لە سەردەمی عەباسی چوارەم (447-565ک)
سروە رەفیق عوسمان عبدۆ
هێدی ئیسماعیل عوسمان عبدۆ
سەردەمی عەباسی چوارەم بە ماوەی دەسەڵاتی سەلجوقیەکان دەست پێ دەکات لە ساڵی (447ک)تا وەک و ساڵی (565ک)بەردەوام دەبێت سەلجوقیەکان دەگەڕێنەوە سەر سەلجوقی کوڕی تقاق یان دەقاق کە یەکێک بوە لە سەرکردە تورکەکان کە لە وڵاتی ماوڕە النهر نزیک شاری بخاری نیشتەجێ بون دەقاق کە دەکاتە باوکی سەلجوق کەسێکی بە سافو هەیبەت ولێزان بوە سەرۆکی تورکە غوزەکان بو ئەوان لە قسەوبڕیاری دەقاق دەرنەدەچون گوێڕایەڵی فەرمانەکانی بون لە سەردەمی دەقاق پاشای تورکەکان لەشکری خۆی کۆ کردەوەو بۆ هێرش کردنە سەر وڵاتی موسڵمانان دەقاق ویستی ڕێگای لێ بگرێت بەڵام سەرکەوتو نەبو دواتر دەنگەدەنگ پەیدابوو دەقاق زلیەکی لە پاشای تورکەکان دا تواتر پاسەوانەکان دەقاقیان دزگیر کرد بەڵام لە دواتر دد ئاشت بونەوە وە هەروەها لە دوای هێرشەکە سەلجوقیەکان دەسەڵاتیان لە موسڵمانا وەرگرت وە هاتە ڕادەیەک کە باجیشیان لە موسڵمانان وەردەگرت. شۆرشی بەساسیر
لە سەردەمی دەوڵەتی عەباسی چوارەم (447-565ک)
لە سەرەتای هاتنی تغرلبەگ ڕوبەڕوی کۆمەڵێک گرفت بویەوە بە تایبەت لە شارەکانی موسڵو دیاربەکرو شەنگال کە بریتی بو لەو ڕاپەڕینەی کە تورکەکان بە سەرکردایەتی ئەبوحاریسی بەساسیری کە وتاری هەینی لە بغدا لە سەر ناوی خەلیفەی فاتیمی خوێندرایەوە بۆ ماوەی ساڵێک لە ڕاستی دا شۆرشی بەساسیری پەیوەندی هەبوو بە سیاسەتی بوهیەکان بەرامبەر خەلافەتی عەباسی چونکە لەسەردەمی ئەبوالکەجار (435-440ک)بوهیەکان خۆیان لە فەتیمیەکان نزیک دەکردەوە بە مەبەستی فشار خستنە سەر خەلیفەی عەباسی بینترسێنێ لە بەرامبەردا خەلیفەی حەباسی خۆی لە سەلجوقیەکان نزیک دەکردەوە بۆ فشار خستنە سەر بوهیەکان بۆیە دەکرێت بڵێین ململانێی نێوان بەساسیرو خەلافەتی عەباسی بریتی بوو لە ململانێی نێوان بوهیەکان و خەلافەتی عەباسی بێجگە لە ململانێی نێوان شیحەو سونەو عەباسیەکان و بوهیەکان
گینگترین تایبەتمەندیەکان لە سەردەمی دەوڵەتی عەباسی چوارەم (447-565ک)
یەکەم: پەیوەندی نێوان خەلافەتی حەباسی و بێزنتیەکان
ئیبن ئەسیر باس دەکات کە ئاشتی نامە لە نێوان تغرلبەگ و پاشای ڕۆمانیەکان ببەستێ وە ڕێکەوتنەکەیان واژو کرد لە نێوانیەن ئاڵوگۆڕی کراوە بەڵام دیارە ئەوە بەردەوام نەبوە لە ساڵی (455ک)یەکێک لە پاشاکانی ڕۆمانیەکان هێرشی کردە سەر خاکی موسڵمانان بەڵام دەزگیر دەکڕێ (400)هەزار دەبەخشێت بۆ خۆ ئازاد کردن بەڵام ئیبڕاهیم یەناڵ ڕازی نابێ ڕەوانەی کن تغرولبەگ کرا وە داوای لە نسرو دەولەی مەڕوانی کرد کە داوا لە تغرولبەگ بکات بۆ ئەوەی ئازادی بکات وە بێ بەرامبەر ئازادی کرد لە بەرامبەر دا جوانترین دیاری بۆ تغرولبەگ ڕەوانە کرد وەتا بێزنتیەکان شکستیان خوارد بەرامبەر دەوڵەتی عەباسی کە لەو سەردەم سەلجوقیەکان فەرمانڕەوایەن دەکرد لە خاکی موسڵمانان دوای شکستە گەورەکەی بێزنتیەکان دەوڵەتی حەباسی باجی لە بێزنتیەکان وەردەگرت وە دوای کۆتای هاتنی شەڕەکە ڕێکەوتن کرا لە نێوانیەن هۆکارەکانی شکستی بێزنتیەکان هەر ئەوەندە نەبو بەلکو حیساب نەکردنی بۆ ئەو مرتزەقەی لە نێو سوپاکیەن دابو ڕۆمانی بون کە هەستی برایەتیان بۆ سەلجوقیەکان جوڵا الب اسەلان چەند مەرجێکی بۆ ئازاد کردنی ئیمپڕاتۆی ڕۆمانوسی چوارەم دانە
1 ئاشتەوای نێوانیان پەنجا ساڵ بخایەنێ
2 ئیمپڕاتۆر بەرامبەر ئازادکردنی ملیۆنێک ۆ پێنج سەد هەزار بدات
3 هەرکات سوڵتان پێویستی بە سوپای ئەوان بوو دەبێت سوپای بۆ ڕەوانە بکات
4 ئیمپڕاتۆر لە سەری پێویست بوو هەموو دیلە موسڵمانەکان ئازادبکات
دووەم:سیستەمی حوکمڕانی خەلافەتی حەباسی چوارەم (447-565ک)لە سەردەمی حوکمڕانی سەلجوقیەکان
سەبارەت بە پەیوەندی نێوان خەلیفەی عەباسی و سەلجوقیەکان ئەگەر چی خەلیفەی عەباسی دەسەڵاتێکی ئەوتۆی نەبوو جگە لە ناوهێنانیەن لە وتاری هەینی وە دەسەڵاتە دینیەکە بەڵام بارودۆخی خەلیفەی عەباسی سونە مەزهەبەکان لە سەردەمی سەلجوقیە سونە مەزهەبەکا بەشتر بوو لە سەردەمی بوهیە شیحە مەزهەبەکان. دەسەڵاتی وەزیرکاری وەزیر لەسەردەمی عەباسی چوارەم (447-565ک)
سەبارەت بە پۆستی وەزیرایەتی لە سەردەمی سەلجوقیەکان تێبینی ئەوە دەکرێت کە سیستەمی وەزارەت تاڕادیەک جیاوازترە لە سەردەمەکانی پێشوتر کە چەندان وەزیری بە توانە لە سەردەمی سەلجوقیەکان هاتونەتە سەر ئەم پۆستە یەکێک لەمانە
1 الشریف ابو القاسم الزینبی: کە شارەزایەکی زۆر هەبوو لە یاساکانی وەزارەت بنەماکانی دەوڵەتداری پۆستی وەزارەتی بۆ هەردوخەلیفی حەباسی کردوە لەسەردەمی سەلجوقیەکان ئەوانیش مسترشیدو الخقتفی
دەسەڵاتی وەزیرکاری وەزیر لەسەردەمی عەباسی چوارەم (447-565ک)
سەبارەت بە پۆستی وەزیرایەتی لە سەردەمی سەلجوقیەکان تێبینی ئەوە دەکرێت کە سیستەمی وەزارەت تاڕادیەک جیاوازترە لە سەردەمەکانی پێشوتر کە چەندان وەزیری بە توانە لە سەردەمی سەلجوقیەکان هاتونەتە سەر ئەم پۆستە یەکێک لەمانە
1 الشریف ابو القاسم الزینبی: کە شارەزایەکی زۆر هەبوو لە یاساکانی وەزارەت بنەماکانی دەوڵەتداری پۆستی وەزارەتی بۆ هەردوخەلیفی حەباسی کردوە لەسەردەمی سەلجوقیەکان ئەوانیش مسترشیدو الخقتفی.