” ئەم رۆژە تەنها وەك هێما و رێزلێنانێكە بۆ شكۆ و گەورەیی ژن “
” بەردەوام دۆخی ئافرەتان لە هەرێمی كوردستان بەرەو پێشڤەچوونی زیاتر دەچێت “
محەمەد ئامۆكەیی – زاری كرمانجی:
سبەی 8ی مارسە كە رەمزی خەباتی ژنانە بۆ بەدەستهێنانی مافی زیاتر و یەكسانی لە نێوان هەردوو رەگەز، لە هەرێمی كوردستان و ئیدارەی سۆرانیش بە چالاكی جۆراوجۆر ئەو رۆژە بەرز رادەگیرێت، 8ی مارس چ دەستكەوتێكی هەبووە؟ ژمارەیەك ئافرەت دید و بۆچوونی خۆیان لەسەر ئەم رۆژە جیهانیە دەخەنەڕوو.
راژان عەبدولڕەحمان ستوونی، چالاكوانێكی ئافرەتانە بە زاری كرمانجی گووت:” دەستنیشانكردنی رۆژێكی وەها، گرنگیدانە بە مافی ژنان و ئافرەتان لە سەرتاسەری جیهاندا، چونكە تاكو ئێستا لە زۆر شوێنی جیهاندا ئافرەت، وەك مرۆڤ تووشی چەوسانەوە و توندوتیژی جەستەیی و رۆحی و دەبێتەوە لە بەشێك لە وڵاتان، لە هەموو رۆیێكەوە و یەكسانی نێوان هەردوو ڕەگەزی نێر و مێ هیچ مانایەكی نییە و پیاو سالاری و باوك سالاری زاڵە بەسەر باری خێزانی و كۆمەڵایەتیدا، بەڵام بە پێچەوانەوە لە وڵاتانەی دیموكراسی و پێشكەوتوو، قۆناغ گەلێكیان بڕیوە و رێز لە مافەكانی ئافرەت دەگیرێت و لە دەستور و یاسای ئەم وڵاتانەدا مافەكانیان جێگیر كراوەوە.
زیاتر گووتی:” ئێستاش ئافرەت لە كایەی سیاسی فەرمیەكاندا بەشداریەكی كارای هەیە و روڵێكی باش دەبینن لە سەر هەموو ئاستەكاندا و هەروەها شان بەشانی رەگەزی نێر لە گشت چاڵاكییە سیاسی و مەیدانیەكاندا رۆڵیان هەیە، هەر چەندە كە لە زۆر شوێندا كە كومەڵگەی داخراون ئافرەت لە مەینەتی و چەوسانەوە و بیری توندڕەوەی رزگاری نەبووە، بەڵام خەبات و شوڕشیش لە بەردوامبووندایە.
باران عەلی، بەرپرسی ئەنجوومەنی مێرگەسۆری یەكێتی ئافرەتان، گووتی” دوای راپەڕینی ساڵی 1991ەوە ژنان لە باشووری كوردستاندا بۆ بەدەستهێنانی مافە جۆربەجۆرەكانیان، خەباتی جیاوازیان گرتە‌بەر، چەسپاندنی كۆتا لە پەرلەمانی كوردستان، بە رێژەیەك كە كەمتر نەبێت لە 30%، هەروەها لە ئەنجوومەنی پارێزگاكاندا رێژەكەی كەمتر نەبێت لە 25%، بوونی ژمارەیەكی بەرچاوی ژنان لە سەرجەم ناوەندەكانی حزبە سیاسییەكان و ناوەندە كارگێڕییەكانی وەك وەزیر و راوێژكار و دادوەر و قایمقام وتا دوایی.. هەمواركردنەوە و گۆڕینی یاساكانی تایبەت بە ژنان وەك، دەرچوونی یاسای توندوتیژی خێزانی و یاسای باری كەسێتی و..، وێرای بەڕێوەبەرایەتییەكانی تایبەت بە بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژ بە ژنان و چەندین ناوەندی حكومی دیكە، هەروەها كاركردن لەسەر هۆشیاركردنەوەی ژنان و پیاوان لە‌ئاست ماف و بوارەكانی ژناندا لە رێگەی شێواز و ئامرازی جیاوازی وەك كۆنفڕانس، وۆركشۆپ، سمینار، دیبەیت، كۆنگرە و كەناڵەكانی راگەیاندن، بە دەستكەوتەكانی رێكخراوەكانی ئافرەتان و بوارەكانی ژنان دادەنرێت لە كوردستاندا.
ئەوەشی خستەڕوو، گفتوگۆكردن و كاركردن لەسەر پرسی ئافرەتان، پێویستی بە كاری بەردەوام و پشوودرێژی هەیە، بەو مانایەی ناتوانرێت ئەم پرسە ماوەی بۆ دیاری بكرێت، ئەوەتا خودی دروستبونی 8ی مارس لەسەرچاوەی نادادپەروەری و نایەكسانیی كۆمەڵگە بۆ ئافرەت هاتووەتە بوون، كەواتە هەتا رۆژێك هەست نەكرێت، یەكسانیی رەگەزی و دادپەروەری چەسپێندراوە، خەباتكردن بەردەوام دەبێت.
ناسك واحید، چالاكوانێكی دیكەیە، رایگەیاند:” لە هەموو سەردەمەكان كۆمەڵێك ژن هەبوون كە هەمیشە بۆ مافەكانی خۆیان هاتونەتە دەنگ و ئێستاش ئەو دەنگە ناڕەزاییانە دژ بە كلتووری چەوسانەوەی ژن و توندوتیژی بەرامبەریان بەردەوامە و كاریگەری خۆی هەیە، بەڵام بە بۆچوونی خۆم، ئەو رۆژە هیچی نەبەخشیوە بە دۆخی ژن، دوواجار ئەوەی گرنگە ژنان نەهێڵن كەس لەبری ئەوان قسە بكات و خۆیان پێناسەی خۆیان بنوسنەوە و بێنە مەیدان.
ئاواز حەمید، چالاكوانێكی قەزای سیدەكانە، دەڵێت:” لە هەرێمی كوردستان جیاواز لە شوێن و وڵاتانی دیكە، دووای دامەزراندنی رێكخراوی یەكێتی ئافرەتان، ئەو هەموو ستەم و نادادییەی دەكرا بەرامبەر بە مێینە، لەو ساتەوە تا ئێستا خەباتی ئافرەتی كورد بەردەوامە، لەدوای ئازادبوونی كوردستانیش هاتنە پێشی ئافرەت لە كایەكانی ژیان رەنگدانەوەی باشی هەبووە و خەبات و قوربانی دان و تێكۆشانی ئافرەتان بەرهەمی باشی هەبووە، كە ئەمڕۆ ئێمەی ئافرەت بەرهەمەكە دەچنینەوە، بۆیەش ساڵ بە ساڵ رەوش و دۆخی ئافرەتی كورد لە هەرێمی كوردستان بەرەو پێشڤەچوونی زیاتر دەچێت و بەڵام لەگەڵ ئەمەشدا ناكرێت ئێمەی ئافرەت دەستەوەستان بین و دەبێت خاوەن بڕیاری زیاتربین لە ناوەندەكانی بڕیاردان.
لای خۆیەوە، د. دیلمان ئازاد خۆشناو، چالاكوان و پزیشكی دادیی لە كوردستان، بۆچوونی خۆی لەسەر ئەم پرسە جیهانەیە دەردەبڕێت، بە زاری كرمانجی راگەیاند:” ئەم ڕۆژە كە دانراوە تەنها وەك هێما و رێزلێنانێكە بۆ شكۆ و گەورەیی ژن، كە دەبێتە دایك و خوشك و هاوسەر ئەگەر نا هەموو رۆژێك دەبێت رۆژی ژن بێت و ژیانی ئارام و ئاسودەی هەبێت، چونكە دایكێكی ئاسوودە خێزانیكی ئاسوودە دروست دەكات.
دووپاتی كردەوە، لە هەرێمی كوردستانیش گۆڕانكاری هەیە و دەیبینین زیاتریش دەبێت، ئەوەتا دەستی كاری ژنمان هەیە و لە پۆستەكانی حكومەت هەرچەندە كەمە، بەڵام بوونیان هەیە و ئیتر چاوەڕوان دەكەین زیاتریش بێت لەداهاتوو.
جێگای باسە، 8ی مارس رۆژێكی مێژووییە بۆ ئافرەتان بەمەبەستی وەبیرهێنانەوەی خەبات و ماف و دەستكەوتەكانیان، مێژووی ئەم بۆنەیەیش بۆ ڕۆژی 8ی مارسی ساڵی 1857 دەگەڕێتەوە كە ژنانی كرێكاری پیشەسازیی جلوبەرگ لە شاری نیۆیۆرك بە مەبەستی باشتركردنی بارودۆخی كار و زیاتركردنی مووچەكانیان خۆپێشاندانیان ئەنجام دا، ئەم خۆپیشاندانە بووە هۆی پێكدادان لە نێوان پۆلیس و خۆپێشاندەران، چەندەها ئافرەت بریندار و دەستەبەسەر كران، دوای ئەم رۆژە رووداوەكە دەنگدانەوەی بەدواهاتوو بووە هۆی هۆشیاربوونەوەی زیاتری مێینە لە هەمبەر مافەكانیان و درێژەدان بە مانگرتن و داواكارییەكانیان لە ساڵانی دواتر.
