رێبوار حەمەلاو شوانی
گەلی كـورد ئـەگەر كـۆنترین گەلی جیهان نەبێ ،بێـگومان كۆنترین گـەلە لە هەمـوو ڕۆژهـەڵاتی ناوەڕاستــدا. یەكەمین دێی نیشتەجێبوون و یەكەمین شارستانییەت كورد بنیاتی نا ،كوردسـتان یـەكەمین لانـكی ڕەسـەنترین شارسـتانییە ،تـا كـورد خـاوەنی ئیمپراتـــۆرییەت و دەوڵـەت و دەسـەڵات و لەشـكر بـوو..ئـەم گـەلانـەی كە ئەمـڕۆ لە ڕۆژهـــەڵاتی ناوەڕاستدا دەژێن و خۆیان بەسەر كورد دا ڕادەدەن ،لە كولەكەی تەڕیشدا نـاو و بوونیان نەبوو..لەدوای روخانی ئیمپراتۆریەتی عوسمانی، نەتەوەیی كورد چەندین جار خەبات و شۆرشی جەماوەری وچەكداری بەرپاكردووە بۆ پاراستنی شوناسی كوردبوون وبەرەنگاربونەوەی ستەمكاری دوژمنان و رژێمەكان وخەونی بەدیهێنانی مافی سەربەخۆیی لە سەر زێدی باب و باپیرانی وەك هەموو گەل و نەتەوەكانی هاوتایی لە سەر ئاستی ناوچەكەدا . ئەو شۆرش و راپەڕینانە تا راپەڕینە شكۆمەندە جەماوەری وچەكدارییەكەی ساڵی 1991 لە دژی ڕژێمی بەعس و دارودەستەكەی. راپەڕین دەرئەنجامی كاردانەوەی هەزارەها شەهید وكیمیاباران وئەنفال وخاپور كردنی نزیكەی 5000 گوند و تێكدانی شیرازەی كۆمەڵگای كوردی بوو.لەئەنجامی گشت ئەو قوربانی وبەردخۆدانە، كیانی هەرێمی كوردستانی لێ بەرهەم هات لەگەڵ هەموو ئەو هەرەشە وئاڵنگارییانەی چ لە سەر ئاستی نێوخۆیی و دەرەكی بۆ ڕێگریكردن لە گەیشتن بە مافەرەواكانی دیكە و ئاوەدانی و گەشەسەندنی ڕووبەرووی بووە، بەڵام بە هەوڵی و هیمەتی سەركردایەتییە ژیرانە و دڵسۆزی كوردستانیان كاروانی پێشكەوتن و ئاوەدانی لە جولە نەوەستا.
دوای سەدەیەكی پر نەهامەتی و قوربایندانی گەلی كورد لە ناوچەیەكی پڕ كێشە وئاڵۆزییدا ، هەموو رووداو و پێشهاتەكان دەرخەری راستییەكن ئەویش ئەوەیە كە ناوچەكە و جیهان بەردەوام لە گۆرانكاریی و ملمڵانێی نوێدایەو ئەوەش وادەكەن كە بەردەوام قۆناغی نوێی بەدیبێت و گەلی كوردیش وەك نەتەوەیەكی خاوەن ماف و سەركردەیەكی بڵیمەت و كارێزمان بەردەوام كارو وەربەهێنانی لە سەر بكات و بیگەێنێتە ئاسۆیەكی گەشتر و وەك چۆن لەماوەی شۆڕش و خەبات وتێكۆشانی رابردوومان دەستكەوتی گەورە بەدی هاتوون و سەرەرای هەموو ئاستەنگەكان و پاشگەزبوونەوەی داگیركەران و دوژمنان لە بەڵێننامە و پەیماننامەكانیان ، بەڵام هەرگیز نائومێد نەبووین لە دڕێژەدان بەو ڕێگە سەختە كە كۆتاییەكانی بگەینە ئەو ماف و ئاستەی گەل و نەتەوەكانمنای جیهان هەڵبەت ئەو ویست و ئاواتی هەموو كوردێكی دڵسۆز و نیشتیمانپەوەرە كە خاوەنی كوردستانێكی سەربەخۆ و بەهێز و ئاوەدان و پێشكەوتوو، هاوشانی گەلانی جیهان خەون و خەیاڵ نییە، بەمەرجێك یەك دەنگ بین و پشتیوانی هەنگاوەكانی چاكسازییەكان بنین و سوودی زیاتر لە توانایی لاوان و قوتابیان لە گشت بوارەكان وەربگرین و هەروەها سوود لە ئەزموونی كەسانی خاوەن بەهرە و بەتەمەن وەربگرین و هێز و دەسەڵاتمان بۆ خزمەتی خۆمان بێت نەوەك دژی یەكتر بەكاریبهێنین، پارتەكان لەجیاتی شەری راگەیاندن و بێگانەپەرستی و گەندەلكاری و تۆقاندن و ماف خواردن، لە خەمی كوردستانێكی بەهێز و ئاوەداندابن.
بۆیە، ئەوەی هەستی پێكراوە ئەو راستییە كە كەسانی لاواز لە رووی نیشتیمانپەوەری و كو ردپەوری هەمیشە ڕەشبینی دروست دەكەن و هیچكات باوەریان بەوە نییە كە گەلی كورد خاوەن كوردستانێكی سەربەخۆ و ئاواەدان بێت .
بۆیە،دەبێ تـورك و عـەرەب و فـارس ئەوە بزانن كە كورد دەست لە مافی دەوڵەتبوون و سەربەخۆیی هەڵنــاگرێ.بە تایبەت ئێستاش دۆزی و پرسی كورد بۆتە پرسێكی گرنگ و پربایەخ سیاسی ، دۆزی گەلێكی ماف و نــیشتمان داگـیركـراو ،كـــێشەی كـوردستانی دابەشكراو و بەزۆر لـكێنراو بـە چـوار دەوڵـەتی رەگـ
ەزپەرسـتەوە، لە كیشەیەكی ناوخۆیی و ناوچەیـیەوە بووە بە كێشەیەكی ئینتەرناسیۆنالی،بەهۆی دیبلۆماسیەتی كوردی و ناساندنی كێشەی ڕەوای گەلەكەمان بە گەلا. هەر گیز نابێت پێمان وابێت مافێكی سروشتی ویاسایی تایبەت بە خۆمان خەون خەیاڵ بێت ،نموونەی بەرچاویش كاتێك 30 ساڵ پێش ئێستا گەلی كورد بووە خاوەن قەوارەی تایبەت بەخۆی رەنگە لە رابردوویش كەسانێك پێیان وا بووبێت كە ئەو باردۆخە بەخەونیش نایەتەدی. رۆڵی گەلان هاوشێوەیە و هەموو نەتەوەیەك گەشتێكی بە شكستەكاندا كردووە و هیچ گەلێك وەك خۆی نامێنێتەوە، گەلانێك لە سفرەوە دەستیانپێكردەوە و بوون بە خاوەن كیان و دەوڵەتی خۆیان بەتایبەتی بۆ ئێمەی كوردیش كە خاوەن دۆزێكی رەوایین و زیاتر لە یەك سەدەیە قوربانیی بۆ دەبەخشین و بە واقیع قوربانیی بۆ بە خشیووە و هەنگاوەكانی سەڕەرای كۆسپ و ئاستەنگەكان و هەوراز و نشێوەكان نەك خەونە ونەخەیاڵ بەڵكو بەڕێرەویی خۆیدا بەرەو بەدەستهێنانی ئامانجەگەورەكە هەنگاویی ناوە .