رێبوار حەمەلاو شوانی
شاراوە نییە کە عێراق ،ناوچەکە بە رەوش و قۆناغێکی هەستیاردا گوەزە دەکات ، بەتایبەت ئەگەر هەڵوەستە لە سەر ئەو جەنگە نوێیەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە نێوان حەماس وئیسرائیل چڕتربوونەوەی گڕژییەکان و ئەگەری بەرفراوانبوون و تەشەنەسەندنی بکەین ، ئەوا راستییەکی حاشاهەڵنەگرە کە سەرنجی شەڕی ئۆکراینا و رووسیا بایداوەتەوە ، بەرەو ئەم دەڤەرە ئاڵۆزەی رۆژهەڵاتی ناوڕاست ، ئەوەش ئاماژەیە بە تایبەتمەندنی و گڕنگی ئەو ناوچەیە لە رووی سترایتژی سەربازی و سیاسی و ئابووری و بۆ جەمسەرەکان بەتایبەت ئەمەریکا و هاوپەیمانانی ، بەتایبەت کە هەلومەرجی ناوچەکە بە شێوەیەکە هاوشێوەی پووش و پاوانێکی ووشک وایە کە هەموو کات ئەگەر گڕگرتنی لێ چاوەروان دەکرێت ،هەموو ئەمانە وای کردووە کە هەموو ئەکتەرەکان بەهەستیارییەوە مامەڵە بکەن و ئاگاداری ئەوە بن کە هیچ ئەکتەرێک بەتەنیایی نەکەوێتە ناو ئەو جەنگەوە، چونکە نە ئیسرائیل بەتەنیا دەتوانێت سەرکەتوو بێت و نە حەماس بەبێ پشتیوانیی ڕای گشتیی جیهانی عەرەبی و پاڵپشتیی ئێران و گروپە میلیشکانی ، توانای ئەوەی هەیە؛ هەر ئەم فاکتەرەیش وای کردووە ئەم جەنگە لە بچووکترین هەڵە یان ڕووداوێکی نەخوازراو یان لێکدانەوەی حساباتی هەڵە، ببێتە جەنگێکی هەرێمایەتی و تەنانەت نێودەوڵەتی. لەم چوارچێوەیەدا تاکە ئەکتەری نادەوڵەتی، هەرێمی کوردستانە لە ناوچەکەدا کە بەهۆی پەیرەوکردنی سیاسەت و دیپلۆماسییەکی هاوسەنگ لەناوچەکە نەچوونە ناو هیچ جەمسەربەندییەکەوە ، هاوشێوەی هیچکام لە ئەکتەرە نادەوڵەتییەکانی تر نییە کە لەلایەن جەمسەرەکانی ترەوە پشتیوانیان لێدەکرێت .
لە ماوەی ڕابردوودا سەردانی سەرۆکی فەڕەنسا بۆ هەرێمی کوردستان، هەروەها پێشوازیکردنی ئاستبەرز لە لایەن سەرۆک مسعود بارزانی و ڕێزداران نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان و مەسروور بارزانی، سەرۆکی حکوومەتی هەرێمی کوردستان ڕوانگەی فەڕەنسا بۆ هاوکێشەکانی ناوچەکە و گرنگیی هەرێمی کوردستان لە ستراتیژیی ئەو دەوڵەتەدا نیشان دەدات.ئەوەی دەمهەوێت ئاماژەی پێبکەم، هەرێمی کوردستان لەماوەی رابردوو لە لایەن عێراق و وڵاتانی ناوچەکەوە ، رووبەڕووی گوشار وگەمارۆدانێکی زۆر بۆتەوە ، بەتایبەت گروپ و میلیشاکان لەلایەک و لەیەکی تریش دەسەلاتدارانی بەغدا ، ئەویش بە پاساویی جۆراجۆر و بوونی هێزەکانی ئەمەریکا و هاوپەیمانان لە هەرێمی کوردستان و هەروەها بوونی حیزبە ئۆپۆزسیۆنەکان و پەکەکە بەتایبەتی ، لەگەڵ ئەوەشدا هەردەم بەهۆی گڕژی و رووبەڕبوونەوەی ئەو گروپانە لە عێراق و ناوچەکەدا ئەگەر زیانبەرکەوتن بەرهەرێمی کوردستانیش بوونی هەبووە لەو نێوەندا وڵاتی فەڕەنسا و ئەمەریکا وەک دوو زڵهێزی کاریگەر لە سەر ئاستی ناوچەکە و جیهان ، نەتەوەیەکگرتووەکان چە لە ساڵانی نەوتەکانی رابردوو و چ لە ساڵی 2014 لە کاتی هێرش وپەڵاماردانی ڕێکخراویی تیرۆریستی داعش و چ لە 16 ئۆکتۆبەری 2017 ڕێگەیان نەدا کە هەرێمی کوردستان بکەوێتە ژێر کاریگەری ئەو گەمارۆ سیاسی و دیپلۆماسی و ئابوورییەوە کە ئەنجامەکەی دیاربوو ، ئەوەش ئاماژەیە کە پەیوەندی بەهێزی فەرەنسا و و هەرێمی کوردستان وادەکات کە هەموو ئەو ئاستەنگانەی کە بۆ گەلی کورد لە رووی سیاسی و ئابوورییەوە دروست دەکرێن بێ کاریگەر بن لەگەڵ پشتیوانکردنی بەردەوام لە قەوارە و کوردستانێکی بەهێزتر .
ئەوەی پێگەوە بایەخی هەرێمی کوردستانی بەلایی وڵاتێکی زڵهێزی وەک فەڕەنسا پڕبایەخترکردووە بریتین لە :
یەکەم ،، رۆڵی هەرێمی کوردستان و بەتایبەتی سەرۆکی هەرێمی کوردستان بۆ پارێزگاریکردن لە ئاشتی وسەقامگیری عێراق و ڕێگریکردن تێوەگلانی بۆ نێو جەنگی ناوچەیی .
دووەم ،، بەرژوەندییە ئابوورییەکانی فەڕەنسایە لە عێراق کە بە بەرپابوونی جەنگ زیانێکی گەورە بەر ئابووری وڵاتەکەی دەگەێنێت
سێیەم ،، هەرێمی کوردستان بە لایی فەڕەنساوە وەک ئەکتەرێکی ناودەوڵەتی جێگەی متمانە و پێگەیەکی دیاریکراوە ، بۆیە بۆ پاریس گرنگە پشتیوانی ئەو ئەکتەرە نادەوڵەتییانە و بەتایبەت قەوارەی هەرێمی کوردستان بکات تا زیانی لە ئەگەری بەرفراوانبوونی جەنگە بەرنەکەوێت .
چوارەم ،، پێگەی جیوسیاسی وجیۆ ئێکۆنۆمی هەرێمی کوردستان لە لایەک و ئامادەییی هێزەکانی فەڕەنسا لە ڕۆژاوای کوردستان و گرنگیی ئەو ناوچەیە بۆ وڵاتی فەڕەنسا، وا دەکات کە هەرێمی کوردستان لە سیاسەتی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستی فەڕەنسادا پێگەیەکی دیاری هەبێت.هەروەها ئازایەتیی هێزی پێشمەرگەوە، ڕۆڵێکی کارای لە هاوپەیمانێتیی نێودەوڵەتیی دژی داعش هەبووە و هەیە. بۆیە فەڕەنسا دەیەوێت ئەم ڕۆڵە بەردەوام بێت و، ئەم بەردەوامییەیش له ڕێگەی به‌هێزبوونی هەرێمی کوردستانه‌وه دەکرێت، نەک بەپێچەوانەکەی.
پێنجەم ،، فەڕەنسا و وڵاتانی ئەوروپایی باش لەو راستییە گەیشتوون کە بە ناسەقامگیربوونی ناوچەکە و رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و بەتایبەت هەرێمی کوردستان ، ئەوا رووبەڕووی لێشاو و قەیرانی گەورەی هاتنی پەنابەران دەبنەوە، لەوڕووەوە پارێزگاریکردن لە ئاڕامی ئەو قەوارەیە ، بۆ لایی ئەوان گرنگ و بایەخێکی زۆری هەیە ـ بە تایبەت ئەمڕۆ لە ناوخۆی هەرێمی کوردستان سەدان هەزار پەنابەر و ئاوارە بەشەکانی تر و وڵاتانی ناوچەکە نێشتەجێن، بۆیە، مانەوە و بەردەوامی و سەقامگیریی ڕێگە لە ئاوارەبوونی ملیۆنان کەسی دیکەیش دەگرێت.
شەشەم ،، فەرەنسا باش لە فشار و گەمارۆخستنە سەر هەرێمی کوردستان لایەن دەسەڵاتدارانی بەغداوە تێگەیشتووە و بەتایبەت دوای ڕاگرتنی هەناردەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان ، هەر ئەوەشە رۆڵ وکاریگەری پاریس بەهێزە بۆ سەر لەنوێ دەستپێکردنەوەی هەناردەکردنەوەی کوردستان و چارەسەری کێشە هەڵوەستراوەکانی نێوان هەولێر وبەغدا .
بەشێوەیەکی گشتی دەتوانین بڵێن کە ، ئەم بانگهێشت کردن و سەردانە فەرمییەی ڕێزدار نێچیرڤان بارزانی و پێشوازیکردن لێ لەلایەن ئیمانوئێل ماکرۆن سەرۆکی فەڕەنسا لە کاتێکی هەستیار وگونجاودا ، جارێکی تر نوێبوونەوەی پشتیوانیکردنی نێودەوڵەتییە لە قەوارەی هەرێمی کوردستان و شکاندنی هەموو ئەو ئاستەنگ و گەمارۆیانە کە لەماوەی رابردوو لە دژی گەل و هەرێمی کوردستان بەکارهێنران و هەروەها پشتیوانیکردنە لە هەموو ئەگەرەکانی بەرفراوانبوونی جەنگی حەماس و ئیسرائیل و گروپ و تاقمە میلیشاکانی سەربەئێرانە لەناوچەکە بە پاساویی جۆراجۆر ، ئەوەش خۆی لە خۆیدا سیاسەت و دیپلۆماسییەتی سەرکەوتوویی هەرێمی کوردستان لە ناوچەیەکی پڕئالۆز و لە ناو ململانێی جەمسەرەکانی ناوچەکە وجیهاندایە .
