نرخی كاڵا و خۆراك %20 دابەزیوە

محەمەد هەسنانی – سۆران:
دوای كردنەوەی بەڕێوەبەرایەتی چاودێری بازرگانی سۆران، هاووڵاتییانی دەڤەرەكە خوازیارن چاودێری زیاتر بخرێتە سەر بازاڕ. بەڕێوەبەری چاودێری بازرگانی سۆرانیش دەڵێت:” كاری ئێمە بریتییە لە چاودێری كردنی نرخی كەلوپەل و پسوولە و نرخ هەڵواسین و چەند بابەتێكی دیكە.
موحسین عیسا، دەرچووی زانكۆ، بە زاری كرمانجی راگەیاند:”یەكێك لەو هۆكارە سەرەكیانەی كە وادەكات نرخی كاڵا و خواردن لە بازاڕ بەرز بێتەوە، بۆ هۆكاری نەبووی چاودێرییەكی تووند لەسەر نرخی شمەك و خواردن دەگەڕێتەوە، چونكە گەر چاودێرییەكی توند نەبێت لەسەر نرخی شمەك و خۆراك لە بازاڕدا، ئەم چاودێرییە لاوازبێت، ئەوا بازرگانان ئەم لاوازییە بە هەڵ دەقۆزنەوە، بۆ ئەوەی یاری بە نرخی شمەك و خواردن بكەن و نرخ بەرز بكەنەوە، بۆ ئەوەی لەو ڕێگەیەوە قازانجی زۆرتر بەدەست بهێنن، ئەوەش لەرێگەی قۆرخكردنی شمەك و خۆراكەوە، ئەمەش وا دەكات شمەك و خۆراك لە بازاڕدا كەم ببێتەوە، بە كەمبوونەوەش خواست لەسەر ئەم شمەكە یان خۆراكانە زیاد دەبێت، بۆیە هاووڵاتی بە هەر نرخێك بێت ئەم شمەكە یان ئەو خۆراكە دەكڕێت، چونكە پێداویستییەكی رۆژانەیە و پێویستی پێیەتی، لێرشدا بازرگانەكان بۆ بەرژەوەندی تایبەتی خۆیان و قازانجی زیاتر نرخی ئەم پێداویستییە بەرز دەكەنەوە”.
ئاماژە بەوەش دەكات:” نەبوونی چاودێرییەكی توند لەسەر بازاڕ، بەتەنها نابێتە هۆی بەرزبوونەوەی نرخی شمەك و خۆراك، بەڵكو كاڵاو خۆراكی كواڵێتی خراپیش لەلایەن بازرگانانەوە دەخرێتە بازاڕە و لە چەندین رووەوە كاریگەری خراپی دەبێت بەتایبەتیش لەرووی تەندروستییەوە، پێویستە چاودێرییەكی توندتر بخرێتە سەر بازاڕ، لەڕووی نرخ، كواڵێتی و پاك و خاوێنی، ئەویش بە پێدانی دەستەڵاتێكی تەواو بەم لیژنانەی بەم جۆرە كارانە هەڵدەستن، بۆ ئەوەی سەرپێچیكاران بە توندترین شێوە بەپێی یاسا سزا بدرێن”.
عیسا، ئەوەش دەخاتەڕوو:” كردنەوەی بەڕێوەبەرایەتی چاودێری بازرگانی لە سۆران گرنگی و تایبەتمەندی خۆی دەبێت، چونكە یەكێك لە ئەركە سەرەكییەكانی ئەم دامەزراوەیە، چاودێری كردن و جێگیركردنی نرخی شمەك و خۆراكە لە بازاڕدا، ئەویش لەڕێگەی چاودێریكردنی نرخی شتومەكەكان بەپێی نرخی رۆژ و دروستكردنی ململانێ لە نێوان بازرگانەكاندا، بۆ ئەوەی شمەك و خۆراك بە هەرزانترین نرخ بخەنە بازاڕەوە، هەروەها یەكێكی تر لە ئەركەكانی بریتییە لەوەی ئەم دامەزراوەیە رێگە نادات شمەك و خۆراكی كواڵێتی نزم بخرێتە بازاڕەوە، بۆیە بوونی چاودێری بازرگانی رۆڵێكی گرنگی دەبێت لە چاودێری كردنی شمەك و خۆراك لە رووی نرخ و كواڵێتییەوە”.
عامر قادر، پیشەی دووكاندارە لە بازاڕی سۆران، بە زاری كرمانجی گووت:” فراوانكردنی چاودێری بازرگانی لە بنكەوە بۆ بەڕێوەبەرایەتی جێگەی خۆشحاڵییە، هەر دام و دەزگایەك ئەرك و كاری خۆی دیارە، ئەگەر بەبێ جیاوازی بەكاری خۆیان هەستن و سنوورداربێ بێشك خزمەت و بەرهەمەكەی روونە كەس ناتوانێ هێلی سوور ببەزێنێ و بەرامبەر شكاندنی یاساش سزایەك هەیە، بەم چەشنەش دەتوانن كۆنتڕوڵی بكەن، لەگەڵ ئەوەشدا من نەك بە كردنەوەی بەڕێوەبەرایەتی چاودێری بازرگانی، بەڵكو بە بنكەش دڵخۆش نابم ئەگەر كارا نەبێ و كۆنتڕۆڵی بازاڕ نەكات”.
موسلم دۆڵەمەری، رۆژنامەنووس و چالاكوانی كۆمەڵی مەدەنی، بۆ زاری كرمانجی ئاماژەی بەوەدا:” چاودێریكردن و كۆنتڕۆڵكردنی بازاڕ بۆ یەك نرخی و یەك كواڵێتی كارێكی زۆرئاسانە، ئەگەر لایەنی پەیوەندار مەبەستی بێت، بۆ نموونە بۆچی لە وڵاتێكی خاوەن سەدان ملیۆن كەس نرخەكان یەكن و كواڵێتی زۆر باشە، بێگومان وڵامی هەموومان ئەوەیە چونكە یاسا هەیە و لە پاڵ یاساش بازرگانی نیشتمانپەروەر و مرۆڤدۆست و خاوەن وێژدان هەیە، ناڵێم لە وڵاتی ئێمە یاسانییە و ئەمجۆرە بازرگانانەشمان نییە، بەڵێ یاسا هەیە، بەڵام بڕیاردەری یاساو جێبەجێكار كەمە، بازرگان هەیە بەڵام نیشتمانپەروەر و مرۆڤدۆست و خاوەن ویژدانمان كەمە، چونكە رۆژانە دەبینین چ بازرگانییەك بە گیرفانی هەژارانەوە دەكرێت، نرخەكان و كوالێتی كەل و پەل، لە بازاڕ دەبینین لە نێوان چەند مەترێكی بازاڕدا چەندان جۆری نرخ بەپێی ویستی فرۆشیار لەسەر كەل و پەلەكان دانراوە، كە سەرچاوەشیان یەك بازرگان و یەك كۆگایە”.
ئەم رۆژنامەنووسە، پێشیوایە:” دەیان فەرمانگە و بەڕێوەبەرایەتی چاودێریكردنی بازرگانی بكرێنەوە، ئەگەر دەستەڵاتێكی راستەوخۆیان نەبێت و كەسانێكی بوێر و دڵسۆز نەبن بێسوودە، چونكە رۆژانە لە چاوی كامێرای تیڤیەكان و دەیان ئەكاونت و رۆژنامەكان .. هتد، دەبینین بەدەیان تۆن لە خۆراك و یان كەلوپەلی تر دەستیان بەسەردا گیراوە و لەناو بردراون جا بە هەر هۆكارێك بێت، بەڵام هەمان بازرگان یان فرۆشیار بەردەوامە لەسەر كارەكەی، چونكە واسزا نادرێت كە دووبارەی نەكاتەوە، بۆ نرخەكانیش بەهەمان شێوە دەبێ سزایەكی وابدرێت، بۆ ئەوەی هەرگیز نەتوانێ جارێكیتر یاری بە گیرفانی هەژاران بكات، ئەویش بەپێبژاردنێكی زۆر و تا دەگاتە زیندانی كردن”.
لە كۆتایی راپۆرتەكەدا سەفا دۆڵەمەری، بەڕێوەبەری چاودێری بازرگانی سۆران، بە زاری كرمانجی گوت:” پێشتر تەنها بنكەی چاودێری بازرگانی لە سۆران هەبوو، لە دوو هەفتەی رابردوو بڕیاری بە بەڕێوەبەرایەتی لەلایەن بەرێوەبەری گشتی چاودێری بازرگانی هەولێر واژۆ كرا، من وەك بەڕێوەبەری ئەم بەرێوەبەرایەتییە دەست بەكاربووم”.
بەڕێوەبەری چاودێری بازرگانی سۆران، گووتیشی:”هەموو هەوڵێك دەخەینە گەڕ بۆ ئەوەی زۆرترین خزمەت بە چین و توێژەكانی ئیدارەی سۆران بكەین، كە كاری ئەم بەڕێوەبەرایەتییە خۆی لە چاودێریكردنی نرخی كەلوپەل و پسوولە و نرخ هەڵواسین هەندێك بابەتی تر دەبینێتەوە”.