كاكە جنگیز طاهر
زانكۆی سۆران _ فاكەلتی ئاداب
بەشی مێژوو _ قۆناغی چوارەم
داڕمانی میرنشینە كوردییەكان لە سەدەی نۆزدەهەمدا، پرۆسەیەكی ئاڵۆز بوو كە دەكرێت بگەڕێندرێتەوە بۆ كۆمەڵێك هۆكار.
یەكەم: زیادبوونی ناوەندگەرایی دەسەڵاتی دەوڵەتی عوسمانی لە ناوچەكەدا، كە بە شێوەیەكی گشتی بووە ھۆی لاواز بوونی گەلانی ناوچەكە و لە نێوانیاندا كورد بەتایبەتی كە ئۆتۆنۆمی میرنشینە كوردییەكانی لاواز كرد. عوسمانییەكان سیاسەتی بنبڕكردنی هەر قەوارەیەكی ئۆتۆنۆمی كوردییان هەبوو بۆ ئەوەی كۆنترۆڵی ڕاستەوخۆ بەسەر خاكەكانیاندا بپارێزن. جگە لەوەش هێزی سەربازی و ئابووری عوسمانیەكان بە جۆرێك بوو كە توانی بە ئاسانی بەرخۆدانی میرنشینە كوردییەكان زاڵ بێت.
دووەم: بەشدار بوو لە داڕمانی میرنشینە كوردییەكان، سەرهەڵدانی ڕكابەرە بەهێزەكانی ناوچەیی بوو. بە تایبەتی سەرهەڵدانی قاجار لە ئێران مەترسییەكی گەورەی بۆ سەر میرنشینە كوردییەكان دروست كرد. ئەم زلهێزە هەوڵیدا كۆنترۆڵی خۆیان بەسەر ناوچەكەدا فراوان بكەن و دواجار سەركەوتوو بوو لەو كارەدا. شانشینی قاجار دەسەڵاتی سەربازی و ئابوورییان هەبوو بۆ زاڵبوون بەسەر میرنشینە كوردییەكان و لە كۆتاییدا سەركەوتوو بوون.
سێیەم: كە بەشدار بوو لە داڕمانی میرنشینە كوردییەكان، سەرهەڵدانی زلهێزە ئەوروپییەكان بوو لە ناوچەكەدا. بریتانیا و فەرەنسا و ڕووسیا هەموویان هەوڵیان دەدا كاریگەری خۆیان لە ناوچەكەدا فراوانتر بكەن. زلهێزەكانی ئەوروپا دەستیان بە چەك و تەكنەلۆژیای باڵاتر گەیشتوە كە وای لێكردن بە ئاسانی بەسەر میرنشینە كوردییەكان زاڵ بن. جگە لەوەش زلهێزەكانی ئەوروپا توانیان دەستكاری سیاسەتی ناوچەكە بكەن بۆ ئەوەی بەرژەوەندییەكانی خۆیان بەرەوپێش ببەن. لە كۆتاییدا دابەشبوونە ناوخۆییەكانی ناو میرنشینە كوردییەكان بەشدار بوون لە داڕمانی ئەوان. زۆرجار میرنشینە كوردییەكان لە نێوان كوتلە جیاوازەكاندا دابەشبوون كە زۆرجار لەگەڵ یەكتردا ململانێیان هەبوو. ئەم شەڕە ناوخۆییە میرنشینە كوردییەكانی لاواز كرد و وایكرد لە بەردەم هێزە دەرەكییەكان بێهێز بكرێن.
لە كۆتاییدا دەڵێین، داڕمانی میرنشینە كوردییەكان لە سەدەی نۆزدەهەمدا پرۆسەیەكی ئاڵۆز بووە كە دەكرێت بگەڕێندرێتەوە بۆ كۆمەڵێك هۆكار لەوانە ناوەندگەرایی دەسەڵات لەلایەن ئیمپراتۆریەتی عوسمانی و سەرهەڵدانی ڕكابەری بەهێزی ناوچەیی و كاریگەری زلهێزەكانی ئەوروپا لە… هەرێمەكە. سەرەڕای ئەوەش، دابەشبوونە ناوخۆییەكانی ناو میرنشینە كوردییەكان زیاتر لاوازیان كرد و بەشدارییان لە ڕووخانی دواجاردا كرد.