بەڕێوەبەری فەرمانگەی ژینگەی سۆران: كار لەسەر ئەنجامدانی توێژینەوەی زانستی دەكەین

دیدار-محەمەد هەسنانی

بەڕێوەبەری فەرمانگەی ژینگەی سۆران، لە دیدارێكی زاری كرمانجی دەڵێت،” هاتنەكایەی فەرمانگەی ژینگەی ئیدارەی سۆران، دەرفەتێكی زێرینە كە بتوانین گرنگی زیاتر بە پاراستنی ژینگەی دەڤەرەكە بدەین، چ لەسەر ئاستی تاك بێت یان لەسەر ئاستی حكومەت و ئیدارەی سۆران.

لەبەردەوامی قسەكانیدا، هەژار ماهیر، بەڕێوەبەری فەرمانگەی ژینگەی سۆران، بەزاری كرمانجی گووت:” دووای هاتنەكایەی فەرمانگەی ژینگەی ئیدارەی سۆران، بە دەستپێكردنێكی نوێ و بە گڕووتینێكی نیشتیمانپەروەرانە و هەستكردن بە بەرپرسیارەتی بەرامبەر ژینگەی هەرێمی كوردستان كە زیاتر وێران نەكرێت و بەرەو لەناوچوون نەبرێت، بۆ ئەمەش گرنگە هەموو لایەك هەست بە بەرپرسیاریەتی بكەین، لە هەمبەر پاراستنی ژینگی دەڤەرەكەمان كوردستان بەگشتی”.

بەڕێوەبەری فەرمانگەی ژینگەی سۆران، دەڵێت:” پێشتریش وەك چالاكوانی ژینگە پارێزی كارمان لەسەر ئەم بوارە كردووە، وەك فەرمانگەی ژینگەی سۆرانیش هەوڵەكانمان دەخەینەگەڕ لە رێگەی كۆنفڕانس و وۆڕكشۆپ و كۆڕی زانستی، ئەو پێگەیاندن و تێگەیاندنەی كە بە شێویەكی خۆویستانە هەیە بگوازینەوە بۆ قەزاكانی ئیدارەی سۆران و شار و شارۆچكەكانی دیكەی كوردستان، بۆئەم مەبەستەش دەبێت سوود لە ئەزموونی پسپۆڕان و شارەزایانی ژینگەدۆستی دەڤەرەكە وەربگرین .

دووپاتیشی كردەوە، دەبێت لە ناوەندەكانی خوێندن بە سەرجەم ئاست و قۆناغەكانی باخچەی منداڵان و بنەڕەتی و ناوەندی و دواناوەندی و زانكۆ و پەیمانگەكان كار بۆ بونیادنانی نەوەیەكی هۆشیار و ژینگەپارێز بكەین، كە بە هەستێكی لێپرسراوانەی نیشتیمان پەروەرانەی ژینگە دۆستانەوە بێتە ناو كۆمەڵگە، پێویستە ئەمە لە گوێچكەكانیاندا بچەسپێنرێت، كە كەلتووری ژینگەپارێزی دەڤەری بارزان لە باب و باپیران بۆ نەوەكانیان ماوەتەوە، نەوەكانیشیان نەوەیەكی بەوەفا و بە ئەمەك بوون بۆ درێژەدان بەو ڕێچكەیەو بەردەوامیشن، پێویستە هەموو شوێنەكان وەك بارزان كلتووری ژینگە پارێزی هەبێت”.

هەژار ماهیر، ئەوەش دەخاتەڕوو، بەشێكی دیكەی پلان و بەرنامەمان بۆ گرنگی دان بەم پرسە ئەوەیە، كار لەسەر ئەنجامدانی توێژینەوەی زانستی دەكەین، كە توێژەران چیان دەست كەوتووە لە توێژینەوەكانیاندا، ئەنجامی ڕاسپاردەكانی توێژینەوەكان بكەین و لەخزمەت ژینگەی هەرێمی كوردستاندا بەكاری بهێنینەوە، بۆ ئەوەی بزانین ئایا تا چەند ژینگەپارێزی لەم دەڤەرە بووەتە كلتوور، هۆكارو هەنگاوەكان چی بوونە، ئەم پرسانە لەگەڵ قائیمقام و پێشمەرگەی پاراستنی ژینگە و دام و دەزگاكانی دیكەی دەڤەرەكە تاوتوێ دەكەین، بۆ ئەوەی بتوانین لەم رووەوە زیاتر خزمەت پێشكەش بكەین”.

ئاماژەی بەوەشدا: ” یەكێك لە بنەما سەرەكییەكانی فەرهەنگی دەڤەری بارزان، پاراستنی ژینگەیە كە زیاتر لە سەد ساڵە تاوەكو ئێستا لەلایەن پێشەوا و شێخەكانی بارزان بە میرات ماوەتەوە و لەسەر ئاستی جیهانی پێشكەوتووشدا تا ئەمڕۆش یەكێكە لە بەنرخترین بەها شارستانییەكان، كە زیاتر گرنگی بە تێگەیاندن و پێگەیاندن و هۆشیاری خەڵك بە شێوەیەكی خۆویستانە دەبینێتەوە، سەدەیەك بەسەر پاراستنی ژینگە لە دەڤەرەكە تێپەڕدەربێت، بەمەش رۆژ لە دوای رۆژ ژمارەی ئاژەڵە كێوییەكانیش ڕوو لە زیادبوون دەكات و ژینگەی ناوچەكەش سیمای جوانی بوژانەوەی زیاتر بەخۆیەوە دەبینێت، ئەمەش هۆكاری سەرەكی دەگەڕێتەوە بۆ ئەو هۆشیاریە ژینگەپارێزیەی سەردەمێكە ئاوێتەی خەڵكی ئەم ناوچەیە بووە، هاوڵاتییانیش خۆیان بە بەرپرسیار دەبینن لە پاراستنی ژینگە”.

روونیشی كردەوە، پێكهاتەی سروشتیی ژینگەی دەڤەری بارزان، تەنها خۆی لە پەلەوەر و ئاژەڵە كێوییەكان نابینێتەوە، بەڵكو ژینگە و سروشت و دارستان و رووبار و كانیاوەكانیش دەگرێتەوە، هەر ئەمەش وای كردووە جۆرەها ئاژەڵی كێوی لەدەڤەرەكە بەرچاو بكەوێت و گیانیان پارێزراوبێت، هەروەها هەزاران جۆر دار و درەخت و گژو گیا لەو ناوچەیە گەشە بكەن، ئەمانە چەند نمونەیەكی زیندوون كە ئێمە دەتوانین لە هەرێمی كوردستان سوودی لێ وەربگرین و كەلتوورەكە بگوازینەوە بۆ ناوچەكانی تری كوردستان”.
هەژار ماهیر بە پێویستیشی دەزانێت، دەڤەری بارزان لە ناوچەی پارێزراوی ژینگەییەوە بكرێتە ناشناڵ پارك كە ڕووبەری ناوچەی پارێزراوی بارزان زیاتر لە 110 كیلۆمەتری چوارگۆشەیە و زیاتر لە یەك سەدەیە ناوچەكە بووەتە پەناگەیەك بۆ پاراستنی ئاژەڵ و باڵندە كێوییەكان، گووتیشی:” ڕاوكردن لەو ناوچەیە قەدەغەكراوە و لێپرسینەوەی توندی یاسایی بەرامبەر ئەو كەسانە دەگیرێتەبەر كە ڕاوی پەلەوەر و ئاژەڵی كێوەی دەكەن، تەنانەت تیمی تایبەتی ڤێتەرنەری بە هاوكاری لایەنی پەیوەندیداری دەڤەرەكە، لە كاتی بوونی هەر نەخۆشییەكی ئاژەڵی، بە هانای ئاژەڵە كێوییەكانەوە دەچن و دوای پشكنین، هەوڵی چارەسەركردنیان دەدەن”.