ئامادەكرنی: سوهام محسن سلێمان
قوتابی قۆناغی سێ بەشی زانستەكۆمەڵایەتیەكانی زانكۆی سۆران.
ئەم ڕێككەوتننامەیە سەرەتا لەلایەن مارك سایكس خۆرهەڵاتناسی ئینگلیزی فرانسۆ جۆرج پیكۆی باڵیۆزی پێشووی فەڕەنسا لە بەیروت ساڵی 1916 ئامادە دەكرا دواتر سازانۆفی وەزیری دەرەوەی روسیای لێ ئاگاداركرایەوە و بووە لایەنێكی رێككەوتننامەكە، بەڵام دواجار لەلایەن ئێگریم وەزیری دەرەوەی ئینگلیزی و بێڵكەم وێڵ باڵیۆزی فەرەنسا لەبەریتانیا، لەرۆژی 16ی ئازاری 1916دا ئیمزا كرا كە لەیانزە بەند پێكهاتبوو.
ڕێككەوتنە نهێنییەكە لە نێوان فەرەنسا و بەریتانیا واژۆ كرا، بە ڕەزامەندی ئیمپراتۆریەتی ڕووسیا و ئیتاڵیا، بۆ دابەشكردنی هیلالی بەپیت (میزۆپۆتامیا) (دیجلە و فورات) لە نێوان فەرەنسا و بەریتانیادا.
ڕێَككەوتنەكە كوردستانی لە نێوان توركیا و سوریا و عێراقدا دابەشكرد، دوای گفتوگۆی نهێنی لەسەر نەخشەی نوێی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست. ڕێككەوتنی سایكس پیكۆ یەكەم ڕێككەوتنی نێودەوڵەتییە كە سێ وڵاتی گەورە بەشدارییان تێدا كردووە، تێیدا رەچاوی داواكارییەكانی نەتەوەی كوردی نەكردووە بۆ دامەزراندنی دەوڵەت.
كوردەكان لە توركیا تا كۆتاییەكانی نەوەدەكان ڕەگەزنامەی سەرەتایییان لێ زەوت كرا و لە شەڕێكی ناوخۆی دەیان ساڵەدا دژی حكومەتی توركیا قفڵ كراون. كوردەكانی سوریا بۆ دەیان ساڵ لە سەردەمی ئەسەدەكاندا بەبێ ئازادی كولتووری و زمانەوانی ژیاون. تا ساڵی ٢٠١١ شەڕی ناوخۆی سوریا سەریهەڵدا، مافی دەنگدانی تەواویان پێنەدرا، كوردەكانی عێراق بەدەست جینۆسایدێكەوە دەناڵێنن كە سەدام حوسێن لە كۆتاییەكانی هەشتاكانی سەدەی ڕابردوودا ئەنجامیاندا و لە كاتێكدا كوردەكان لە ئێران لە ساڵی ١٩٤٦ هەوڵی دامەزراندنی حكومەتێكی كوردییان دا، بەڵام بە خێرایی و بە شێوەیەكی دڕندانە لەلایەن حكومەتی ئێرانەوە سەركوت كرا.
بارودۆخی ئەمڕۆی گەلی كورد، ئەندامێكی ئەنجومەنی سەرۆكایەتی ئەنجومەنی سوریای دیموكرات سیهانۆك دەڵێ“بە لەبەرچاوگرتنی شایستەییەكانی پێشهاتە چۆنایەتی و سروشتییەكان، كورد لە دۆخێكی باشتردایە لەو ڕۆژانەی كە ڕێككەوتننامەكانی سایكس-پیكۆی ساڵی ١٩١٦ و قاهیرەی ساڵی ١٩٢١ (كە بوو پاشان لە ژێر ئیختیاری بەریتانیا) و كارەساتی لۆزان ساڵی ١٩٢٣ واژۆ كران. ڕێككەوتنەكان دادپەروەرییان لەگەڵ هەرێمەكەمان نەكرد تا ئەو ڕادەیەی گەلەكەی گەڕاندەوە، بە سەركردایەتی كورد.
ئەم رێككەوتنە چی لێكەوتەوە، و ئەو وێرانكارییەی كە لەگەڵ خۆیدا هێنایە ئاراوە لە ژێر ڕۆشنایی گۆڕینی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بۆ حەوزی خوێن، ئەندامێكی ئەنجومەنی سەرۆكایەتی ئەنجومەنی سوریای دیموكرات، سیحانۆك دیبۆ ئاماژە بەوە دەكات، “ئەمڕۆ ئێمە لەبەردەم دەوڵەتێكی لە. خەسار لە هەموو بوارەكانی كۆمەڵایەتیدا؛ ناوەندە مێژووییەكانی، لەگەڵ پێكهاتەی ئابووری دەوڵەمەندترین ناوچەی جیهان، یەك فەزای ئابووری و سیاسی و سیستەمی سیاسی بیرۆكەی ژەنگاوی پێكدەهێنن كە گوزارشت لە ئایدۆلۆژیای تەسك و بێ مانا دەكەن.”
بیربكەوە لە سەد ساڵی ڕابردووی سنوورەكان كە بە ڕێككەوتنێكی نهێنی كێشراون، ڕەنگە لە خۆت بپرسیت، ئەمڕۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست چۆن دەبوو، ئەگەر سایكس پیكۆ بە شێوەیەكی جیاواز كێشرابا.