ئیمان رەسول محەمەد
قۆناغی سێیەمی زانستە كۆمەڵایەتییەكان زانكۆی سۆران
كورتەیەك لە بارەی كەسایەتی مستەفا كەمال ئەتاتورك
مستەفا كەمال ئەتاتورك ناوی تەواوی (مستەفا علی رەزایە) لە ساڵی ۱۹٨۱ لەشاری سالۆنیكی سەر بە یۆنانی ئێستا دەكات لە دایك بووە، باوكی مستەفا كەمال فەرمانبەرێكی بچوك بووە لە گومرگ بەڵام بەهۆی كەمی داهاتی وازی لە كارەكەی هێناوە . مستەفا كەمال لە باوكێی یۆنانی و دایكێكی جولەكە لە دایك بووە .
دوای ئەوەی كە قوتابخانەی سیلانكای سەربازی تەواو كرد نازناوی كەمالی پێدرا .لە ساڵی ۱۹۲۳ كۆماری توركیای دامەزراند ، خۆی بوو بە یەكەمین سەرۆك كۆماری توركیا . كەمال بەردەوام بوو لەبەڕێوەبردنی وڵات تاوەكو لە ساڵی ۱۹۳٨ بە نەخۆشی جگەر كۆچی دوایی كرد.
چۆنیەتی سەركوت كورد لەلایەن كەمالییەكان
كەمالیەكان بە سەركردایەتی كەمال ئەتاتورك هەر لە سەرەتاوە دژی بزوتنەوەی رزگاری خوازی نەتەوەی كورد بوو بۆ وێنە لە۱٥ تەموزی ۱۹۱۹ لە ئەماسییەوە بروسكەیەكی نارد بۆ والی دیاربەكر كە تێیدا نوسرابوو :-
هەر كۆمەڵە ڕێكخراوێك نیازی جیابوونەوەی هەبێت دەبێت زوو هەڵبوەشێتەوە. كەمالییەكان بە خێرایی كەوتە لێدانی دەرەبەگ وسەرۆك و عەشیرەتە كوردەكان.
كەمالییەكان دەیان گوت سەرانسەری ئاسیا ماڵی توركیایە، هەر زوو ناوی كوردستانیان لە كتێبە مێژوی و جوگرافیەكان سریەوە مێشكی قوتابیان بە تورك و رەگەزی توركی زاخاودا، هەر كەسێك بە تورك خۆی لە قەڵەم نەدابا ، بە كامەندی موچەخۆر وەرنەدەگیرا.
-لایەنی ئابووری تاك لایەن بوو كە مستەفا كەمال هەوڵیدا كوردستانیپێ قۆرخ بكات، لەو ڕێگەیەوە لە بڕبڕەی پشتی كوردستان بدات .
كەمالییەكان كوردیان بە میلەتێكی ڕەگەزپەرست وەسف دەكرد كەچی لەو لەولاشەوە قەدەغەكردنی زمانی كوردی و سڕینەوەی كلتوری كوردی و سەپاندنی زمانی توركی بەسەر كورد بە شێوازێكی دیموكراسی و شۆڕشگێرانە مستەفا كەمال زۆر بە زیرەكی كاریكرد بۆ ئەنجامدانی پلانی خۆی چونكە ناوچە كوردیەكان تا ڕادەیەك دوربوون، بە بەراورد بە ناوچەكانی دیكە نەكەوتبوونە ژێر دەسەڵاتی هاوپەیمانانی بۆیە دەبوایە لە دوو بوار كاربكات (لەلایەك دەیوست كوردەكان بەلای خۆیداڕابكێشێت، لە لایەكی تر بزاڤی نەتەوایەتی كورد كپ بكات) توندڕەوی دەماگیری كەمالیەكان گەیشتە ڕادەیەك كە مافی دەنگدان نەدرێت بەو كەسانەی كە ناتوانن بە توركی بنوسن و بخوێنەوە.
ـ لە لایەكیتر سیاسەتی كەمالیەكان تەنگی بە ڕێكخراو و ڕۆژنامە كوردیەكان هەڵچنی كە دەبێت دەست لە كار بكێشێتەوە وەهەروەها كەمالیەكان بڕیاری خنكاندنی هەندێك ناوداری كوردیاندا لەوانە (كامەران عالی بەدرخان)وە كەوتنە دورخستنەوەی ژمارەیەك لە سەرۆكە كوردیەكان، مەبەستیان لەم كارە خنكاندنی دەنگی ڕۆشنبیری كورد بوو.
كەمالیەكان زۆر ڕێگەی تریان گرتەبەر بۆ سەركوتنی سیاسەتی خۆیان بڕیاریاندا كە كوردستان بەشێكە لە توركیا ئەویش لە ڕێگە وتارەكەی (زیا كیوب ئالب)
لەو ڕۆژنامەی لەساری دیاربەكر دەرچوو، تێیدا هاتبوو كە دیاربەكر دانشتوانی هەموو شارە كوردیەكانی باكوری كوردستان توركن.
هەوڵەكانی كەمالییەكان بۆ سڕینەوەی زمان وكلتوری كوردی
لەلایەنی ڕۆشنبیری و فێركردنەوە كەمالیەكان ئاستەنگێكی گەورەبوون لەبەردەم پێشكەوتن و پاراستنی كلتوری كوردی،چونكە هەر لەگەڵ دانانی كەمال ئەتاتورك پیتی لاتینی بۆ نوسین بڕیار لە سەر زمانی توركیش درا ، (كە تاقە زمانی خوێندنگە و دەزگا ڕسمیەكان بێت)
لە هەمووی خراپترئەوە بوو كە لە ۳/٣/١٩٢٤ مستەفا كەمال بڕیاریدا كە هەموو قوتابخانە كوردیەكان دابخات، جگە لەمەش بەرنامەی وایان داشتبوو كە منداڵان نەك هەر بە توركی بخوێنن بەڵكو هەوڵبدرێت منداڵان دوربخرێنەوە لە ماڵ تا بەشێوەیەكی وا پەروەردە بكرێن كە تەنیا لە تورك زیاتر كەسیتر نەناسن و دانیانپێدانەنێن.
جگە لەمەش كەمال و كەمالییەكان بونە هۆی ئەوەی پەیمانی سیڤەر جێبەجێ نەكرێت كە لە ١٠ ئابی ١٩٢١ بەسترا لەنێوان دەوڵەتە هاوپەیمانەكان لەو كاتەدا نوێنەری كەمال ئەتاتورك ئامادەبوو كە ٣ بەندی پەیمانەكە تایبەتبوون بە كورد بەندی(٦٢٫٦٣٫٦٤)باسی كوردستان دەكەن لەم پەیمانە بڕیار درابوو كە لە بەشی باكوری ڕۆژهەڵاتی توركیا دەوڵەتێكی ئەرمەنی دروست بكرێت و لەبەشی باشوری ڕۆژهەڵاتی توركیا لە نێوان دەوڵەتی ئەرمەن و عێراقدا دەوڵەتێك بۆ كورد دروست بكرێت.
