ساهیرە فەرعان هەینی
قۆناغی چوارەم بەشی مێژوو فاكەلتی ئاداب زانكۆی سۆران
كووبا وڵاتێكە لە چەند دوورگێك پێكهاتووە، دەكەوێتە ناوچەی كاریبی لە كەنەداوی مەكسیك، لە كیشوەری ئەمریكا. گەورەترین شار و پایتەختەكەی هاڤانایە، كوبا نزیكە لە هەریەك لە دەوڵەتانی ( ئەمریكا و مەكسیك و هایتی و جامایكا).
خەڵكی كوبا بە كوبایی ناودەبرێن و زمانی فەرمی ئیسپانییە، رووبەری كوبا (١٠٩،٨٨٦) كم دەخەملێنرئت، ژمارەی دانیشتووانی بە نزیكەی ١١ میلۆن كەس دادەنرێت.
لە دوای دۆزینەوەی كوبا لەلایەن كریستۆڤەر كۆلۆمبیس لە سالی ١٤٩٢، كوبا بوو بە بەشێك لە داگیرگەی ئیسپانیا، ساڵانی ١٥١١_١٨٩٨ دوای ئەوەی ئیسپانییەكان هاتنە ناوچەكە و هەوڵیان دا دابوونەریتی خۆیان بڵاوبكەنەوە، دوای بڵاوكردنەوەی هاتۆنەتە ناوچەكە و شێوازی حوكمڕانی بەم شوێیە بووە كە ئیسپانییەكان خۆیان ویستیویانە، تاساڵی ١٨٩٢ زاین كوبییەكان پارتێكیان دروست كرد لە ژێر سەركردایەتی سەركردێكی كوبی بە یارمەتی ئەمریكییەكان پارتێكیان بەناوی پارتی شۆڕشی كوبی دورست كرد، ئەمە یەكەم دەروازە بوو دوای ئەوەی خەڵكی كوبا وشیاربووەوە ئیتر جەنگێك لە نێوانیان روویدا، ئەوەی جێگەی تێڕامانە ئەمریكییەكان یارمەتی لۆجیستی سەربازی تەواوی كوبیەكانی دەكرد دژی ئیسپانیەكان، بەخۆشی یاسایەك هەبوو كە دەیگووت كوبا بۆ كوبییەكانە، یان ئەمریكا بۆ ئەمریكیەكانە، دەی وت ئەمریكییەكان خۆیان حوكمی خۆیان بكەن، بەڵام ئەم یاسایە وەك باڵادەست بوونی ئەمریكییەكان بوو كە لە سوودی ئەوان بوو، یتر لەو ماوەیە خەڵكێكی زۆر ئەبێتە قووربانی لە نێوان ئەو دوو لایەنە ئیسپانییەكان و كوبییەكان، لە ساڵی ١٨٩٨ كوبییەكان بەشوێك لە شێوەكان سەربەخۆ دەبن، بەڵام لە ساڵی ١٩١٢بەدواوە كوبا وەك ناوچەیەكی ژێر دەستی ئەمریكا بوو، شێواز و سیاسەتی خۆیان بەم شێوێیە بوو، كە ئەمریكییەكان خۆیان دەیانویست، بەڵام ساڵ لە دوای ساڵ كوبییەكان حەزی سەربەخۆبوونیان زیاتر ئەبوو، دەیانویست لە ژێر دەستی ئەمریكا رزگاریان ببێت، چونكە لەو ئاقلیەتە چوونە دەرەوە ئەگەر ئەمریكا نەبێ كوبا ناتوانێ خۆی بەڕێوەببات.
دوای ئەوەی دەستێكی شۆڕشگێڕ لە دوای ساڵی ١٩٥٤ كەتبوونە دژایەتی كردنی دەسەڵاتی باتیستا، كە فەروانڕەوای كوبای دەكرد، تا راددیەك خەباتەكیان شێوازێكی ئینتەر ناسیوناڵی وەرگرتبوو لە نێو گەلانی ئەمریكایی ناوەڕاست و لاتینی، هەرێكە لە فیدل كاسترۆ و چی جیڤارا و راول كاسترۆ چەندین فەرماندەی تر توانیان كۆتای بە دەسەڵاتی باتیستا بهێنن، ئەویش بە هەڕشە دەكشایەوە لەسەر دەستەڵات و بەرژەوەندی ئەمریكا، چونكە فیدل كاسترۆ دژی بەهێزی سەربازی و ئابووری ئەمریكا بوو، كاسترۆ و هاوڕێیەكانی كۆمۆنست نەبوون، بەڵام لەبەر دوو هۆكار یەكێكیان بەهۆی دوژمنایەتی و رق و كینە بوو بەرامبەر ئەمریكییەكان بوو، ئەویترشیان مەیلە ئایدۆلۆژیەكەی كۆمۆنستی بوو، كاسترۆ پێشوازی لە پشتیوانی ئابووری و دیبلۆماسی سۆڤیەتی كرد، ئەویش یەكەم جار بوو سۆڤیەت هاوپەیمانی لە ئەمریكا لاتین پەیدابكات، كە دراوسێی ئەمریكا بوو لێی نزیك بوو، بەر لەوەی كاسترۆ هاوڕێیەكانی دەستەڵات بگرنە دەست، ئەمریكا چەندین بنكەیەكی سەربازی گرینگیان لە نێو خاكی كوبا هەبوو، نەیان دەویست ئەم بنكەی سەربازەكانیان لە دەست بچن زیانیان لە پێگە و هەمیش ئەم دەستەڵاتە بە دووژمنێكی سەر سەختی خۆیان ئەزانی، بەهۆی نزیكی پێگەی جوگرافی كوبا لە ئەمریكا و ستراتیژی جیۆپۆلیكی ئەم ناوچەیە ترسیان لە زێدەبوونی هەژموونی كۆمۆنستی هەبوو، بەتایبەتی جێگیربوونی سۆڤیەت لە خاكی كوبا بۆیە هەوڵیاندا ئەم دەستەڵاتە لەناو بەرن، بۆ ئەم كارەش پشت و پەنایان بردە بەر ئەم كووبایانەی لە كووبا رەیانكردبوو بۆ ئەمریكا پڕ چەكیان كردبوو پشتیووانی سەربازی تەواویان كرد، ئەمەش جەنگێكی خوێناوی لێكەوتەوە و سوپای شۆڕەشگێڕە كووبییەكان و سوپای كووبا راكردوەكانی كە ئەمریكا هاوكاری دەكردن لە دوورگەی بەراز رووبەرووی یەكبوونەوە لە ساڵی ١٩٦١ شۆڕەشگێڕی جیهانی جیڤارا، سەركردایەتی دەكردن هەر چەند خۆیی بریندار بوو، بەڵام تونیان سەركەوتووبن بەرامبەر ئەو هێزەی كە ئەمریكا پشتیوانی لێدەكردن، توانی هەڕشە لەسەر شۆڕەشگێران دووربخاتەوە، ئەم كارەی وڵایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا ئەنجامیان دا، دەرگای لەسەر مەترسیدارترین كێشەی نیوەی دووەمی سەدەی بیست لە جیهانی كرد، چونكە پێشگر یان باشتر وایە بڵێین ئەمریكا هێزە شۆڕەشگرانی ناچاركران بەوەی دوای یارمەتی لە هێزی تر بكەن تاكە هێز دژ بەرەی بەرژەوەندی سەرمایەداری قۆڕەخكاری ئیمپریالیزمی، بریتی بوو لە ئایدیا كۆمۆنیستی بە سەركردایەتی یەكێتی سۆڤیت، بۆیە شۆڕشگێران لە دۆخێكی ناهەموار بەرگری دابوون، ئەم هێرشە ئەو دڵنیایەی بە فیدل كاسترۆ و هاورێیەكانی دا، ئەگەر جارێكی دیكە لەم هێرشانە بكرێتە سەری دەبێ داوای یارمەتی لە یەكێتی سۆڤیەت بكات، چونكە هەستیان بە لاسنگی هێز دەكرد، نەیان دەتوانی بەرامبەر هێزەكانی ئەمریكی ئەوانەی ئەمریكی پشتیوانی دەریان بوو بگرن، كوبییەكان لەوە دڵنیابوون كە ئەمریكا هێرشێكی تریان دەكاتەوە سەریان، بۆیە دوای یارمەتی سەربازیان لە یەكێتی سۆڤیەت كرد لێك تێگەیشتن و دانیشتن لە نێوان هەردووك لا ئەنجام دەدران، ئەمەش مەترسی زیاتری خستە سەر ئەمریكا.
قەیرانی ئۆكتۆبەر ١٩٦٢ كە بە قەیرانی موشەكیەكانی كوبا بەناوبانگە، ترسناكترین رووبەڕووبونەوەی یەكێتی سۆڤیەت و ئەمریكی بوو، بە درێژای جەنگی سارد، ئەو قەیرانە وایكرد هەردوو زلهێزەكە و هەموو جیهانیش بكەونە ناو چاڵی جەنگی ئەتۆمیەوە، ئەو قەیرانە لە چواردەی ئۆكتۆبەری ساڵی ١٩٦٢ سەریهەڵدا. كاتێك كە فڕۆكێكی سیخوری ئەمریكی (یو ٢) و پشكنەر چەند وێنەیەكی بۆ ناوەندی هەوڵگیری وڵاتەكەی نارد، كە مووشكی بالستی یەكێتی سۆڤیەت بۆ كوبا ئەنێردرێن، ئەو مووشەكانە لە كوبا بوونیان هەیە، ئەمە ترسێكی گەورەی لەسەر دڵی جۆن كەندی سەرۆكی ئەمریكا دروست كرد، هێزی خۆی خستە حاڵەتی ئامادەباشیەوە، ئەوەش تەنگەژەێكی گەورەی نێودەوڵەتی لێكەتەوە، كە ناكۆكی راستەوخۆی لە نێوان ئەم دوو وڵاتە هەبوو، چەندین كۆبوونەوەی نهێنی دوور لە راگەیاندنەكان ئەنجام دران، ئەمریكا هەموو هێزی خۆی خستبووە حاڵەتی ئامادەباشیەوە بە ئاسمانی و زەمینی، چاودێری هەموو ئەو كەشتیانەیان دەكرد كە دەچوونە كوبا لەبەر مەترسی مووشكی سۆڤیەت كە بۆ كوبا ئەنێردران، توركیاش لەو پرسە بە تەواویی پشگیری ئەمریكا دەكرد، بەڵام خڕۆشۆفی سەرۆكی یەكێتی سۆڤیەت چاوپۆشی لە رووداوەكە كردوو جیهانی لەم مەترسیە رزگاركرد، هەردووك لا دەستیان كرد بە كۆبوونەوە لە ئەنجام دا رێكەوتن كە سۆڤیەت هەموو مووشەكانی خۆی لە كوبا بگەڕێنێتەوە و بنكە سەربازیەكانی لە كوبا لە چەك دا بماڵێََت، لە بەرامبەریشدا ئەمریكا بڕیاریدا گەمارۆی دەریای لەسەر كوبا لابرێت و هەڕشە لە شۆڕەشگێران نەكات و هێرشیان نەكاتە سەری، بەم شێوێیە كوبا توانی سەربەخۆی خۆی بە دەست بهێت لە ژێر دەستی داگیركاری رزگار ببێت و ببێتە وڵاتێكی سەربەخۆ و پێشكەوتوو.