مافناس – سنار شێرۆكی
سزای دەستدرێژیكردنە سەر منداڵان لە عێراق چییە ؟ لەم دوایانەدا چەندین ڤیدیۆی ترسناك لە ئینتەرنێتدا بڵاوبوونەتەوە ، كە تێیدا پیاوان دەستدرێژی سەر منداڵان دەكەن.
گومانی تێدا نییە كە ئەم كلیپانە جەنجاڵییەكی گەورە و دۆخێكی تووڕەیی دروست دەكەن لەناو بینەراندا، هەروەها وا دەكەن پرسیار بكەن كە سزای تاوانی ئازاردانی سێكسی لە یاسادا هەیە، و دەبێت چ ڕێكارێك پەیڕەو بكرێت بۆ ئەوەی تاوانبارەكە سزا بدرێت و دادگایی بكرێت.
وەڵامی هەموو ئەم پرسیارانە بە یەكەوە دەدەینەوە، لەم بابەتەدا باس لە سزای دەستدرێژیكردنە سەر منداڵان لە عێراق بەتایبەتی دەكەین، بەڵام با سەرەتا وەڵامی ئەو پرسیارە بدەینەوە كە دەستدرێژیكردنە سەر منداڵان چییە، و هۆكارەكانی دەستدرێژیكردنە سەر منداڵان چین؟
- دەستدرێژیكردنە سەر منداڵان یان منداڵفرۆشی چییە ؟
دەستدرێژیكردنە سەر منداڵان، یان ئەوەی بە منداڵفرۆشی ناسراوە، بریتییە لە ئەنجامدانی كردەوە و ڕەفتاری سێكسی لەگەڵ منداڵانی كەم تەمەن بە مەبەستی تێركردنی ئارەزووی سێكسی مرۆڤ.
مەرج نییە ئەنجامدەری ئەم كردەوەیە گەورە بێت، چونكە ڕەنگە ئەویش تەمەنی خوار تەمەنی یاسایی بێت، بەڵام لە زۆربەی حاڵەتەكاندا لە خۆی بەهێزترە، و لانی كەم چوار ساڵ لە خۆی گەورەترە.
ئامارە جیهانییەكان لە ساڵی ٢٠٢٠دا، بەگوێرەی لێكۆڵینەوەیەك كە ڕێكخراوی تەندروستی جیهانی ئەنجامدراوە، دەركەوتووە لە كۆی ١٣ پیاو یەكێك و لە هەر ٥ ژن یەكێكیان دانیان بەوەدا ناوە كە لە تەمەنی منداڵیدا تووشی دەستدرێژیكردن بووە.
ئامارەكان ئاماژە بەوە دەكەن كە ڕێژەی ئەو كچانەی كە تووشی هەراسانكردن دەبن لە كوڕان زیاترە، بەڵام دایك و باوكان ئەم ڕاستیانە بە نهێنی دەهێڵنەوە لە ترسی ئەو فەزیحە و چەواشەكارییەی كە ڕەنگە بە درێژایی تەمەنیان بەدوای ئەم كچانەدا بێت. - جۆرەكانی دەستدرێژیكردنە سەر منداڵان چین؟
دەستدرێژی سێكسی بۆ سەر منداڵان چەندین شێوەی هەیە، و لەوانەیە بە یەكجار چەند جۆرێكی هەبێت، بۆ نموونە:
1- چاو لێكردنی منداڵ و پشكنینی بەشەكانی جەستەی بە شێوەیەكی نەشیاو.
2- ئاراستەكردنی دەربڕین و ئاماژەكان لە بەرامبەر هەراسانكەردا بۆ منداڵ كە هەڵگری مانای سێكسین.
3- بانگەوازی هەراسانكەر بۆ منداڵەكە بە دەنگێك یان وشەیەك كە ئاماژەیە بۆ پێشنیازی سێكسی.
4- بەركەوتنی هەراسانكەر بە قوربانییەكە بە هەر شێوەیەك بێت، وەك نزیكبوونەوە، دەست لێدان، هەستكردن، خۆ لێدان و هتد.
5- پۆشینی جل و بەرگ و نیشاندانی ئەندامی زاوزێی منداڵ.
6- هەڕەشەكردن و ترساندنی منداڵ تا ملكەچی داواكەی دەبێت.
7- هەراسانكەرەكە لێدوانی سێكسی سەبارەت بە جەستەی منداڵەكە داوە.
8- پیشاندانی وێنەی سێكسی بۆ منداڵەكە، یان گوتنی وشەی سێكسی لەبەردەمیدا.
9- بەدواداچوون و شوێنپێ هەڵگرتنی منداڵەكە بە بەردەوامی.
10- زیادەڕەوی لە نیشاندانی گرنگیدان بە منداڵەكە و پێدانی دیاری بە بێ هۆكار.
11- منداڵەكە بانگهێشت بكە بۆ ئەوەی ڕاستەوخۆ كردەی سێكسی ئەنجام بدات. - هەراسانكردنی ئەلیكترۆنی لە یاسای عێراقدا
لە سەردەمی ئێمەدا هەراسانكردنی ئەلیكترۆنی یەكێك لە باوترین جۆرەكانی هەراسانكردن ، بێگومان ئەمەش بۆ داگیركردنی پەیوەندییە دیجیتاڵییەكان و سۆشیاڵ میدیا بۆ هەموو ماڵێك و بەردەستبوونی لە دەستی هەموو منداڵێكدا دەگەڕێتەوە ،. هەراسانكردنی ئەلیكترۆنی منداڵان لەوانەیە لە شێوەی ناردنی وێنە یان ڤیدیۆی سێكسی بۆ منداڵەكە بێت - ڕێكخراوی “مود دی بویر- بوكیشی” ئاشكرای كرد، كە…
دەسەڵاتێكی تایبەت بە تاوانەكانی بازرگانیكردن بە منداڵان و ئیستغلالكردنی سێكسی لە ڕێگەی ئینتەرنێتەوە، ڕاپۆرتی دا كە وڵاتەكە شاهیدی بەرزبوونەوەی بێ وێنەی ئەم جۆرە تاوانە بووە، ئەمەش قەبارەی گەورەی كێشەكە و كاریگەرییە زیانبەخشەكانی بۆ سەر كۆمەڵگا بە گشتی ڕوون دەكاتەوە.
لە یاساكەدا هیچ ماددەیەك نییە كە سزای دەستدرێژیكردنە سەر منداڵان لە عێراق لە ئینتەرنێتدا دیاری بكات و نەتەوە یەكگرتووەكان داوا دەكات یاسای جیا جیا بۆ سزادانی دەستدرێژیكردنە سەر منداڵان سەبارەت بەم تاوانە قێزەونە، كە بۆ ئەنجامدەرانی.پێویستی بە زۆرترین سزا هەیە - لە كاتی دەستدرێژیكردنە سەر منداڵ چی بكرێت ؟
پێویستە دایك و باوكی منداڵەكە لەڕادەبەدەر ئارام و ژیر بن، و هەوڵبدەن بە هێمنی بە لەبەرچاوگرتنی تایبەتمەندی باس لە گەڵ منداڵەكە بكەن لەگەڵ ئەوەی بەركەوتەی بووە، ، هەڵبژاردنی كاتی گونجاو و دڵنیاكردنەوەی منداڵ كە بە هیچ جۆرەك سزا نادرێت.
دایك چاودێری كردار و جوڵەكانی منداڵ دەكات، هەروەها چاودێری باری دەروونی منداڵەكە دەكات و بە زیرەكی هەر گۆڕانكارییەك لە منداڵەكەدا هەبێت یان روو بدات تێبینی دەكات.
بەردەوام پشكنینی جل و بەرگی منداڵەكە بەتایبەت جلی ژێرەوە بكە و بەدوای شوێنەواری هەر خوێنێك سەر جلەكانیدا بەتایبەتی دوای گەڕانەوەی لە دەرەوە
لەكاتی پشتڕاستكردنەوەی ئەوەی كە منداڵێك دەستدرێژی كراوەتە سەر، یان تەنانەت گومانی لێدەكرێت، دەبێت دایك و باوك منداڵەكە ببەنە لای پزیشكی پسپۆڕ و دەستبەجێ پشكنینی پزیشكی بۆ بكەن.
دووەم شت كە پێویستە دایك و باوك پەیڕەوی لێبكەن ئەوەیە كە منداڵەكە بە زووترین كات پێشكەشی پزیشكی پسپۆڕی دەروونی بكەن، چارەسەری دەروونی لەم جۆرە حاڵەتانەدا ئەگەر بە جددی و بە گرنگییەوە وەربگیرێت، ئەنجامێكی بەرچاو بەدوای خۆیدا دەهێنێت. - توخمەكانی تاوانی ئازاردانی سێكسی
هەر تاوانێك پێویستی بە بوونی چەند توخمێك هەیە، وەك تاوانی دەستدرێژی(الاغتصاب)، و تاوانەكانی پەیوەندیدار وەكوو دەستدرێژی، هەراسانكردن، بێزار كردنیی ئەلیكترۆنی و هاوشێوەكانی(جرائم كهتك العرچ والتحرش والابتزاز الإلكترونی )، بە جەریمەداناندرێت مەگەر توخمەكانی تاوان بونیان هەبیت، و بۆ تەواوكردنی تاوانی دەستدرێژی سێكسی بەگشتی، ٣ پێویستە توخمە سەرەكییەكە بونیان هەبیت، ئەوانیش: - گۆشەی یاسایی
دەبێت دەقێكی یاسایی دیاریكراو هەبێت كە ئەم كارە ئیدانە بكات و دان بە سەپاندنی سزایەكی دیاریكراودا بەسەر ئەنجامدەرەكەیدابسەپێنێت، بۆیە تاوان و سزایەك نییە ئەگەر دەقێكی یاسایی بۆی نەبێت. - پایەی مادی
پێویستە مرۆڤ كردەوەیەكی جەستەیی ئەنجام بدات وەكوو نیشاندانی جەستە بە كەسێكی دیكە و دەست لێدان یان ئەو بارودۆخانەی كە لە سەرەوە باسی لێوە كرا و ببیتە هۆكاری ئەوەی هەرەشە لە كۆمەڵگا بكات و ببیتە هۆكاری نلئارامی كۆمەڵگا - پایەی ئەخلاقی
واتە تاوانبار كردەوەیەك ئەنجام دەدات كە دەبێتە هۆی دەستدرێژیكردنە سەر كەسێكی تر بە ئەنقەست، واتە دەبێت پاڵنەرێك لە پشت ئەنجامدانی تاوانەكەوە هەبێت، ئەویش تێركردنی ئارەزووی سێكسی خۆیەتی. - سزای دەستدرێژیكردنە سەر منداڵان لە عێراق
سەرەڕای ئەوەی عێراق بەدەست گێژاوی و گۆڕینی حكومەتەكانەوە دەناڵێنێت، بەڵام یاساكەی بە یەكێك لە باشترین یاساكان دادەنرێت، هەروەها ئاگاداری كاروباری خێزان و منداڵ و ژنانی و بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژی منداڵان بووە و سزای بۆ دیاری كردووە، یاسادانەری عێراقیش گرنگی بە بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژی ژنان و سەپاندنی سزای گونجاوی داوە. - تاوانەكانی دەستدرێژیكردنە سەر منداڵان لە زۆربەی بڕگەكانی یاسای وڵاتانی عەرەبیدا لە نێو تاوانە سێكسییەكاندا جێگیركراون، جگە لە شانشینی بەحرەین و شانشینی ئیمارات كە یاسای تایبەتیان هەیە بۆ دەستدرێژیكردنە سەر منداڵان.
ئەمەش بە نادادپەروەرانە دادەنرێت، چونكە تاوانەكانی دەستدرێژیكردنە سەر منداڵان بە گشتی لە چوارچێوەی یاسای سزادانی سێكسیدا جێگیركراون، ئەمەش دەبێتە هۆی دروستبوونی ئاستەنگ لە سزادانی تۆمەتباردا لە ڕێڕەوی دادپەروەریدا.
سەبارەت بە سزای دەستدرێژیكردنە سەر منداڵان لە عێراق، یاسای عێراق تاوانی دەستدرێژیكردنە سەر منداڵانی بە تاوان زانیوە، و لەژێر هەلومەرجی قورستردا خستووەتە نێو سزاكانەوە، بەمەش زۆرترین سزا بەسەر تاوانبارەكەدا سەپێنراوە.
یاسای عێراق لە مادەكانی ژمارە 396 و 397 لە یاسای سزادانی ژمارە 111ی ساڵی 1969 باس لە تاوانی ئازاردانی سێكسی دەكات
هەركەسێك دەستدرێژی بكاتە سەر شەرەفی كەسێكی تر، ژن بێت یان نێر، یان هەوڵی پێشێلكردنی شەرەفی بدات بەبێ ڕەزامەندی خۆی بە هەریەكێك لەو ڕێگایانەی پێشتر باسمان كرد، بە زیندانیكردن بۆ زۆرترین ماوەی ٧ ساڵ سزا دەدرێت
لە بڕگەی دووەمی ماددەی ژمارە 393ی یاسای سزادانی عێراقیدا هاتووە، تاوانی دەستدرێژیكردنە سەر منداڵان بارودۆخێكی قورسترە.
لەسەر ئەم بنەمایە، هەركەسێك دەستدرێژی كردبێتە سەر منداڵێكی خوار تەمەنی ١٨ ساڵ، زیندانیكردنی تاوانبار بۆ ماوەی ١٠ ساڵ زیاتر نەبێت. - سزادانی دەستدرێژیكردنە سەر منداڵان لە ئیسلامدا
ئیسلام دەستدرێژیكردنە سەر منداڵان بە تاوانێكی سەرزەنشتكراو و قێزەونێكی قەدەغەكراو دەزانێت كە لە تاوانی زینا زیاترە، بەتایبەتی ئەگەر كەسوكاری منداڵەكە بێت.
مناڵەكانی هەراسانكەر دەبێ دایبپۆشن نەك ئاشكرای بكەن و بە حیكمەتەوە ئامۆژگاری بكەن، مەگەر پێویست نەبێت بۆ گۆڕینی خراپە، سەبارەت بە ژنەكەش ئەگەر دڵنیا بوو كە مێردەكەی كەوتۆتە ناو ئەم گوناهەوە، دەبێت ئامۆژگاری بكات لە ڕاستدا و ئەگەر ئەو ڕەتی نەكردەوە، ئەوا دەبێت لێی جیاببێتەوە.
لە كۆتاییدا دەڵێم، ئیتر دەستدرێژیكردنە سەر منداڵان تەنها تاوان نییە، بەڵكو بووەتە پەتایەكی بەربڵاو لە كۆمەڵگەی عەرەبیدا بەتایبەتی، بەتایبەتی لە چوارچێوەی بنەماڵەدا، بۆیە دەنگی خۆم دەخەمە پاڵ دەنگی هەموو ئەو كەسانەی كە داوای حەتمی یاسای ڕێگریكردن دەكەن بۆ دەستدرێژیكردنە سەر منداڵان كە دەیانپارێزێت و مافەكانیان گەرەنتی دەكات لە ئەگەری ئاشكرابوونیان
