ن/ هێلین شهاب محمد
میرنشین :بریتییە لە جۆرە رێکخستنی رامیاری و کۆمەڵایەتی ئابووری ناوچەکە،کە لە بەرێوبردنی کاروبارەکانی ناوخۆدا سەربەخووبوونە ،بەڵام لە پەیوەندییەکانی دەرەوە سەربەخووبوونە،نەیانتوانی سەرتاسەری کوردستان بە تەواوەتی بگرێتەوە و رادەی دەسەڵاتی میرنشینەکان ،لەگەل یەکتر جیاواز بوون وەک یەک نەبوون .
میرنشینی هەزبانی زاراوەی ئەم میرنشینە بۆچونی جیاوازە دەربارەی هەیە ئەم ناوە کە لە هوزێکی کوردی نیشتەجی نێوان. ناوچەکانی هەولێر و ئازەربایجان بووە یاخود بوچونی تر هەیە دەلێت کە زاراوەی هەزبانی لە ناوی (هەزبینی)کرمانجی باکووری زمانی کوردییە وەرگیراوە بە مانای گەورە دێت وە بوچونی تر دەلێت کە ناوەکە لە هوزێکی کوردی هاتووە کە نیشتەجی ناوچەی شاخاوی خۆرهەلاتی موسل بووە .شوێنی جوگرافیای ئەم میرنشینە لە شاری هەولێر و دەوروبەری لە لایەن هوزی هەزبانیەوە دامەزراوە شاری هەولێر باکووری شاری بەغداد پایتەختی دەولەتی خەلافەتی عەباسی و باشووری خۆرهەلات شاری موسل بووە هوکاری دامەزراندنی ئەم میرنشینە بۆ بوشایی سیاسی دەگەرێتەوە .لە نیوەی دووەمی سەدەی چواردەمی کوچی بەرامبەر نیوەی دووەمی سەدەی دەیەمی زاینی سەریهەلدا.هوکاری سەرکی لاوازی خەلافەتی عەباسی بووە بە هوی دەسلاتداریی بویهییەکان وە لە لایەکی تر سەرهەلدانی میرنیشنەکانی دیکە ئەم میرنیشنە کاریگەریی لەسەری هەبووە ، کە ئەویش بنیاتی دەسەلاتیکی سەربەخوی خویی هەبێت لەو شوێنەو کەسایەتی وکو ( ئەبوئەلهیجای هەزبانی ) سەروک هوزی هەزبانی کە ئەویش کاریگەریی بەرچاوی هەبووە لەسەر دامەرزاندنی ئەم میرنیشینە. هەلکەوتنی شوێنەکەش کاریگەریی هەبووە کە هەولێر بووە شوینەکە ناوچەیەکی کشتوکالی و دەوکەمەند بووە بە دەرامەتی کشتوکالی و سامانی ئاژەلداری وە گەلێك فەرمانرەوایی بەهێز فەرمانرەوایەتی ئەم میرنیشنەی کردووە کە رولی بەرچاویان گێراوە تا ئەم میرنیشنە گەیاندوتە پایەیی دەسەلات ئەوانیش( ئەبولهیجای هەزبانی، عیسای کوری موسا ، سالار کوری موسا ، ئەبولحەسەن کوری موسەکی هەزبانی، ئەبو علی ، ابو لهیجا) ئەم فەرمانراوایانە یەك لە دوای یەك بوون بە دەسەلاتداریی ئەم میرنیشینە کە توانیویانە ( ١٧٠) سال لە تەمەنی ئەم میرنیشنە تومار بکات ، پەیوەندی ئەم میر نیشنە بە هەمان شیوەی میرنیشنەکانی تری پێش خوی پەیوەندی لەگەل دەرەوە دا هەبووە ، میرنیشنی هەزبانی پەیوەندی لەگەل ( عوقەیلییەکان) پەیوەندیەکی باشیان هەبووە پەیوەندیان نەپچراندووە کە چەندین جار هاوکاری کردووە لە گێرانەوەی دەسەلاتی لە دەستی نەیارانی . و پەیوەندی لەگەل ( حەکیمییەکان) دا ئەمانە کە هوزیکی کوردی ناوچەی هەولیر بوون رولیان هەبووە لە سەر پێ وەستانی ئەم میرنیشنە ئەمەش ئەوە دەگەینێت کە هاوکاری میرنیشنەکە بووە بە حوکمی ئەوەی لەو شوینەی کە لێ بوونە ،رولی لە میژوودا ئەم میرنیشنە لە میژوودا رولی کەم نەبووە کە وەکو پایەکی گرینگی دەولەت دانراوە لایەنی ئابووری کە گرینگیەکی زوری بەلانەکانی تر بەرێوبردن چەندینی تر هەموو ئەمانە بوونی و رولی ئەم میرنیشنەمان بو دەردەخات،روخانی ئەم میرنیشنە دەگەرێتەوە بو ململانێ نیوان ئەندام ودەسەلاتدارانی ئەم میرنیشنە لەسەر دەسەلات هەروەها دەستێوەردانی دەرەکی کە یەکێک بووە لە هوکارە گرینگەکانی رووخانی ئە میرنیشنە بە تایبەتی دەستێوەردانی هوزی عوقەیلیی عەرەبی لە کاروباری ناوەخویی کە وایکرد یەکێتی میرنیشنی هەزبانی بخاتە مەترسیەوە وە لایەکی ترەوە ململانی نیوان هەردوو میرنیشنی ( هەزبانی و حەکیمی) لە چەند کاتی جیاواز دا ، هەموو ئەمانە هوکار بوون بو روخانی ئەم میرنیشنە تا دواجار لە لایەن حکومەتی ( ئەتابەکی زەنگی) ئەو بارودوخەی هەزبانی قوستەوە لە سالی ٥٣٤ـ ١١٣٩ز پەلاماری شاری هەولیری دا بە تەواویی دەستی بەسەر میرنیشنەکە ی دا گرت.
لە ئەنجامدا ئەم میرنیشنە زانیمان کە لە کوئ سەری هەداوە زاراوەی ئەم میرنیشنە لە جیەوە هاتووە ج رولکی هەبووە لە میژوودا بە دەستی کئ روخاوە لەبەر ج رووخاوە .
