“بۆ دەربازبوون لەو بارودۆخە، پێویستمان بە كەسانی یاساناس و ئەكادیمی هەیە لە بوارەكانی سیاسەتی نەوت”
مەهدی محەممەد – زاری كرمانجی :
دوای ئەوەی دادگای ناوبژیوانی نێودەوڵەتی كە بنكەكەی لە پاریس ی پایتەخی فەرەنسایە، بڕیاری بە نایاسابوونی هەناردەی نەوتی هەرێمی كوردستان لەلایەن توركیاوە دا، ئابوریناسێك دەڵێت ئەم بڕیارە رەهەندێكی سیاسیی هەیە زیاتر لەوەی یاسایی و ئابووریی بێت.
ئیرۆن عومەر ماستەر لە زانستە ئابورییەكان، لەبارەی ئەم بڕیارەوە، بە زاری كرمانجی راگەیاند: “ئەو بڕیارە سەرچاوەكەی لەسەر سكاڵایەكی حكومەتی عێراقی بوو، كە ماوەی ساڵێك پێش ئێستا پێشكەشی دادگای ناوبژیوانی نێودەوڵەتی كرد دژی توركیا، بەو حیسابەی كە بە شێوەیەكی نا یاسایی توركیا هەڵدەستێت بە بازاڕكردنی نەوتی هەرێمی كوردستان، كە دیارە هەر لەسەر ئەو بنەمایەش تا ئێستا حكومەتی هەرێمی كوردستان و حكومەتی عێراق نەگەیشتوونەتە ڕێكەوتنێكی كۆتایی لەسەر فرۆشتنی نەوتی هەرێمی كوردستان و هەروەها دەرنەچوونی یاسای نەوت و گاز، بە پێی ئەو سكاڵایە بە هەر جۆرێك فرۆشتنی نەوت لە هەرێمی كوردستان بە شێوەیەكی نا یاسایی دادەنرێت، هەرچەندە ڕێكەوتنێكی مەبدەئی لە نێوان حكومەتی هەرێم و عێراق هەبووە بۆ فرۆشتنی نەوتی هەرێمی كوردستان،”
ئەو ئابووری ناسە پێی وایە ئەو سكاڵایە لەلایەن كەسانێكەوە جووڵێندراوە كە هاوتەبا نین لەگەڵ رێكەوتنی نێوان هەرێمی كوردستان و حكومەتی عێراق لەسەر پرسی نەوت و دەڵێ: “من پێم وایە ئەو سكاڵایەكە لەلایەن كەسانێكەوە بەرزكراوەتەوە كە هاوتەبا نین لەسەر ئەو ڕێكەوتنە مەبدەئی كە لە نێوان حكومەتی هەرێمی كوردستان و حكومەتی عێراق هەبوو، بۆ فرۆشتنی نەوتی هەرێمی كوردستان،”
ئەوەش دەڵێ: “شتێكی تر هەیە و گرنگە بیزانین جاران حكومەتی عێراقی هەر بڕیارێكی دەركردبایە سەبارەت بە فرۆشتنی نەوتی هەرێمی كوردستان، حكومەتی توركیا دەورووژا و گوێرایەلی بریارەكەی حكومەتی عێراق نەدەبوو، بەڵام ئەمجارە بە پێچەوانەوە لەگەڵ دەرچوونی بڕیارەكە، حكومەتی توركیا بڕیاری دا كە ڕێز لە بڕیارەكەی دادگا دەگرن و ڕێز لە خواستی دەوڵەتی عێراقی دەگرن، بە پێی بیركردنەوەیەكی ژیرانە بۆمان دەردەكەوێت ڕێكەوتنێكی ژێر بە ژێر لە نێوان بەشێك لە دەسەڵاتدارانی عێراق و حكومەتی توركیا هەبێت لەسەر ئەو مەسەلەیە، ئامانجیش لاوازكردنی هەرێمی كوردستان و دروستكردنی كێشە و كەمكردنەوەی دەسەڵاتەكانی بێت و ناچاركردنی بۆ ئەوەی بگەڕێتەوە باوەشی بەغدا و دەست هەڵگرتن لە كۆمەڵێك لەو دەسەڵاتانەی كە هەیەتی و ڕادەستی حكومەتی عێراقی بكاتەوە، ئەمەش بە سوود و قازانجی حكومەتی عێراق و هەم دەوڵەتی توركیاشە، هەڵبەتە دەبێت لە ژێرەوە بەڵێنی ئەوە بە توركیا درابێت كە بە جۆرێك لە جۆرەكان قەرەبوو دەكرێتەوە بەو زیانانەی بەری دەكەوێت لە ئەنجامی ڕاگرتنی فڕۆشتن و بە بازاڕكردنی نەوتی هەرێمی كوردستان،”
سەبارەت بە كاریگەرییە ئابوورییەكانی، لەسەر هەرێمی كوردستان، ئیرۆن دەڵێ: “هەڵبەت كاریگەری زۆر سەلبی دەبێت، چونكە سەرچاوەی سەرەكی داهاتی حكومەتی هەرێمی كوردستان نەوتە، ئابووری هەرێم فرە سەرچاوە نییە و بە پلەی یەك پشت بە فرۆشتنی نەوت دەبەستێت و سێكتەرەكانی تری ئابووری وەك پێویست نییە و بۆ زۆربەی پێویستییەكانمان پشت بە وڵاتانی دەوروبەر دەبەستین، بۆیە ئەو بڕیارە و ڕاگرتنی فرۆشی نەوت، هەڵبەت كاریگەری لەسەر كەمبوونەوەی داهاتەكانی هەرێم دەبێت، هەروەها حكومەتی هەرێمی كوردستان تووشی قەیرانێكی دارایی دەكات و لەوانەیە گیروگرفت بۆ مووچەی فەرمانبەران دروست بكات و ئەو پرۆژە خزمەتگوزارییانەی وەستابوون و ماوەی دوو ساڵێك دەبێت دەستیان پێكراوەتەوە، جارێكی تر دووچاری وەستان و تەواونەكردن ببنەوە هتد…،”
ئیرۆن پێی وایە ئەو بڕیارە رەهەندێكی سیاسیی هەیە زیاتر لەوەی یاسایی و ئابووریی بێت و دڵنیایشە كە حكومەتی هەرێمی كوردستان دەتوانیت وەك تەواوی تەگەرەكانی رابردووی، ئەم قۆناخەش بە سەركەوتوویی تێپەڕ دەكات و دەڵێ: “لەگەڵ ئەوەشدا مانای ئەوە نیە كە هەرێمی كوردستان، هیچ دەرچوونێكی نەبێت بۆ ئەوەی چارەسەری ئەو پێشهات و گۆڕانكارییانە یان ئەو قەیرانە چاوەڕوانكراوە بكات، دەكرێت هەرێمی كوردستان لەگەڵ بەغدا چارەسەری كۆمەڵێك كێشە و گرفت بكات، ئەم كارەش وتووێژكەری ژیری دەوێت كە بتوانێت هەم كێشەكان چارەسەر بكات و هەمیش هەرێمی كوردستان بەو جۆرەی كە ئێمە لێی دەترسین، ڕادەستی عێراق نەبێتەوە، بە كورتییەكەی پێویستی بە خەڵكی پسپۆڕە و زانایە و لە جیاتی ئەوەی ئەمجارە سیاسییەكان بچن بۆ بەغدا تا چارەسەری كێشەكان بكەن، پێویستە خەڵكانی یاساناس و ئەكادیمی لە بوارەكانی نەوت و سیاسەتی نەوت لە نێو وەفدەكەی حكومەتی هەرێمی كوردستان بوونیان هەبێت و لەگەڵ بەغدا دابنیشن، چونكە سیاسییەكان لەوانەیە پێشتر نەیانتوانیبێت دانیشتنەكان لە سوود و قازانجی هەرێمی كوردستان تەواو بكەن.”
