سۆما كەمال ئیسماعیل
قۆناغی سێیەم بەشی زانستە كۆمەڵایەتییەكان فاكەڵتی پەروەردەی زانكۆی سۆران
سەرەتا ئەگەر بەرچاو روونییەك لەسەر رۆژنامە بدەین دەتوانین بڵێین : ڕۆژنامە بڵاوكراوەیەكە كە ڕۆژانە هەفتانە، یان مانگانە لە چاپ دەدرێت. لە رۆژنامەكان باس لە هەواڵ، چالاكی و ڕووداوەكان دەكرێت بە شێوەیەكی گشتی، بێگومان لە توركیاش ڕۆژنامە دەستی باڵای هەبووە لە گواستنەوەی هەواڵەكان و بڵاوكردنەوەیان كاتێ كە جەنگی جیهانی یەكەم دەستی پێكرد زۆربەی زۆری ئەو ڕۆژنامانەی لە دەوڵەتی عووسمانی دەرچوبوون ڕاگیران، بە هۆكاری ماددی یان دادگایی و دەركردن و دوورخرانەوەی رۆژنامەنوسەكان تەنها پێنج رۆژنامە لە توركیا مانەوە دووایی ئەوەی جەنگی رزگاری خوازی دەستیپێكرد مستەفا كەمال، هەڵسا بەدەركردنی ڕۆژنامەی( سەروەری نیشتیمان) دوواتریش هەڵسا بە دامەزراندنی (دەزگای هەواڵگری ئەنادۆڵ) لەساڵی 1920 بەمەش توانیان پەرەسەندنەكانی جەنگ بگەیێنێتە گەل و جەماوەری توركی، هەروەها دووایی دامەزراندنی كۆماری نوێی توركیا لە ساڵی 1923 مستەفا كەمال هەڵسا بە دامەزراندنی ئێزگەی توركی لە ئەنقەڕە و ئەستەمبۆڵ لە ساڵی 1926 دوواتر دەستەڵاتی كارپێكردنی ئێزگەكەی دا بە كۆمپانیایی ماركۆنی بۆ ماوەی 10 ساڵ دوواتر تێكەڵاویان دوورست كرد بەناوی (كۆمپانیایی تەلەفۆن و تەلداری توركی) دوواتر لەساڵی 1935 مافیان لە كۆمپانیاكە وەرگرتەوە بە جۆرێك دەوڵەت خۆی بەشداری كرد لە دامەزراندنی ئێزگەی توركی TRT
حكومەتی ئەنجومەنی نیشتیمانی كاتی یاسایی بەڕێوەبەرایەتی گشتی چاپكراو و پەیوەندیە گشتیەكانی دەركرد لە 7_حوزەیرانی 1920 یاسایەكی نوێش بۆ چاپكراوەكان دەركرا لە 25ی تەموزی 1931 دەستكاری زۆری تێدا كرابوو بەبەردەوامی مایەوە تا ساڵی 1950 ئەو كات یاسایەكی نوێ بۆ چاپكراوەكان دەرچوو. دەتوانین لێرە ئاماژە بە شتێكی گرنگ بكەین، ئەویش ئەوەیە كە لە سەردەمی كۆماری هیچ چاودێری نەخراوەتە سەر ڕۆژنامەكان جگە لە سەردەمی حكوومەتی عەدنان مەندەریس، كە هەوڵی داوە بۆ كەمكردنەوەی ئازادی ڕۆژنامەگەری.
لە ساڵی 1959چاودێریان دانا سەر ڕۆژنامەكان ئەمەش كاریگەری خراپی هەبوو بەجۆرێك بووەهۆی خۆپیشاندانی توندی فێرخوازانی ئەكادیمی سەربازی كە بەشداریان كرد كە دوواتر بووە ڕێگە خۆشكەر بۆ كودەتای ساڵی 1960 كە یاسای ژمارە (212) بۆ پیاوانی خاوەن فیكر دانا كە دوواتر لە ساڵی 1961 ئازادی فراوانی بەخشیە ڕۆژنامەگەری و دەسكەوتی گەورەی بەدەست هێنا بۆ هەموو ئەوانەی لە بواری ڕۆژنامەگەری كاریان دەكرد.
رۆژنامەگەری توركی لە ساڵی 1960 بۆ ساڵی 1971 بەرەوپێش چونی زۆری بەخۆیەوە بینی لە لایەنی ناوەڕۆك و تەكنەلۆژیا و موومارەسەكردنی ئازادی رۆژنامەگەری لە سنوورێكی فراواندا، رۆژنامەگەری توركی لە ساڵی 1960 بۆ ساڵی 1971 بەرەوپێش چوونی زۆری بەخۆیەوە بینی لە لایەنی ناوەڕۆك و تەكنەلۆژیا و موومارەسەكردنی ئازادی رۆژنامەگەری لە سنوورێكی فراواندا، نموونەی زیندووشمان هەیە كە رۆژنامەی ئازادی پەخش بوونی فراوان بوو كە رۆژانە نوسخەی رۆژانەی لە ئەڵمانیایی خۆرئاوا چاپكراوە، بۆ ئەوەی دابەش بكرێت بەسەر ئەو كرێكارە توركانەی لە وڵاتانی ئەوروپای خۆرئاوا كاریان دەكرد، هەروەها رۆژنامەی توركی لە ماوەی ئەو سەردەمە هێرش و پەلاماری ڕۆژنامەگەری توندی بەخۆیەوە بینی جا لەسەر ئاستی سیاسی و ئیعلامی بێت یان لەسەر هەردوو ئاستی فەرمی و میلی بێت.
ئەگەر بێت و بە شێوەیەكی گشتی باس لە پرسی تایبەت بە رۆژنامە و رۆژنامەنوسان تایبەت بە دادگایی تایبەت كە پێی دەگوترێ (دادگایی چاپكراوەكان) كە پێكهاتوە لە دادوەر و رۆژنامەنوسەكان دەڕوانێتە ئەو پرسیارانەی كە دەنێردرێن بۆی لەلایەن دیوانی چاودێری رۆژنامەگەری كە پێكهاتون لە پیاوانی فكر و حكوومەت و ئۆپۆزسیۆنەكان، كە هەڵدەستێ بە ئەركی چاودێری خودی بەسەر هۆكارەكانی ڕاگەیاندن، لەكۆتایدا بۆمان دەردەكەوێت كە رۆژنامە لە هەروڵاتێك و لە هەرشوێنێك سیمبوولی نەتەوەیی ئەو ناوچەیەیە كە دەبێتە هۆی كرانەوەی بیر و هزر و فكری ئەو شوێنە و ئەو كەسانە كە لەو ناوچەیەدا نیشتەجێن” رۆژنامە لەكۆندا وە ئێستاش كاریگەری بەسەر بەرەوپێشچونی كۆمەڵگەو تاكی كۆمەڵگەش هەیە بە شێوەیەكی گشتی.
