مێژووی پەیوەندییەكانی كورد و توركیا

ن/ حەقی یاسین مستەفا
پەیوەندی ئاڵۆزی نێوان تورك و كورد بە درێژایی مێژوو بابەتێكە بووەتە جێی مشتومڕ و گفتوگۆی زۆر و بابەتێكە كە تا ئەمڕۆش بەردەوامە.
پەیوەندی نێوان نەتەوەی تورك و كورد دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی كۆن و هەم هاوكاری و هەمیش پر ململانێ بووە.
بەدرێژایی مێژوو، كورد گرووپێكی كەمینەی بەرچاو بووە لە ناوچەكە، ئێستا بە توركیا ناسراوە و زۆرجاریش ڕووبەڕووی هەڵاواردن و پەراوێزخستن بووەتەوە لەسەر دەستی حكومەتی توركیا.
یەكێك لە نموونە سەرەتاییەكانی ئەم جیاكارییە لە سەردەمی عوسمانیدا دەبینرێت، كە زۆرجار كورد وەك هەڕەشەیەك بۆ سەر هەوڵەكانی مەركەزییەتی ئیمپراتۆریەتی عوسمانی سەیر دەكرا. حكوومەتی عوسمانی هەوڵی سەركوتكردنی كولتوور و زمانی كوردی دەدا و زۆرجاریش كورد وەك هاووڵاتیی پلە دوو مامەڵەی لەگەڵ دەكرا.
ئەم نەخشەیە لە ساڵانی سەرەتای كۆماری توركیادا بەردەوام بوو، كە لە ساڵی 1923 دامەزرا، حكومەتی توركیا هەوڵی دروستكردنی دەوڵەتێكی نەتەوەیی توركی هاوچەشنی دەدا و كورد وەك بەربەستێك لە بەردەم ئەم ئامانجەدا سەیر دەكرا.
لە ئەنجامدا حكومەتی توركیا خەریكی سیاسەتێكی لەمێژینەی ئاسمیلەكردن بووە كە بریتی بووە لە قەدەغەكردنی زمانی كوردی و سەركوتكردنی كولتووری كوردی و بێبەشكردنی مافە سەرەتاییەكانی كورد.
سەرەڕای ئەم تەحەددایانە، كورد بەردەوام بووە لە خۆڕاگری و خەبات بۆ مافەكانی. لەم ساڵانەی دواییدا بزووتنەوەیەك بۆ مافەكانی كورد لە توركیا پەرەی سەندووە و كورد نوێنەرایەتی سیاسی و دانپێدانانی كولتووری زیاتری بەدەستهێناوە.
بەڵام پەیوەندی نێوان تورك و كورد پڕ لە گرژی و ململانێ دەمێنێتەوە. ململانێی بەردەوامی نێوان حكوومەتی توركیا و پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە) بووەتە هۆی مردن و ئاوارەبوونی بێشومار و هێشتا ئاستەنگەكانی زۆر ماون كە دەبێت تێپەڕێنرێن بۆ ئەوەی ئاشتییەكی هەمیشەیی بەدەست بهێنرێت.
لە كۆتاییدا، پەیوەندی نێوان تورك و كورد، مێژووی پەیوەندییەكی ئاڵۆز و فرەلایەنە. لە كاتێكدا ساتەكانی هاوكاری و ڕێزگرتنی یەكتر هەبووە، كاتێكی ناكۆكی و هەڵاواردنیش هەبووە. تەنیا بە دانپێدانان و چارەسەركردنی ئەم پرسانە دەتوانین هیوامان هەبێت بەرەو داهاتوویەكی دادپەروەرتر و دادپەروەرانەتر بۆ هەموو خەڵكی ناوچەكە هەنگاو بنێین.