ڕۆڵی سەڵاحەدینی ئەیوبی لە شارستانیەتی ئیسلامی

كاكە جنگیز طاهر
زانكۆی سۆران _ فاكەلتی ئاداب
بەشی مێژوو _ قۆناغی چوارەم

لێهاتوویی سەربازی و سەركردایەتی سەلاحەدین ئەیوبی:-

سەلاحەدین ئەیوبی ناسراو بە سەلاحەدین، حاكمێكی دیاری موسڵمانی میسر و سوریا و یەمەن و بەشێكی باكوری ئەفریقا بوو. هەروەها سەركردەیەكی سەربازیش بووە. ئەو بە كارە بوێرەكانی لە كاتی جەنگی خاچپەرستی سێیەم و شەڕە سەركەوتووەكانی بەرەنگار بوونەوەی خاچپەرستان لە لێڤانت ناسراوە.

لە ساڵی ١١٣٧ سەلاحەدین ئەیوبی لە شاری تكریتی عێراق لەدایك بووە. كوڕەزای سەركردەی ناسراوی كورد شیركوو بوو كە لەلایەن بنەماڵەی ناسراوی كورد واتە ئەیوبیەكانەوە هەڵبژێردرا بۆ ئەوەی وەك وەزیری میسر خزمەت بكات. شیركو لە ساڵی ١١٧١ كۆچی دوایی كرد، سەلاحەدینیش لە شوێنی ئەو بووە خەلیفەی ئەیوبی.

لێهاتوویی سەربازی و سەركردایەتی سەلاحەدین ئەیوبی بەناوبانگە. تاكتیكزانێكی لێهاتوو و ستراتیژیستێكی شارەزا و سوارچاكێكی تەواو بوو.

كاریگەرییەكانی سەلاحەدین ئەیوبی لەسەر كولتوور و كۆمەڵگای ئیسلامی:-

دونیای ئیسلامی یادی سەلاحەدین ئەیوبی دەكاتەوە، بەهۆی لێهاتوویی سەربازی و هەوڵەكانی بۆ بەرگریكردن لە باوەڕ و كولتووری ئیسلامی. سەڵاحەدین ئەیوبی یەكەم سوڵتانی بنەماڵەی ئەیوبی، لە ساڵی ١١٣٧ لە شاری تكریتی عێراق لەدایك بووە، فەرماندەیەكی سەربازیی نایاب بووە، كە شانازیی بە یەكخستنی جیهانی عەرەبی و فەرماندەیی بەرگریكردن لە ئیسلام لە دژی جەنگە خاچپەرستەكان دەكرێت. سەلاحەدین ئەیوبی بە تەقوا و هەستی دادپەروەری ناسراوە، كە لە كارلێكەكانیدا هەم لەگەڵ نەیارەكانی و هەم لەگەڵ گەلەكەی خۆیدا، جگە لە لێهاتوویی سەربازی خۆی نیشانی دا كاریگەری لەسەر كۆمەڵگا و كولتوری ئیسلامی ھەبوو.

كاریگەری سەلاحەدین ئەیوبی لەسەر بیری ئیسلامی مۆدێرن:-

یەكێك لە كەسایەتییە ناسراو و بەرچاوەكانی مێژووی ئیسلام سەلاحەدین ئەیوبییە. سوڵتانێكی كوردی موسڵمان بووە و لە نێوان ساڵانی ١١٧١ بۆ ١١٩٣ حوكمی میسر و سوریای كردووە، جەنگی خاچپەرستی سێیەم كە تێیدا فەرماندەیی سەربازە موسڵمانەكانی كردوە، بە سەركەوتنی لە وەرگرتنەوەی قودس لە دەست مەسیحییەكان ناوبانگێكی باشی هەبووە. سەلاحەدین لە بیری ئیسلامی هاوچەرخدا میراتێكی ئازایەتی و دادپەروەری و تەقوای بەجێهێشتووە.

خۆبەخشییەكەی بۆ دادپەروەری وەك هەمیشەییترین میراتی سەلاحەدین بەردەوام دەبێت ناوبانگی ئەو وەك سەركردەیەكی عەقڵانی و دادپەروەر كە مافی موسڵمان و ناموسڵمانی بەرز ڕاگرتبوو بەباشی ناسراو بوو، هەروەها بە خێرخوازی و دروستكردنی مزگەوت و قوتابخانە و بەخشینی بڕە پارەیەكی زۆر بە خەڵكی پێویست ناوبانگی دەركردبوو.

بەشدارییەكانی سەلاحەدین ئەیوبی بۆ تەلارسازی و هونەری ئیسلامی:-

ئەم سوڵتانە كوردیە لە سەدەی دوازدەهەمدا حوكمڕانی میسر و سوریای كردووە و بە سەركەوتنە سەربازییەكانی بەسەر خاچپەرستەكاندا ناسراوە. سەلاحەدین ئەیوبی سەرەڕای لێهاتوویی سەربازی، بەشدارییەكی بەرچاوی لە هونەر و تەلارسازی ئیسلامیدا كرد.

ئاوەدانكردنەوەی مزگەوتی ئەقسا لە قودس، دیارترین بەشداریی سەلاحەدین ئەیوبییە لە تەلارسازی ئیسلامیدا. سەلاحەدین پێویستی بە ئاوەدانكردنەوەی مزگەوتەكەی بە پێویست بینی دوای ئەوەی خاچپەرستان خاپوور یان وێرانیان كردبوو، وەك نوێنەرایەتی هێز و یەكڕیزی باوەڕی ئیسلامی. قوبەیەكی نوێ و منارە و هۆڵێكی نوێژ لەنێو ئەو توخمە زیادانەدا بوون كە لە كاتی نۆژەنكردنەوەی مزگەوتەكەدا زیادی كرد.

ڕۆڵی سەلاحەدین ئەیوبی لە دامەزراندنی شانشینی ئەیوبی و یەكخستنی خاكە ئیسلامییەكان:-

سەلاحەدین كە جەنگاوەر و سەركردەیەكی گەورەی موسڵمان بووە كە وەك كەسایەتییەكی سەرەكی لە مێژووی ئیسلامیدا سەیر دەكرێت. كاتێك خاكە ئیسلامییەكانی یەكخست و لە سەدەی ١٢دا بنەماڵەی ئەیوبی دامەزراند، ناوبانگێكی زۆری پەیدا كرد زۆرجار دەست خۆشی لێدەكرێت بەهۆی ئازایەتی و سەركردایەتی و خۆبەخشی بۆ دادپەروەری و ناوبانگەكەی بە درێژایی مێژوو بەردەوام بووە.

سەرچاوەكان
١/ صەلاحەدین ئەیوبی گەورەتر لە رەخنەگرانی/ ئارام عەلی سەعید، چاپی یەكەم ٢٠٠٦
٢/ مێژووی دەوڵەتی ئەیوبی كورد/ مەلا خالید فریزی، ٢٠٠٥
٣/ صەڵاحەدینی ئەیوبی ئەیوبی/ د.علی محمد الصلابی، و. جەمیل قادر، چاپی یەكەم ٢٠٠٨