زاری كرمانجی – سۆران
ماوەی بیست ساڵە زیاترە، ” پەكەكە ” لە ناوچە شاخاوی و گوندە سنووریەكانی هەر پێنج قەزای سیدەكان، رواندز، سۆران، مێرگەسۆر و چۆمان نیشتەجێ بوونە و لەماوەی ئەو ساڵانەدا بەردەوام شەڕ و ناكۆكی لەگەڵ توركیا هەیە، بەهۆی ململانێ و شەڕ و رووبەڕوو بوونەوەكانیان سەدان هاووڵاتی سڤیل لەسنووری ئەو پێنج قەزایە بوونەتە قوربانی و ژمارەیەكی زۆری گوندیش چۆڵكراون و بوونەتە كێشە و گرفت، بۆ هاووڵاتییان و بەهۆی ململانێی سیاسی دەڤەرەكەیان وەك مەیدانی جەنگ سوودیان لێ بینیووە.
هەر بەهۆی ناكۆكی و ململانێی سیاسی لە نێوان هەردوولادا، توركیا لە ساڵی 2017 لەشكركێشی بۆ سنووری قەزای سیدەكان دەستپێكردووە و بە مەودای زیاتر لە 30 كیلۆمەتر لەو ناوچەیە داخلی خاكی هەرێمی كوردستان بووە، بەپێی زانیاریەكان توركیا دەیەوێ كۆتای بە چەكدارانی پەكەكە بهێنێت، ئەمەش وای كردووە رێژەیەكی زۆری خاكی كوردستان بەهۆی ئەوشەڕ و پێكدادانە بە نائارامی بمێنێتەوە و ژمارەیەكی زۆری گوندیش چۆڵكراون.
د. مەهدی ستوونی مامۆستای زانكۆ بە زاری كرمانجی گووت:” بەهۆی ئەو سیاسیەتە هەڵەی پەكەكە پەیڕەوی دەكات بەهانە دەدەنە دەست وڵاتی توركیا تا لەشكركێشی بكەن و خاكی كوردستان داگیربكەن، چونكە بەپێی یاسایی نێودەوڵەتی مافی ئاسایی هەر دەوڵەتێكە بۆ پارێزگاری لە وڵاتەكەیان و نەهێشتنی تیرۆر لەسەر تەناهی گشتی و بەرقەرار بوونی ئەمنی، تا رادەیەك سنووری دراوسێ و وڵاتێكی دیكە ببەزێنن و خۆیان بپارێزن.
بە گووتەی ئەو مامۆستای زانكۆ، دروست بوونی پەكەكە بۆ تێكدانی بار و دۆخی هەرچوار پارچەی كوردستان بووە، چونكە ئامانجی سەرەكی پەكەكە شكست پێهێنانی پڕۆژەی نەتەوەی كوردە لەو پارچانەی كوردی لێ دەژیت، بۆیە ناكرێت پەكەكە بە حزبێكی نەتەوەی دابنێیین، ئەگینا پەكەكە چی دەكات لە شنگاڵ و قەندیل و سنوری ئیدارەی سۆران و قامیشلۆ و ئیران و پارچەكانی دیكە؟.
د . مەهدی ستوونی، روونی دەكاتەوە:” ئەگەر پەكەكە وەك حزب دەیەوێت خزمەتی خەڵك بكات، دەبێ بەپێی بەرژەوەندی مللەتی خۆیان كار بكەن و پێویستیشە ئاشتی بەرقەرار بكەن، گۆڕەپانی سیاسی ئەوانیش توركیایە نەك سیدەكان و شنگاڵ و ناوچەكانی باشووری كوردستان، بەڵام بەداخەوە پەكەكە نەك نەیتوانیوە هیچ گوندێكی باكووری كوردستان ئازاد بكات، بەڵكو بوونەتە ئاستەنگیش لەبەردەم كوردەكانی باكوور، پێویستە ئەو سیاسەتە هەڵی خۆیان بگۆڕن چونكە سەردەم گۆڕاوە و دەبێ لەرێگەی ئاشتی و دیبلۆماسی كار بكەن و واز لەو دژایەتیی و كارە ناڕەوایەكانیان بهێنن.
لیوا یاسین كۆركەیی جێگری فەرماندەی فەرماندەیی هەڵگورد، بە زاری كرمانجی راگەیاند: ” رەوشی پێشمەرگە زۆر باشە، بە باشی سنوورەكانیان گرتووە، هەر شتێك ببین كە زیان بە خەڵكی ئێمە دەگەیەنن رێگری لێ دەكەن، بەڵام لە ناوچە سنوورییەكان هەندێك هێزی چەكدار هەن، وەكو پەكەكە رۆژانە كێشەمان بۆ دروست دەكەن، ئەگەر پەكەكە لە گوند و ئاواییەكانی سنووری ئیدارەی سۆران نەمابایە، هەموو گوند و ئاواییەكان ئاوەدان دەبوونەوە خەڵك دەگەڕایەوە، كە لەو ناوچانە بە دەیان شوێنی گەشتیاری هەن، ئەو شوێنانە دەبوونە شوێنی گەشتیاری و دەبووە داهات بۆ خەڵكی ئەو گوندانە
لای خۆیەوە، ئیحسان چەلەبی قایمقامی قەزای سیدەكان بەوەكالەت، بە زاری كرمانجی راگەیاند:” ئەو شوێنانەی پەكەكە گومانی لێی هەیە یا بەهۆی رێگری كردن لە سوپای توركیا، ئەو ناوچانە تی ئێن تی رێژی كردبوون، بە تایبەت لە ناوچەی رۆبی روواڵ و چەند شوێنێكی دیكە و كوێستانەكان، ناشزانین هەڵیان گرتۆتەوە یا هەر ماون، بەڵام لە سەنتەری گوند و ئاواییەكان هیچ رێگەیەكی سەرەكی دانیشتووانان تی ئێن تی رێژ نەكراوە.
زیاتر گووتی:” شەڕ و پێكدادانی نێوان پەكەكە و توركیا لە سنوورەكەمان ماوەی چەند مانگێكە كەمبۆتەوە و تا رادەیەك ناوچە سنوورییەكان ئارامییان بەخۆیەوە بینییوە، هەرچەند لە سالانی رابردوو خەڵكێكی زۆری كاسبكار و سڤیل بەهۆی پەكەكە و توركیا بوونەتە قوربانی، بە دیاری كراوی لە ساڵی 1984 تا ئێستا نزیكەی 80 شەهید و بریندار لە سنووری قەزای سیدەكان بوونەتە قوربانی ململانێی سیاسی هەردوولا، هەروەها 118 گوند چۆڵكراون و نەتوانراوە ئاوەدان بكرێنەوە .
گووتیشی:” ساڵی رابردوو نوقتەیەكی دیكەی پاسەوانی سنوور لە چیای قەلەڕەش لە سنوورەكەمان جێگیر بووە، وەكو حكوومەت داوامان كردووە ئەو شوێنانەی گرنگ و ستراتیژین پێویستە پێشمەرگە و پاسەوانی سنوور نوقتەی سەربازی خۆیان لێ جێگیر بكەن بە مەبەستی بەرقەراربوونی ئارامی قەزای سیدەكان”.
