۆی خیانەتکردنیان لە قازی کۆمار بەرەو لەناوچوون چوو روخا.