زاری كرمانجی- بارزان:
ئەمڕۆ 40 ساڵ بەسەر ئەنفالكردنی هەشت هەزار بارزانی تێدەپەڕێت، لە رۆژێكی وەكو ئەمڕۆدا لە 31/7/1983 رژێمی بەعسی رووخاو بە پیلانێكی نەخشە بۆ كێشراو بەنهێنی گەماڕۆی ئەو كۆمەڵگە زۆرەملێیانەی دا كە بارزانییەكانی لێ نیشتەجێ بوون و بە دوو قۆناغ و لە كۆمەڵگەكانی قوشتەپە، بەحركە، هەریر و دیانا 8 هەزار بارزانی دەستگیر كران و راگوێزران بۆ خوارووی عێراق و زیندەبەچاڵكران.
تا ئێستە بە سێ قۆناغ شەش سەد و نەوەد و شەش ڕووفات هێنراونەتەوە و لە گۆڕستانی جینۆسایدكراوانی بارزان بە خاك سپێردراون، لە قۆناغی یەكەم لە 17-10- 2005، ڕووفاتی پێنج سەد و سێ كەس هێنرانەوە، لە 2014، نەوەد و سێ ڕووفاتی دیكە هێنرانەوە، ساڵی ڕابردووش سەد ڕووفاتی دیكە هێنراوە و لە بارزان بە خاك سپێردران، ئەمە لە كاتێكدایە هێشتا ڕووفاتی زیاتر لە حەوت هەزار و سێ سەد و چوار كەسی دیكە ماون كە بهێنرێنەوە.
تاوانی ئەوان تەنیا ئەوەبوو كە كورد بوون و بارزانی بوون، دوای ئەو كارەساتە كەسوكاری ئەنفالەكان هەموویان لە بارودۆخێكی نالەباری دەروونی زۆر خراپدابوون، بۆ گوزەرانی ژیانیشیان زەحمەتێكی زۆریان بینی.
بارزانییەكان، پێش ئەوەی بەر شاڵاوی ئەنفال بكەون، لە ساڵانی حەفتاكانی سەدەی رابردوو، بۆ باشووری عێراق راگوێزرابوون، دواتر لە ساڵی 1980 هێنراونەتەوە كوردستان و بەشێكیان لە ئۆردوگای قوشتەپە نیشتەجێكران، پێشتریش ژمارەیەكی دیكەیان لە ناوچەكانی خۆیان راگوێزرابوون و لە ئۆردوگاكانی دیانا و هەریر و بەحركە نیشتەجێكراون.
ئەنفالی بارزانییەكان بە راگواستن دەستی پێ كرد، لە شوێنی خۆیان بەرەو بیابانەكانی باشووری عێراق گواسترانەوە، دوای زیندەبەچاڵكردنی پیاوەكانیان ئێدی ئەركە سەختەكە ئافرەتان كێشاویان.
دادگای تاوانەكانی عێراق پاش 61 دانیشتن بڕیاری دا بە ناساندنی ئەنفالی گەلی كورد بە هەریەكە لە تاوانە نێودەوڵەتییەكان و تاوانی جەنگ و جینۆساید، هەروەها حكوومەتی عێراقی ڕاسپارد بە قەرەبووكردنەوەی كەسوكاری شەهیدان و قوربانیان و دۆزینەوە و ناساندنەوە و گەڕاندنەوەی ڕووفاتی شەهیدان بۆ زێدی خۆیان، بەڵام حكوومەتی عێراق هیچ كام لەو بڕیارانەی جێبەجێ نەكردووە، لەگەڵ ئەوەی بەپێی یاسا، دەبێ مووچە و ئیمتیازات لە لایەن حكوومەتی عێراقەوە بۆ كەسوكاری شەهیدان دابین بكرێت.
لە دەستووری عێراقدا هاتووە، حكوومەتی نوێ كە دوای ساڵی 2003 پێكهێنرا، دەبێت قەرەبووی كەسوكاری شەهیدان، زیندانیانی سیاسیی و زیانلێكەوتوانی دەستی رژێمی بەعس بكاتەوە. بەڵام هێشتا بەغدا قەرەبووی نەكردوونەتەوە.
