شوانە جەلیل حەمەد
قوتابی بەشی مێژوو- قۆناغی چوارەم زانکۆی سۆران
دیواری بەرلین بەربەستێکی فیزیکی بوو کە شاری بەرلینی پایتەختی ئەڵمانیای لە ساڵی ١٩٦١ تا ١٩٨٩ دابەشکرد، لەلایەن کۆماری دیموکراتی ئەڵمانیا (GDR، ئەڵمانیای ڕۆژهەڵات)ەوە دروستکرا بۆ ئەوەی لە کاتی جەنگی سارددا هاوڵاتیان بەرەو ڕۆژئاوا هەڵنەکەن. دیوارەکە بوو بە هێمای پەردەی ئاسن، دابەشبوونی سیاسی و ئایدیۆلۆژی لە نێوان ڕۆژهەڵات و ڕۆژئاوا لە سەردەمی شەڕی سارددا. دیوارەکە لە ڕاستیدا دوو دیوار بوو، یەکێکیان لە هەردوو لای شارەکە بوو، لە نێوانیاندا “شریتی مردن” بوو. شریتی مردن ناوچەیەکی زەوی بوو کە بە توندی پاسەوانی دەکرا و تاوەری چاودێری و سەگی پاسەوانی تێدابوو، بۆ ئەوە دروستکرابوو کە خەڵک نەتوانن سنوور ببڕن. هەروەها پڕ بوو لە مین و تەڵەی دیکە، ئەمەش مەترسیدار بوو بۆ هەر کەسێک کە هەوڵی تێپەڕاندنی بدا. ئەو دیوارە هەوڵێک بوو لەلایەن کۆماری ئیسلامیی ئێرانەوە بۆ ئەوەی خەڵک لە بەرلینی ڕۆژهەڵات و دەوڵەتی سۆسیالیستی بەجێبهێڵن. حکومەتی جی دی ئاڕ ترسی ئەوەی هەبوو کە هاوڵاتیانی خۆیان بەدوای ژیانێکی باشتردا بگەڕێن لە ڕۆژئاوا و مەبەستی دیوارەکەش بۆ ئەوە بووە کە ئەوان نەتوانن هەڵبێن. دیواری بەرلین بۆ ماوەی نزیکەی ٣٠ ساڵ وەک بەربەستێکی جەستەیی و دەروونی کاری کرد. خێزان و دۆست و خۆشەویستانی لەیەکتر جیا دەکردەوە و بیرهێنانەوەی بەردەوامی ڕژێمی ستەمکار بوو لە ئەڵمانیای ڕۆژهەڵات. هەروەها دیوارەکە واقیعی سەختی شەڕی ساردی نێوان هەردوو ئەڵمانیای بەهێزتر کرد. ڕووخانی دیواری بەرلین لە ساڵی ١٩٨٩ سەرەتای کۆتایی هاتنی شەڕی سارد و یەکگرتنەوەی ئەڵمانیا بوو. کردنەوەی دیوارەکە شەپۆلێکی ئازادی و دیموکراسی لە سەرانسەری ئەوروپای ڕۆژهەڵاتدا هەڵگیرساند و هێمای کۆتایی سەردەمی سەرکوت و دابەشبوون بوو. دیواری بەرلین بیرهێنانەوەیەکی بەهێزە بۆ ڕابردوو و هێمای هیوا بۆ داهاتووە. وەک وەبیرهێنانەوەیەک بۆ هێزی ئازادی و دیموکراسی، و گرنگیی هەرگیز وازنەهێنان لە بەرامبەر ستەمدا وەستاوە.