موڕشید برادۆستی—سۆران:
چاودێرانی سیاسیی لە بارەی رێككەوتنی نێوان حكوومەتی عێراق و حكوومەتی هەرێمی كوردستان، بۆچوونی خۆیان دەخەنەڕوو و پێیان وایە، رێكەوتنەكە گرنگە و پەیوەندییەكانی نێوان هەردوولا بەتایبەت لە بواری نەوت و گازەوە بەرەو قۆناغێكی نوێ دەبات و كۆتایی بە ناكۆكییەكانی بەغدا و هەولێر لەسەر دۆسیەی نەوت دەهێندرێت.
رۆژی 4 ی نیسانی 2023 ڕێككەوتنی كاتی لە نێوان هەولێر و بەغدا لەبارەی هەناردەكردنی نەوتی هەرێمی كوردستان واژۆ كرا، دەقی ڕێككەوتنەكە لە چوار خاڵ پێكهاتووە، لە خاڵی یەكەمدا باس لەوە كراوە كە جێگری بەڕێوەبەری گشتی سۆمۆ دەدرێتە هەرێمی كوردستان و لە لایەن حكومەتی هەرێمی كوردستان كەسێك دەستنیشان دەكرێت بۆ ئەم شوێنە، هەروەها لە خاڵی دووەمی ڕێكەوتنەكە باس لە پێكهێنانی لیژنەیەكی چوار كەسی دەكرێت كە یەكێكیان لە وەزارەتی نەوت و یەكێكی تر لە سۆمۆ و دوانی دیكە لە وەزارەتی سامانە سروشتییەكان دەبێت، واتا دوو ئەندام لە عێراق و دووەكەی تری لە كوردستان دەبێت، كاریان تەنیا گفتوگۆكردنە بۆ ئەوەی بە باشترین نرخ نەوتەكە بفرۆشرێت، لە خاڵی سێیەمدا باس لەوە دەكات، كە ئەو لیژنەی لە خاڵی دووەم هێمای بۆ كراوە، لە پاڵ كارەكانی ئەركێكی تریشی لەسەر شانە، كە ئەویش گفتوگۆكردنە بۆ دەرچوواندنی یاسای نەوت و غاز، خاڵی چوارەمی ڕێككەوتنەكە باس لە كردنەوەی حیساب بانكێك دەكات كە تەواوی پارەی فرۆشتنی نەوتی هەرێم دوای لێ دەركردنی حەق دەستی كۆمپانیاكان، دەچێتە سەر ئەو ژمارە بانكییە، ئەم پارەیەش هەر وەكوو لە ڕێكەوتنە ئاماژەی بۆ كراوە یان سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان یان نوێنەرێكی سەرۆك وەزیران كە لەلایەن ئەو دەستنیشان كرابێت، مافی تەسەروف كردنی پارەكەی هەیە.
وەیسی سەعید ئەندامی پەرلەمانی كوردستان، بە زاری كرمانجی گووت:” رێككەوتنی نێوان هەولێر و بەغدا بۆچارەسەركردنی كێشەكانی نێوان هەردوولا، سەبارەت بەدۆسیەی نەوت و دەستپێكردنەوەی هەناردەكردنی نەوتی هەرێمی كوردستان، هەنگاوێكی گرنگ وستراتیژی كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان بوو، بۆچارەسەركردنی كێشەكانی نێوانیان، كە لەدەستپێكی دەستبەكاربوونیدا كاری بۆدەكرد، بەمەش نیازپاكی هەرێمی كوردستان بەدیاركەوت بەئاراستەی چارەسەركردنی كێشەكانی نێوان هەولێر-بەغدا لەسەر بنەمای دەستوور، بەدڵنیایەوە بریاری هەناردەكردنەوەی نەوتی هەرێمی كوردستان بۆ هەموو لایەك سوودی دەبێت و راگرتنی لە بەرژەوەندی هیچ لایەنێكدا نەبووە، سەرەتای كردنەوەی لاپەڕەیەكی نوییە لەگەڵ بەغدا، لەسەر بنەمای چارەسەركردنی كێشە هەڵپەسێردراوەكانی نێوانیان وببێتە ماییەی پەسەندكردنی پڕۆژەیاساكانی بودجە و نەوت و گاز لە پەرلەمانی عێراق.
زیاتر گووتی:” ڕێككەوتنی تازەی هەولێر و بەغدا دەستكەوتێكی تری خەڵكی كوردستانە، بۆیە لەدوای ئەو هەموو چەواشەكاری و بێویژدانیەی دەرحەق بەكابینەی نۆیەم كرا، دەبێت ئەوجۆرەكەس ولایەنانە بە چ ڕوویەك وەڵامی خەڵكی كوردستان بدەنەوە؟.
گووتیشی:” بە هیچ جۆرێك نابێت رۆڵی دیبلۆماسیانەی مەسروربارزانی سەرۆكی حكوومەتی هەرێمی كوردستان فەرامۆش بكرێت، هەرلەدەستپێكی دەستبەكاربوونی كابینەی نۆیەم كاری دەكرد بەئاراستەی چارەسەركردنی كێشەكانی نێوان هەولێر-بەغدا لەسەر بنەمای دەستوور، بە جۆرێك قبوولی نەكرد ئیرادەی گەلەكەمان بشكێنن، بەدڵنیایەوە گەرپشوودرێژی سەرۆكی حكوومەت نەبا ئەستەم بوو بگەنە ئەم رێككەوتنەیە لەسەربنەمای دەستوور و سازش نەكردن لە سەرمافە وشایستەداراییەكانی خەلكی كوردستان.
بۆیە رێكەوتنەكە، هەنگاوێكی گرنكە بۆ تێپەڕاندنی دۆخی سەختی ئابووریی، وبووژانەوەوئاوەدانی و خۆشگوزەرانی زیاتری خەلكی كوردستان.
ئاسۆ حاجی، چاودێری سیاسی بە زاری كرمانجی گووت:” رێككەوتنی نێوان هەولێر و بەغدا، وەڵامی كۆمەڵێك پرسیاری دایەوە و كۆمەڵێك گومانی ڕەواندەوە، كە بۆ ماوەی دە ساڵە، بە مەبەستی دژایەتی كردنی قەوارەی دەستوری كوردستان، كراوەتە بەشێكی كاریگەری گوتار و ئەجێندای میدیایی، ئاشكرا بوو، كە رێككەوتنی پەنجا ساڵەی نێوان هەرێمی كوردستان و توركیا لە فرۆشتنی پێشوەختەی نەوت بە توركیا و كۆنتڕۆلكردنی نەوت و سامانی سروشتی كوردستان لەلایەن توركیاوە تەنها درۆییەكی میدیایی بوو، كە لایەنێكی سیاسی بۆ بەرژەوەندی و لە ژێر كاریگەری ئەجێنداییەكی ئیقلیمی كردبوویە بەشێك لە كارنامەی خۆی لە دژایەتی كردنی قەوارەی دەستوری و سیاسی كوردستان.
ئەو چاودێرەی سیاسی، دەڵێت:” بە گوێرەی بڕیارەكەی دادگای ناوبژیوانی نێودەوڵەتی لە پاریس ئەوە سەلمێندرا، كە دەرهێنان و فرۆشتنی نەوت لەلایەن حكومەتی هەرێمی كوردستان تەواو دەستوریە. هەروەها، دەگوترا حكوومەتی كوردستان نایەوێت لەگەڵ بەغدا پێك بێت راست نەبوو، حكومەتی هەرێمی كوردستان هەمیشە خوازیاری رێككەوتن بووە، بەڵام حكومەتەكانی عێڕاق، لە جیاتی رێكەوتن فشاریان دەكرد كوردستان رادەست كردن قبوڵبكات، بۆ ئەو كارەش هەموو كارتێكیان بەكارهێنا.
رێزان باڵەك چالاكوانی سیاسی، لە بارەی رێكەوتنی حكوومەتی عێراق و هەرێمی كوردستان، بە زاری كرمانجی گووت:” بە درێژای مێژوو كورد لەگەڵ حكوومەتە یەك لە دووای یەكەكانی عێراق بەردەوام ئاریشە و كێشەی هەبووە، ئەمەش دوور بووە لە حزبایەتی و گرفتەكە لەمە گەورەترە و پەیوەستە بە دۆزی رەوای كورد، خراپی پەیوەندییەكان و رێككنەكەوتنی بەغدا و هەولێر تارادەیەك ترسی لای دانیشتوانانی كوردستان دروست دەكرد، رەنگە ئەم نیگەرانیەشیان ناڕەوا نەبێت، چونكە هێندە نەهامەتی و قوربانی و دەربەدەرییان بینیووە حەز بە ناكۆی و دروست بوونی شەڕ ناكەن.
رێزان باڵەك، ئاماژەشی بەوەدا، كورد هەمیشە سەلماندویەتی تەواوكەردەبێت و وەك نەتەوە نابێتە هۆكاری دروست بوونی ناكۆكی و كێشە، بەشێوەی ئاسایی و یاسایی خۆی داوای ماف و ئیمتیازاتەكانی دەكات، لە سەرەتای دروست بوونی حكوومەتی هەرێمدا تا ئیستا هەمیشە هەنگاوی بۆ باشە و بەرەو پیش چوون بووە، هیچ كات لەگەڵ خۆ دزینەوە و كشانەوە نەبووە، بە تایبەت كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێم هەمیشە لە هەوڵی چارەسەر كردنی گرفتەكان بووە، ئەو رێكەوتنەی لە بواری فرۆشتنی نەوت بەسەرپەرشتی مەسرور بارزانی سەرۆكی حكوومەتی هەرێمی كوردستان لەگەڵ حكوومەتی عێراق كراوە، بۆ بەرژەوەندی گشتی و ئابووری كوردستان گرنگی زۆری دەبێت و بەو هیوایەن كوردستان ئاوەدانی زیاتر بەخۆیەوە ببینێت”.