عەلی رەسووڵ عەبدوڵڵا ، قوتابی زانکۆی سۆران
پەیوەندی نێوان کورد و دەوڵەتی تورکیا بە درێژایی مێژوو ئاڵۆز و فرەلایەن بووە. لە کاتێکدا کورد زۆرجار خەباتی بۆ ئۆتۆنۆمی و دانپێدانانی زیاتر کردووە، ساتەکانی هاوکاری و پشتیوانی لە دەسەڵاتدارانی تورکیاش هەبووە.
نموونەیەک لە پشتیوانی کورد لە دەوڵەتی تورکیا لە سەردەمی ئیمپراتۆریەتی عوسمانیدا دەبینرێت. زۆرێک لە کوردەکان لە سەربازی عوسمانیدا خزمەتیان کردووە و ڕۆڵێکی بەرچاویان لە بەرگریکردن لە ئیمپراتۆریەت لە بەرامبەر داگیرکەرانی بیانیدا هەبووە.
لەبەرامبەردا عوسمانییەکان پلەیەک ئۆتۆنۆمییان بە کورد بەخشی و ڕێگەیان پێدا ناسنامەی کولتووری و زمانەوانیی خۆیان بپارێزن.
بەڵام گرژی و ئاڵۆزی لە نێوان دەسەڵاتی عوسمانی و پێکهاتە کوردییەکانیشدا هەبوو. خێڵەکی کورد زۆرجار لە دژی دەسەڵاتی عوسمانی یاخی دەبوون، بەدوای سەربەخۆیی و نوێنەرایەتی زیاتر لە حکومەتدا دەگەڕان. ئەم یاخیبوونانە زۆرجار بەرەوڕووی سەرکوتکردنی توندوتیژ دەبوونەوە، ئەمەش زیاتر ناڕەزایی و بەرخۆدانی کوردەکانی پەرەپێدا.
دوای ڕووخانی دەوڵەتی عوسمانی و دامەزراندنی کۆماری تورکیا لە ساڵی ١٩٢٣، پەیوەندی کورد و دەوڵەت ئاڵۆزتر بوو. لە کاتێکدا بەشێک لە سەرکردە کوردەکان پشتیوانیان لە حکومەتی نوێ دەکرد، هەندێکیشیان وەک درێژەپێدەری سەرکوتکردنی عوسمانی تەماشایان دەکرد و بە دوای ئۆتۆنۆمی و نوێنەرایەتی زیاتر بۆ پێکهاتە کوردییەکان دەگەڕان.
لە هەشتاکانی سەدەی ڕابردوودا پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە) وەک گرووپی سەرەکیی جوداخوازی کورد دەرکەوت و هەڵمەتێکی گەریلایان دژی سوپای تورکیا دەستپێکرد. هێرشەکانی پەکەکە بەرەوڕووی دەوڵەتی تورکیا بووەوە و لە ئەنجامدا هەزاران قوربانی و ئاوارە بوون و چۆڵبوونی گوندەکانی لێکەوتەوە .
سەرەڕای ئەم مێژووە ململانێیە، لەم ساڵانەی دواییدا چرکەساتەکانی پشتیوانی کورد بۆ دەوڵەتی تورکیاش هەبووە. دوابەدوای هەوڵی کودەتا شکستخواردووەکەی ساڵی 2016 لەدژی سەرۆک ئەردۆغان، بەشێک لە لایەنە سیاسییە کوردییەکان پشتیوانی خۆیان بۆ حکومەت دەربڕی و کودەتاچییەکانیان شەرمەزار کرد. ئەم پاڵپشتییە جەختی لەسەر بەرژەوەندی هاوبەش لە پاراستنی سەقامگیری و یەکپارچەیی دەوڵەتی تورکیادا کردەوە.
جگە لەوەش حکومەتی تورکیا هەوڵی چاندنی هاوپەیمانی لەگەڵ هەندێک لە گروپە کوردییەکان بە تایبەتی ئەوانەی دژایەتی پەکەکەی داوە. بۆ نموونە لە باکوری سوریا، هێزەکانی تورکیا هاوکاریان لەگەڵ هێزەکانی سوریای دیموکرات (هەسەدە) کردووە، کە زۆرینەی کوردە، بۆ بەرەنگاربوونەوەی داعش و ئاسایشی سنوورەکانی تورکیا. ئەم هاوکارییە بێ گرژی نەبووە، بەو پێیەی هێزەکانی سەدەف لەگەڵ یەکینەکانی پاراستنی گەل (یەپەگە)ی سەر بە پەکەکەش هاوتەریبە، کە تورکیا وەک ڕێکخراوێکی تیرۆریستی لێی دەڕوانێت.
لە کۆتاییدا، پەیوەندی نێوان کورد و دەوڵەتی تورکیا بە درێژایی مێژوو هەم بە هاوکاری و هەم بە ململانێ دیار بووە. لە کاتێکدا بەشێک لە کوردەکان لە قۆناغە جیاجیاکاندا پشتیوانیان لە دەسەڵاتدارانی تورکیا کردووە، هەندێکی تریش بە دوای ئۆتۆنۆمی و نوێنەرایەتی زیاتر لە حکومەتدا بوون. لە کاتێکدا تورکیا بەردەوامە لە بەرەنگاربوونەوەی ئاستەنگە سیاسی و ئابووری و ناوچەییەکاندا، ڕۆڵی پێکهاتە کوردییەکان لە داڕشتنی داهاتووی وڵاتەکەدا وەک پرسێکی چارەنووسساز دەمێنێتەوە.
