ئامادەكردنی :
هێلان ئیسماعیل
سازان حەمەد
قۆناغی سێیەمی بەشی ماتماتیك فاكەڵتی پەروەردەی زانكۆی سۆران
تەكنەلۆژیا بە گشتی دەتوانێت هەم كاریگەری ئەرێنی و هەم كاریگەری نەرێنی لەسەر منداڵان هەبێت. لەبەرئەوە گرنگە هاوسەنگییەك دروست بكەین بۆ ئەوەی دڵنیابین لەوەی كە منداڵان ئەزموونێكی تەندرووست و سەلامەتیان لەگەڵ تەكنەلۆژیادا هەیە.
لە لایەنی ئەرێنیەوە تەكنەلۆژیا دەتوانێت فێربوون و گەشەی منداڵان بەرز بكاتەوە. بۆ نموونە، تەكنەلۆژیای پەروەردەیی دەتوانێت یارمەتی منداڵان بدات بۆ پەرەپێدانی بیركردنەوەی ڕەخنەگرانە (Critical Thinking) و چارەسەركردنی كێشەكان (Problem Solving) و تواناكانی داهێنان (Invention Skills). لە ڕێگەی ئەپ و ماڵپەڕە پەروەردەییەكانەوە، منداڵان دەتوانن بەدواداچوون بۆ چەمك و بیرۆكەی نوێ بكەن، بەشداری چالاكییەكانی فێربوونی كارلێككارانە Interactive Learning بكەن و لەكاتی فێربوونیشدا كاتێكی خۆش بەسەر بەرن.
جگە لەوەش تەكنەلۆژیا دەتوانێت هەستی سەربەخۆیی و ئازادی بۆ منداڵان دابین بكات. بە پێدانی توانای كاركردن بە ئینتەرنێت، دەتوانن زانیاری بەدەست بهێنن و جیهان بە شێوەیەك بگەڕێن كە پێشتر نەدەكرا و ئاسان نەبوو بە شێوە كلاسیكیە كۆنەكە پێی بگەن. هەروەها تەكنەلۆژیا دەتوانێت یارمەتی منداڵان بدات بۆ پەرەپێدانی توانا گرنگەكانی ژیان، وەك خوێندنەوەی دیجیتاڵی یان بەرزكردنەوەی ئاستی خوێندن بە شێوەی دیجیتاڵی، كە بۆ پیشە و سەركەوتنی داهاتوویان پێویستە.
بەڵام كاریگەری نەرێنی تەكنەلۆژیا لەسەر منداڵانیش زۆرن. بۆ نموونە، زیادەڕۆیی لە كاتی بەكارهێناندا دەبێتە هۆی كێشەی تەندروستی جەستەیی، وەكو خراپی دۆخی جەستە، لاوازبوون و گرژبوونی چاو و قەڵەوی. سەرەڕای ئەوەش، بەركەوتن بە ناوەڕۆكی نەگونجاو یان زیانبەخش لە ئینتەرنێتدا، كە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانی كورد و عەرەب و جیهانی تەنیوە، دەتوانێت كاریگەری نەرێنی لەسەر باشی دەروونی و سۆزداری منداڵان هەبێت. هەروەها دەتوانێت كاریگەری لەسەر كارامەیی كۆمەڵایەتی و توانای دروستكردنی پەیوەندییەكی بەهێز لەگەڵ كەسانی دیكە هەبێت، چونكە منداڵان ئەگەری زیاتریان هەیە بەشداری چالاكییە ئۆنلاینەكان بكەن نەك كارلێكی كەسی.
بۆ دڵنیابوون لەوەی منداڵان ئەزموونێكی تەندروست و سەلامەتیان لەگەڵ تەكنەلۆژیادا هەبێت، گرنگە ڕێنمایی و سنوورێكی ڕوون بۆ بەكارهێنانی تەكنەلۆژیایان دابنێن. ئەمەش دەتوانێت لە ڕێی دانانی سنووری كات بۆ بەكارهێنان، چاودێریكردنی ئەو ماڵپەڕ و ئەپانەی كە بەكاریان دەهێنن، تەنانەت ئەو كەسانەش كە پەیوەندیان لەگەڵ دەبەستێت.
تەكنەلۆژیا بە گشتی دەتوانێت هەم كاریگەری ئەرێنی و هەم كاریگەری نەرێنی لەسەر منداڵان هەبێت. لەبەرئەوە گرنگە هاوسەنگییەك دروست بكەین بۆ ئەوەی دڵنیابین لەوەی كە منداڵان ئەزموونێكی تەندرووست و سەلامەتیان لەگەڵ تەكنەلۆژیادا هەیە.
لە لایەنی ئەرێنیەوە تەكنەلۆژیا دەتوانێت فێربوون و گەشەی منداڵان بەرز بكاتەوە. بۆ نموونە، تەكنەلۆژیای پەروەردەیی دەتوانێت یارمەتی منداڵان بدات بۆ پەرەپێدانی بیركردنەوەی ڕەخنەگرانە (Critical Thinking) و چارەسەركردنی كێشەكان (Problem Solving) و تواناكانی داهێنان (Invention Skills). لە ڕێگەی ئەپ و ماڵپەڕە پەروەردەییەكانەوە، منداڵان دەتوانن بەدواداچوون بۆ چەمك و بیرۆكەی نوێ بكەن، بەشداری چالاكییەكانی فێربوونی كارلێككارانە Interactive Learning بكەن و لەكاتی فێربوونیشدا كاتێكی خۆش بەسەر بەرن.
جگە لەوەش تەكنەلۆژیا دەتوانێت هەستی سەربەخۆیی و ئازادی بۆ منداڵان دابین بكات. بە پێدانی توانای كاركردن بە ئینتەرنێت، دەتوانن زانیاری بەدەست بهێنن و جیهان بە شێوەیەك بگەڕێن كە پێشتر نەدەكرا و ئاسان نەبوو بە شێوە كلاسیكیە كۆنەكە پێی بگەن. هەروەها تەكنەلۆژیا دەتوانێت یارمەتی منداڵان بدات بۆ پەرەپێدانی توانا گرنگەكانی ژیان، وەك خوێندنەوەی دیجیتاڵی یان بەرزكردنەوەی ئاستی خوێندن بە شێوەی دیجیتاڵی، كە بۆ پیشە و سەركەوتنی داهاتوویان پێویستە.
بەڵام كاریگەری نەرێنی تەكنەلۆژیا لەسەر منداڵانیش زۆرن. بۆ نموونە، زیادەڕۆیی لە كاتی بەكارهێناندا دەبێتە هۆی كێشەی تەندروستی جەستەیی، وەكو خراپی دۆخی جەستە، لاوازبوون و گرژبوونی چاو و قەڵەوی. سەرەڕای ئەوەش، بەركەوتن بە ناوەڕۆكی نەگونجاو یان زیانبەخش لە ئینتەرنێتدا، كە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانی كورد و عەرەب و جیهانی تەنیوە، دەتوانێت كاریگەری نەرێنی لەسەر باشی دەروونی و سۆزداری منداڵان هەبێت. هەروەها دەتوانێت كاریگەری لەسەر كارامەیی كۆمەڵایەتی و توانای دروستكردنی پەیوەندییەكی بەهێز لەگەڵ كەسانی دیكە هەبێت، چونكە منداڵان ئەگەری زیاتریان هەیە بەشداری چالاكییە ئۆنلاینەكان بكەن نەك كارلێكی كەسی.
بۆ دڵنیابوون لەوەی منداڵان ئەزموونێكی تەندروست و سەلامەتیان لەگەڵ تەكنەلۆژیادا هەبێت، گرنگە ڕێنمایی و سنوورێكی ڕوون بۆ بەكارهێنانی تەكنەلۆژیایان دابنێن. ئەمەش دەتوانێت لە ڕێی دانانی سنووری كات بۆ بەكارهێنان، چاودێریكردنی ئەو ماڵپەڕ و ئەپانەی كە بەكاریان دەهێنن، تەنانەت ئەو كەسانەش كە پەیوەندیان لەگەڵ دەبەستێت.
سەرچاوەكان
https://bmctv.krd/Detail.aspx?jimare=20798
https://kitn.net/babat/62032
