ئامادەكردنی:
شیما جمیل سعید
شیما صۆفی عمر
قوتابی قۆناغی سێیەمم بەشیی بیركاری فاكەلتیی پەروەردەی زانكۆی سۆران
حیجاب یان باڵا پۆشی لە ئیسلامدا ئەو جلوبەرگەیە كە هەموو جەستە و ڕازاندنەوەكانی ژن دادەپۆشێت، ڕێگری دەكات لە كەسانی نامۆ هیچ بەشێكی جەستەی یان ئەو ڕازاندنەوانە ببینن كە پێی دەڕازێنێتەوە، ئەگەر ژنەكە لە ماڵەكەی خۆیدا بێت، ئەوا حیجابەكە لە پشت دیوارەكانەوەیە، تەنانەت ئەگەر ڕووبەڕووی پیاوێكی بێگانە بێت، لە ناو ماڵ یان دەرەوەی ماڵ لەبەری دەكات، بۆیە دەبێت جلی ئیسلامی لەبەر بكات. حیجاب یەكێكە لەو ئەركانەی كە لە شەریعەتی ئیسلامدا واجبە لەسەر ئافرەتان هەركاتێك كچێك گەیشتە تەمەنی پێگەیشتووی، واتە ئەو تەمەنەی كە مێینە دەست بە سوڕی مانگانە دەكات و دەگاتە تەمەنی ئافرەتان.
لە ڕووی زمانەوانییەوە مانای حیجاب لە دەوری داپۆشین و ڕێگریكردن و ڕێگریكردن و شاردنەوەی شتێك، واتە داپۆشینی، و ژنێكی پەردەپۆش، واتە ژنێك كە بە داپۆشینی خۆی داپۆشیبێت، دەسوڕێتەوە. لە سورەتی مریەم لە ئایەتی ١٧ دا هاتووە: «بۆیە پەردەیەكی لە كەسانی تر وەرگرتووە جگە لەوان، بۆیە ڕۆحی خۆمانمان بۆ نارد، ئەویش وەك مرۆڤێكی تەواو بۆی دەركەوت” واتە: «بۆیە پەردەی لە كەسانی تر وەرگرتووە لە خێزانەكەی، لە خۆیان و لە خەڵك دەیشارنەوە”. واجببوونی حیجاب بە چەندین بەڵگەی قورئان و سوننەت ئاماژەی پێكراوە، هەروەها كۆدەنگی كردەیی ژنانی ئیمانداران لە سەردەمی پێغەمبەر محمدەوە تا سەردەمی خەلافەتی ڕاستەوخۆ و دواتریش، بەردەوام بووە جێبەجێ بكرێت تەنانەت دوای هەڵوەشاندنەوەی دەوڵەتی ئیسلامی بۆ دەوڵەتەكان لە ناوەڕاستی سەدەی چواردەهەمی كۆچیدا، كۆدەنگی میللەت لەسەری دامەزرا و دژایەتی نەبوو، هیچ موسڵمانێك بە درێژایی سەدەكان نییە، چ پێشینەیەكی یان جێنشینی، و بەم شێوەیە كاری هەموو موسڵمانان بە درێژایی سەدەكان دووبارە بووەتەوە و بە كۆی دەنگ كۆك بوون لەسەر ئەوەی ئەگەر ژنێك ئاشكرای بكات كە پابەندە بە داپۆشینی، ئەوا تاوانێكی قەدەغەكراوی كردووە كە دەبێت لێیەوە تەوبە بكات بۆ خودای گەورە.
ئیسلام حیجابی سەپاندووە لەبەر چەند هۆكارێك، وەك لە ئایەتی ٥٩ی سورەتی ئەحزابدا باس لە ئامانجی حیجاب كراوە، كە بریتییە لە: “ئەوە لە هەمووی گونجاوترە، كە بناسرێن و زیانیان پێ نەگات” لە پێناو پاراستنی ژنانی باوەڕدار، پاراستنیان ئەوان، پاكیزەیی خۆیان نیشان بدەن، و ڕێگری لە هێرشكردنە سەر كەسانی بێ ئەخلاقی بكەن. وە لە وتەی خودادا كە دەڵێت: ئەوە بۆ دڵتان و دڵیان پاكترە” ئاماژەیەك هەیە كە پەیوەندییەك هەیە لە نێوان ئەوەی چاو دەیبینێت و ئەوەی دڵ پێیەوە گرێدراوە، چاو ڕێگای ئارەزووە، بینینیش ئەو… پۆستی ئارەزو، كەواتە ئەگەر چاو نەیبینێت دڵ ئارەزووی ناكات، هەروەك چۆن پەردەكە بەسەر ئافرەتاندا سەپێنرا چونكە بابەتی نیگای پیاوانن كە فەرمانیان پێكراوە ڕێگری لێدەكرێت، و بەجۆرێك كە مامەڵەی پیاوێكی بیانی لەگەڵ ژنێكدا لەسەر بنەمای دەركەوتن و جوانییەكەی نەبێت، بەڵكو لەسەر بنەمای مرۆڤایەتی و ئەخلاقییەكەی بێت، كە لە ئەنجامدا بەبێ جیاوازی مافەكانی بەدەستبهێنێت.
تایبەتمەندییەكانی
ئەگەر ئەم تایبەتمەندییانە لە جلوبەرگێكی دیاریكراودا جێبەجێ بكرێن، ئەوا جلوبەرگی ئیسلامییە، ئەگەر هەندێكیشیان جێبەجێ نەكرا، ئەوا ئیسلامی نییە. سەبارەت بەوەی كە باس لەوە كرا كە داپۆشینی شان لە قورئاندا باس نەكراوە، خودای گەورە فەرمانی داپۆشینی بەشە تایبەتەكان بە گشتی و فەرمانی بە ژنان كردووە كە بە تایبەتی ئەو كارە بكەن، هەروەها باسی هەر ئەندامێكی دیاریكراوی نەكردووە. بۆیە قەدەغەی كرد لە نمایشكردنی ڕازاندنەوەكەیان لەبەردەم ئەو كەسانەی كە بۆیان دروست نییە سەیری بكەن و فەرمانی پێكردن شەرابەكە داپۆشن، واتە بیخەنە سەر گیرفانەكان، واتە كردنەوەی سنگەكە ، بەمەبەستی داپۆشینی قوڕگ و مل و گوێچكەكانیان بە پەردە، كە سەرپۆشەكەیە، چونكە ژنانی سەردەمی پێش ئیسلام سەریان دادەپۆشی و ئەوە بە دیار دەهێشتەوە.
خوای گەورە دەفەرموێ
قال الله تعالي: وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَي جُيُوبِهِنَّ… [النور:31].
وقال تعالي: يَاأَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلَابِيبِهِنَّ ذَلِكَ أَدْنَي أَنْ يُعْرَفْنَ فَلَا يُؤْذَيْنَ ( الأحزاب: 59 ).
فەقێناسان پێیان وایە، بە پشتبەستن بە بەڵگەی قورئانی پیرۆز و سوننەتی پێغەمبەر، مەرج هەیە كە دەبێت لە حیجابدا جێبەجێ بكرێن، بە گوێرەی ماڵی فەتوای میسر و ئەنجومەنی باڵای كاروباری ئیسلامی مەرجەكانی حیجاب بریتین لە پێویستە بەشە تایبەتەكانی ژنەكە دابپۆشێت، جگە لە دەم و دەستەكانی، بەپێی ئەوەی هەندێك دەڵێن: هەموو ئیمام و فەقێ موسوڵمانەكان كۆك بوون -كەس لێیان لانەدا- كە جگە لە دەموچاو و كفنی ژن هەموو شتێك لە واجبی داپۆشینی لەبەردەم بێگانەدا جێگیر كراوە. سەبارەت بە دەموچاو و كفن، عەقیدەی ئیمامی ئەحمەد، و تێڕوانینی دروستی عەقیدەی شافیعی، ئەوەیە كە ئافرەت دەبێت دەم و دەستەكانی لەبەردەم پیاوی غەیرە مەحرەمدا داپۆشێت، چونكە دەم و كفن عەورە لە ناوە مەرجەكانی بینین، و عەقیدەی ئەبو حەنیفە و مالیك ئەوەیە كە داپۆشینی ئەوان واجب نییە، بەڵكو خوازراوە، بەڵام زانایانی حەنەفی و مالیكی ماوەیەكی زۆر لەمەوبەر فەتوایەكیان دەركردووە كە ئەوە دەبێت دایانپۆشێت كاتێك ترسی لە وەسوەسە بۆی یان… ئەو. الجزیری دەفەرموێت: ئەندامە تایبەتەكانی ئافرەت بە پێی شافیعی و حەنبەلیەكان هەموو جەستەیەتی، وە دروست نییە بۆی دەربخات هیچ بەشێكی جەستەی خۆی لەبەردەم پیاوانی غەیرە مەحرەمدا دەربخات.
سەرچاوەكان:
١- محمد المقدم، “الحجاب لماذا ؟؟”، www.saaid.net، اطّلع عليه بتاريخ 22-8-2018، بتصرّف.
٢- طه فارس (15-11-2015)، “حجاب المرأة المسلمة”، www.alukah.net، اطّلع عليه بتاريخ 22-8-2018، بتصرّف.