ئیسماعیل نەجیم ئەحمەد
قوتابی زانكۆی سۆران بەشی زانستە كۆمەڵایەتییەكان-ئێوارن قۆناغی سێییەم
ئەمڕۆ دەمەوێت باس لە پرسێك بكەم كە زۆرجار لە توركیادا لە ژێر فەرشدا دەڕژێت – ڕەگەزپەرستی بەرامبەر بە كورد. دەیان ساڵە كورد تووشی هەڵاواردن و چەوساندنەوە و توندوتیژی بووە لەسەر دەستی دەوڵەتی تورك و كاتی ئەوە هاتووە ئەم بابەتە بخەینە پێشەوە.
ڕەگ و ڕیشەی ڕەگەزپەرستی تورك لە دژی كورد دەگەڕێتەوە بۆ دامەزراندنی كۆماری توركیا لە ساڵی ١٩٢٣، لەو كاتەدا حكومەتی توركیا هەڵمەتێكی بۆ دروستكردنی دەوڵەتێكی نەتەوەیی توركی هاوچەشن دەستپێكرد، ئەمەش بە واتای سەركوتكردنی مافە كولتووری و زمانییەكانی كەمینەكانی وەك كورد بوو . زمانی توركی وەك زمانی فەرمی وڵات ناسێندرا و بەكارهێنانی زمانی كوردی لە ژیانی گشتیدا قەدەغە كرا. هەروەها ناو و جلوبەرگی كوردیش قەدەغە كرا و كورد ناچار بوو خۆی لە كولتوری توركدا ئاسمیلە بكات.
ئەم سیاسەتەی ئاسمیلەكردن بۆ دەیان ساڵ بەردەوام بوو، حكومەتە یەك لە دوای یەكەكانی توركیا، خودی بوونی كورد وەك نەتەوەیەكی جیاوازیان ڕەتكردەوە. دەوڵەتی توركیا تەنانەت ئەوەندەی برد كە بە كارهێنانی دەستەواژەی “كوردستان” كە ئاماژەیە بۆ ناوچەی كوردنشینی باشووری ڕۆژهەڵاتی توركیا، ڕەتكردەوە.
ستەمی كورد لە ساڵانی هەشتاكان و نەوەدەكاندا گەیشتە ئاستێكی نوێ، كاتێك حكومەتی توركیا هەڵمەتێكی سەربازیی دڕندانەی دژی جوداخوازانی كورد دەستپێكرد. ئەم هەڵمەتە كە بە “شەڕی پیس” ناسراوە، بووە هۆی كوژرانی هەزاران كورد و ئاوارەبوونی ملیۆنانی دیكە. گوندە كوردنشینەكان سووتێنران و ژنان و منداڵانی كورد تووشی دڕندەیی نەگێڕدراو كران.
تا ئەمڕۆش ڕەگەزپەرستی تورك لە دژی كورد بەردەوامە. پارتە سیاسییە كوردییەكان بە شێوەیەكی ڕۆتینی قەدەغە دەكرێن و زۆرجار چالاكوانانی كورد بە تۆمەتی ساختەی تیرۆر دەخرێنە زیندانەوە. هەروەها حكومەتی توركیا بەردەوامە لە ڕەتكردنەوەی داواكارییەكانی كورد بۆ مافە ڕۆشنبیری و زمانەوانییە گەورەكان.
لە كۆتاییدا ناتوانین چاومان لەو ڕەگەزپەرستییە دابخەین كە كورد بە درێژایی مێژوو لەسەر دەستی دەوڵەتی تورك ڕووبەڕووی بووەتەوە. كاتی ئەوە هاتووە حكومەتی توركیا دان بە بوونی كورددا بنێت وەك نەتەوەیەكی دیاریكراو و ئەو ماف و ئازادییانەیان پێببەخشێت كە شایەنیەتی. پێویستە بە هاوسۆزی لەگەڵ گەلی كورد بوەستین و داوای كۆتاییهێنان بەو ستەم و توندوتیژییە بكەین كە زۆر زۆر درێژە تووشی بووە.
